Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Sosyalleşme Süreçleri

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 67, 0 - 0, 15.12.2016

Canan Kucukbayram Ayse Ottekın Demırbolat

Öz

Problem
Durumu:
Öğretmenlerin mesleği etkili bir şekilde yapabilmeleri başarılı bir mesleki
sosyalleşme sürecini öncelikli kılmaktadır. Mesleki sosyalleşme, bireyin meslek
kültürünü içselleştirdiği bir süreçtir. Aynı zamanda bu süreç, mesleki beceri
ve değerlerin de edinilmesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada eğitim öncesi
dönem, hizmet öncesi dönem, alan deneyimleri dönemi ve işe başlama dönemi olmak
üzere dört mesleki sosyalleşme dönemi üzerinde durulmakta ve sınıf
öğretmenlerinin bu dönemlerin etkililiğine ve mesleki sosyalleşme düzeylerine
yönelik algıları tespit edilmek istenmektedir.

Araştırmanın
Amacı:
Araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme dönemlerinin
etkililiğine ve mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algılarını tespit
etmek, cinsiyet ve kıdem değişkenine göre görüş ve algıları betimlemektir.

Yukarıda verilen genel amaç
doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:

1. Sınıf
öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme dönemlerinin etkililiğine yönelik algıları
nasıldır?

2. Sınıf
öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme dönemlerinin etkililiğine yönelik algıları
cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?

3. Sınıf
öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algıları nasıldır?

4. Sınıf
öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algıları cinsiyet ve
kıdem değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?

5. Sınıf
öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme dönemlerinin etkililiğine yönelik algıları,
mesleki sosyalleşme düzeylerinin anlamlı bir yordayıcısı mıdır?

Araştırmanın
Yöntemi:
Araştırma tarama modelindedir. Araştırmanın evrenini; 2013-2014 eğitim-öğretim
yılında Ankara ili sınırları içerisinde yer alan 698 resmi ilkokulda görev
yapan toplam 16418 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi,
tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenen 608 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır.
Araştırmada, Ankara’ya bağlı ilçelerin her biri, bir tabaka olarak düşünülmüş
ve her bir ilçede yer alan öğretmen sayısı, toplam içindeki oranına göre
araştırma örneklemine yansıtılmıştır.

Veri toplama aracı olarak araştırmacı
tarafından ‘Mesleki Sosyalleşme Dönemi Etkililik Ölçeği’ ve ‘Mesleki Sosyalleşme
Düzeyi Ölçeği’ geliştirilmiştir. Mesleki Sosyalleşme Dönemi Etkililik Ölçeğinin
Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,869, Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeğinin
ise 0,75 olarak hesaplanmıştır.

Sınıf öğretmenlerinin mesleki
sosyalleşme dönemlerinin etkililiğine ve mesleki sosyalleşme düzeylerine
yönelik algılarını belirlemede ortalama ve standart sapma değerleri
hesaplanmıştır. Yapılan analizlerde ‘Mesleki Sosyalleşme Dönemi Etkililik
Ölçeği’ ve ‘Mesleki Sosyalleşme Düzeyi’ ölçeklerine ait alt boyutlarda normal
dağılımın görüldüğü durumlarda parametrik testlerden t-testi ve ANOVA, normal
dağılımın görülmediği durumlarda ise non-parametrik testlerden Mann Whitney U
ve Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır.

Araştırmanın
Bulguları:
Sınıf öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme dönemlerinin etkililiğine yönelik
algı düzeyleri hizmet öncesi dönem için ‘çoğu zaman’ düzeyinde olup diğer
mesleki sosyalleşme dönemlerine göre en etkili algılanan dönemdir. Sınıf
öğretmenlerinin işe başlama döneminde sosyalleşme aşamasının etkililiğine
yönelik algıları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı farklılık tespit
edilmiştir. Fark erkek öğretmenlerin işe başlama döneminin etkililiğine yönelik
algılarının kadın öğretmenlere göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Kıdemi
21 yıl ve üzeri olan sınıf öğretmenlerinin eğitim öncesi, alan deneyimleri ve
işe başlama dönemlerinin etkililiği ile ilgili algıları da diğer kıdem
gruplarına göre daha yüksek bulunmuştur. Sınıf öğretmenlerinin genel olarak
mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algıları yüksek düzeyde
bulunmuştur.  Sınıf öğretmenlerinin
mesleki sosyalleşme düzeyleri ile ilgili algılarının cinsiyetle ilişkisi
incelendiğinde anlamlı farklılık olduğu ve bu farkın kadın öğretmenler lehine olduğu
görülmüştür. Sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdemi ile mesleki sosyalleşme
düzeylerine yönelik algıları arasında orta düzeyde yeterlilik boyutunda anlamlı
farklılık görülmüştür. Çoklu regresyon analizi sonucuna göre ise, işe başlama
döneminin sınıf öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeyleri üzerinde anlamlı
bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür.

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri:
Hizmet öncesi dönem, sınıf öğretmenleri tarafından en etkili mesleki
sosyalleşme dönemi olarak algılanmaktadır. Ancak işe başlama döneminin
etkililiğine yönelik erkek öğretmen algılarının kadın öğretmen algılarına göre
daha yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. 
Kıdemi 21 yıl ve üzeri olan sınıf öğretmenlerinin eğitim öncesi, alan
deneyimleri ve işe başlama dönemlerinin etkililiği ile ilgili algıları da diğer
kıdem gruplarına göre daha yüksek düzeyde bulunmuştur. Sınıf öğretmenlerinin
mesleki sosyalleşme düzeyleri ile ilgili algılarının yüksek düzeyde olduğu ve
kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre mesleki sosyalleşme düzeylerine
yönelik algılarının daha olumlu olduğu görülmüştür. Sınıf öğretmenlerinin
mesleki kıdemi ile mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algıları arasında
orta düzeyde yeterlilik boyutunda anlamlı farklılık görülmüştür. Çoklu
regresyon analizi sonucuna göre ise, işe başlama döneminin sınıf
öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeyleri üzerinde anlamlı bir etkiye sahip
olmadığı görülmüştür. Fakat araştırmanın ikinci alt probleminde erkek
öğretmenlerin işe başlama döneminin etkililiğine yönelik algılarının kadın
öğretmenlere göre daha yüksek olduğu görülmüştü.

Kıdemi 21 yıl ve üzeri olan öğretmen
grubunun mesleki sosyalleşme düzeylerinin beklenenin tersine orta derecede
bulunma nedenleri araştırılmalı, belli periyotlarda tüm öğretmenlerle ihtiyaç
analiz çalışmaları yapılmalı ve sonuçlar doğrultusunda hizmet içi eğitim
programları düzenlenmelidir. Özellikle erkek öğretmenlerin mesleki sosyalleşme
düzey algılarının kadın öğretmenlere göre daha düşük düzeyde olması ve mesleki
sosyalleşme dönemlerinin son aşaması olan işe başlama dönemini mesleki
sosyalleşme sürecinin en etkili dönemi olarak algılamaları, erkek öğretmenlerin
sosyalleşme sürecine oldukça geç ve zorunlu bir dönemde başlıyor olduklarını ve
öğretmenlik mesleği ile ilgili ayrımcı bir cinsiyet algısının erkek öğretmenler
üzerindeki etki gücünü düşündürmektedir. Cinsiyetler arası meslekle ilgili algı
farklılığının nedenlerinin araştırılması ve fakülte eğitimi düzeyinde
çalışmalarla önlemlerin alınması önerilebilir. 

Anahtar Kelimeler

Öğretmen eğitimi, mesleki sosyalleşme dönemleri.

Occupational Socialization Processes of Classroom Teachers

Öz

Purpose: Occupational socialization is a process by which individuals internalize occupational culture. The aim of the present study was to ascertain the views and perceptions of classroom teachers regarding the efficiency of occupational socialization periods and the level of their occupational socialization, and to describe the same by sex and seniority variables. Research Methods:  The sample of the study was comprised on 608 classroom teachers in service in Ankara province. The “Occupational Socialization Period Efficiency Scale” and “Occupational Socialization Level Scale” were developed by the researcher as data collection tools. Findings:  The classroom teachers perceived the pre-service period as “mostly” efficient, and said period was perceived as the most efficient compared to the other occupational socialization periods. It was found that the classroom teachers with regard to the level of occupational socialization had high levels of perception. It was found as a result of multiple regression analysis that the induction period had no significant effect on the occupational socialization levels of the teachers. Implications for Research and Practice:  The pre-service period was considered the most effective occupational socialization period by the classroom teachers. It was seen that classroom teachers had higher perception rates with respect to occupational socialization levels, and that female teachers had higher positive perception rates concerning occupational socialization levels compared to male teachers. The reasons of intersexual professional perception differences should be studied and precautions should be taken via activities at the faculty education level.

Anahtar Kelimeler

Teacher training Professional socialization periods

Kaynakça

• Aydin, B., Bicak, B. & Kaya, S. (2010). Sinif ogretmeni adaylarinin ogretmen yeterliklerini kazanma duzeylerine iliskin algilari [Primary school teacher candidates’ perceptions about the level of acquiring teacher sufficiency]. IX. National Primary School Teacher Training Symposium, May 20 to 22, Elazig: Firat University.
• Burgaz, B., Kocak, S. & Buyukgoze, H. (2013). Ogretmenlerin mesleki ve burokratik sosyallestirmeye yonelik degerlendirmeleri [The Opinions of Teachers on Professional and Bureaucratic Socialization]. Hacettepe University Journal of Education, 1: 39-54.
• Cohen, H. A. (1981). The nurse's quest for a professional identity. Menlo Park, Calif: Addison-Wesley.
• Demirbolat, A. (2011). Bureaucratic Socialization Levels of Teachers. Pegem Journal of Education and Training, 1(2): 41-55.
• Dodds, P. (1989). Trainees, field experiences, and socialization into teaching. T. Templin & P. Schempp (Eds.), Socialization into physical education: Learning to teach. Indianapolis: Benchmark, pp. 81-104.
• Ekinci, A. (2010). Aday ogretmenlerin is basinda yetistirilmesinde okul mudurlerinin rolu [Roles of Headmasters on the Job-Training of The Pre-Service Teachers]. Dicle University Ziya Gokalp Journal of Education, 15: 63-77.
• Harichandan, D. & Pandya, S. R. (2012). Teacher education and ICT. New Delhi, India: APH.
• Hoy, W. K. & Wolfolk, A. E. (1990). Socialization of student teachers. American Educational Research Journal, 27(2): 279-300.
• Kartal, S. (2003). İlkogretim okulu yonetici ve ogretmenlerin orgutsel sosyallesme duzeyleri [Organizational socialization levels of primary school principals and teachers], Ph. D. Thesis (Unpublished), Ankara: Ankara University.
• Kartal, S. (2007). Egitimde Orgutsel Sosyallesme [Organizational socialization in education]. Ankara: Maya Publishing.
• Kartal, S. (2009). Yeni goreve baslayan ogretmenlerin mesleki sosyallesmeleri [Professional socialization of teachers who have newly begun their careers]. Journal of Efficiency, 2: 57-66.
• Lacey, C. (1988). Professional socialization of teachers. M.J. Dunkin (Ed.), The international encyclopedia of teaching and teacher education. England: Pergamon Press, pp. 634-645.
• Lawson, H. A. (1983a). Toward a model of teacher socialization in physical education: The subjective warrant, recruitment and teacher education. Journal of Teaching in Physical Education, 2(3): 3-16.
• Lawson, H. A. (1983b). Toward a model of teacher socialization in physical education: Entry into schools, teachers' role orientations, and longevity in teaching (Part 2). Journal of Teaching in Physical Education, 3(1): 3-15.
• Lortie, D. C. (1975). Schoolteacher. Chicago: University of Chicago.
• Moore, W. E. (1970). The professions: Roles and rules. New York: Russel Sage.
• Ozbek, O. (2012). Beden egitimi ogretmenlerinin mesleki sosyallesme duzeyi olcme araci gelistirilmesi [Development of the tool for measuring professional socialization of Physical education teachers]. Scientific research project, Ankara: Ankara University.
• Pooley, J. C. (1972). Professional socialization: A model of the pre-training phase applicable to physical education student. Quest. 18(1): 57-66.
• Schempp, P. G. & Graber, K. C. (1992). Teacher socialization from a dialectical perspective: Pretraining through induction. Journal of Teaching in Physical Education. 11: 329-348.
• Shinyashiki, G. T., Mendes, I. A., Trevizan, M. A. & Day, R. A. (2006). Professional socialiation: Students becoming nurses. Rev Latino-am Enfermagem, 14(4): 601-607.
• Tastekin, E. (2014). Polis kolejinin emniyet teskilatindaki rolu ve onemi [The role and importance of law enforcement agencies at the police college]. Cagin Polisi Dergisi, 156. From <http://www.caginpolisi.com.tr/polis- kolejinin-emniyet-teskilatindaki-rolu-ve-onemi/> (Retrieved on 2 July 2015).
• Thomas, H. D. & Anderson, N. (2006). Organizational socialization: A new theoretical model and recommendations for future research and HRM practices in organizations. Journal of Managerial Psychology, 21(5): 492-516.
• Yasar, S., Gultekin, M. & Ersoy, A. (2006). Sinif ogretmenlerinin ilkogretimin amaclarinin gerceklesme duzeylerine iliskin gorusleri [Primary school teachers’ thoughts about the achievement of the level of primary school objectives]. National congress of classroom teaching, April 14 to 16, Ankara: Gazi University
• Yesilyurt, E. & Semerci, C. (2011). Uygulama ogretmenlerinin ogretmenlik uygulamasi surecinde karsilastiklari sorunlar ve cozum onerileri [The problems and their solutions of practice teachers in teaching practice process]. Journal of Academic Perspective, 27: 1-23. From < http://www.akademikbakis.org > (Retrieved on 11 March 2014).
• Waugaman, W. R. & Lohrer, D. J. (2000). From nurse to nurse anesthetist: The influence of age and gender on professional socialization and a career commitment of advanced practice nurses. Journal of Professional Nursing, 16(1): 47-56.