Resimli Çocuk Kitaplarında Yer Alan Matematiksel İçeriğin İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 69, 159 - 175, 20.05.2017

Melek Merve Yılmaz Genc Aysegul Akıncı Cosgun , Sengul Pala

Öz

Problem Durumu: Okul öncesi dönem, gerçek yaşam koşulları ve ileriki akademik süreç için gerekli olan matematiksel düşünmenin, matematik kavram ve becerilerinin temelinin hazırlandığı evredir. Bu dönemde, çocuklara matematiğin bir bağlam çerçevesinde sunulması, anlamlı matematik deneyimleri bakımından oldukça önemlidir. Okul öncesi eğitimde sıklıkla kullanılan resimli çocuk kitapları, barındırdığı matematik kavram ve becerilerini gerçek yaşam durumları ile ilişkilendirerek, sözü edilen bağlamsal temeli sağlamaktadır. Alan yazın incelendiğinde yapılan çalışmaların çoğunlukla, matematik eğitiminde kullanılabilecek nitelikli kitap isimleri önerisine yoğunlaştığı görülmektedir. Diğer taraftan, resimli çocuk kitaplarının okul öncesi matematik eğitiminde kullanımının, çocukların matematiği anlamaları üzerinde pozitif bir etkisi olduğu belirtilmektedir. Ayrıca yalnızca okul etkinliklerinin değil, aile katılımlı kitap okuma çalışmalarının da

Melek Merve YILMAZ GENC-Aysegul AKINCI COSGUN-Sengul PALA /

Eurasian Journal of Educational Research 69 (2017) 159-175

174

çocukların matematiksel kavram gelişiminde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Resimli çocuk kitaplarının Türkiye’deki durumunu ortaya koymak üzere; içerik ve fiziksel özellikler , cinsiyet rolleri, şiddet öğeleri, değerler, mizahi ve coğrafi unsurlar alanlarında çalışmalar yapılmıştır. Ancak resimli çocuk kitaplarında yer alan matematik içeriğini incelemeye yönelik sınırlı sayıda çalışmaya rastlanmıştır. Okul öncesi dönem matematik eğitiminde resimli çocuk kitapları kullanılmasının önemli olduğu belirtilmektedir. Fakat odağı matematik olan resimli çocuk kitaplarında, kavram ve becerilerin yer almasına ilişkin mevcut durumun bilinmediği görülmektedir. Bu bağlamda, okul öncesi matematik eğitiminde kullanılmak üzere hazırlanan resimli çocuk kitaplarının, matematiksel içerik durumlarının incelenerek eksikliklerin belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Araştırmanın Amacı: Bu çalışma ile NCTM (National Council of Teachers of Mathematics) tarafından okul öncesi döneme yönelik belirlenen matematik öğretimi içerik standartları arasında gösterilen “Sayma ve İşlem, Cebir, Geometri, Ölçme, Veri Analizi ve Olasılık” standartlarının resimli çocuk kitaplarında yer alma durumlarının incelenmesi amaçlanmıştır.

Araştırmanın Yöntemi: Okul öncesi döneme yönelik resimli çocuk kitaplarının matematiksel içerik açısından incelendiği bu çalışma, betimsel nitelikte olup tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında, Adana ve Ankara illerindeki kitapevlerinde satışa sunulan ve akademisyenlerin özel kütüphanelerinde bulunan 174 adet resimli çocuk kitabı incelenmiştir. Bu inceleme neticesinde, ölçütleri karşıladığına karar verilen 52 adet resimli çocuk kitabı, araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanması sürecinde doküman analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunu oluşturan resimli çocuk kitaplarının matematiksel içerik bakımından incelenmesi amacıyla “İçerik Kontrol Listesi” oluşturulmuştur. Bu listenin oluşturulma aşamasında, uluslararası düzeyde kabul gören ve matematik eğitiminde temel olan başlıkları ayrıntılı bir şekilde kapsayan NCTM içerik standartlarından yararlanılmıştır. Bu standartlar arasında gösterilen; “sayı ve işlem, cebir, geometri, ölçme, veri analizi ve olasılık” alanları ise oluşturulan kontrol listesinin alt boyutları arasında yer almaktadır. Çalışmada veri analiz birimi olarak kitaplarda yer verilen matematiksel ifadeler alınmış ve oluşturulan içerik kontrol listesine paralel olarak analiz edilmiştir. Çalışma grubuna alınan kitaplar arasından, üç araştırmacı tarafından ortak olarak incelenmek üzere yedi kitap seçilmiştir. Bu kitaplarda yer aldığı düşünülen matematiksel ifadeler not edilmiş ve bu ifadelerin hangi matematiksel içerikleri kapsadığı konusunda ortak karar alınarak kontrol listesine işaretleme yapılmıştır. Kalan 45 kitapta yer alan matematiksel ifadeler ise üç araştırmacı tarafından bağımsız olarak değerlendirilmiştir. İncelemeler tamamlandığında, araştırmacılar arası uyuşum katsayısı hesaplanmıştır. İçerik Kontrol Listesi’ni oluşturan her alt boyut için ayrı ayrı yüzdeler tespit edilmiş ve uyum yüzdeleri; sayı ve işlem için 0.82; cebir için; 0.86; geometri için 0.86; ölçme için 0.78; veri analizi ve olasılık için ise 0.84 bulunmuştur.

Melek Merve YILMAZ GENC-Aysegul AKINCI COSGUN-Sengul PALA /

Eurasian Journal of Educational Research 69 (2017) 159-175

175

Araştırmanın Bulguları: Okul öncesi matematik eğitiminde kullanılmak üzere hazırlanan resimli çocuk kitaplarındaki matematik içeriğin incelenmesi amacıyla yapılan bu araştırmadan elde edilen bulgular; incelenen kitaplarda en fazla sayı ve işlem (%44,7) kategorisine yer verildiğini göstermektedir. Bunu sırasıyla; geometri (%30,0), ölçme (%21,5), cebir (%3,1) ile veri analizi ve olasılık (%0.5) kategorilerinin takip ettiği belirlenmiştir. Kitaplarda en az ele alınan kategori olan veri analizi ve olasılık genel kategorisine ait özel alt kategorilerden yalnızca verileri temel alarak çıkarımda bulunma özel alt kategorisine yer verildiği, veri toplama, verileri düzenleme, verileri görselleştirme, verileri tanımlama ve temel olasılık kavramlarını anlama ve uygulama ait özel alt kategorilerine hiç yer verilmediği görülmüştür.

Araştırmanın Sonuç ve Önerileri: Araştırma sonuçları genel olarak incelendiğinde, çalışma grubuna alınan resimli çocuk kitaplarında; hesaplamada farklı yöntem ve araçlar kullanma, ayırma, cebir sembolleri ve matematiksel modeller, nicel değişimler, simetri ve öteleme hareketleri, tekrarlı ölçümler, veri toplama, verileri düzenleme, verileri görselleştirme, verileri tanıma ve temel olasılık kavramlarını anlama ve uygulama özel alt kategorilerine hiç yer verilmediği görülmüştür. Araştırma kapsamında elde edilen bu sonuçlar ülkemizde hazırlanan kitapların NCTM matematik standartlarını karşılamada yeterli olmadığını göstermektedir. Çalışma grubunun oluşturulmak üzere incelenen 174 kitabın yalnızca 52 tanesinde matematiğin hikâyenin odağında olduğu ve matematiğin hikâye ile bütünleştirildiği görülmüştür. Bu oranın oldukça yetersiz olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, konu bazında bakıldığında, incelenen kitaplar arasında hiç yer verilmeyen veya çok az ele alınan kategoriler olduğu da görülmüştür. Özellikle bu alanlara yönelik kitapların yayınlanmasının gerekli olduğu düşünülmekte ve yayınevleri ve yazarlara bu konular üzerine eğilmeleri önerilmektedir. Zengin görsel sunumlar ve anlamlı bir içerik sayesinde matematiksel kavramların anlaşılmasını kolaylaştıran resimli çocuk kitaplarının okul öncesi dönem matematik etkinliklerinde öğretmenler tarafından sıklıkla kullanılması önerilmektedir. Farklı okuma teknikleri ve uygun müdahaleler ile etkili bir şekilde kullanılan bu hikâye kitaplarının, çocukların matematik etkinliklerine karşı motivasyonlarını artıracağı düşünülmektedir. Okul öncesi öğretmenlerini, matematik etkinliklerinde resimli çocuk kitaplarını kullanma konusunda teşvik etmek amacıyla önerilen resimli çocuk kitapları listesi yayınlayabilir. Bu sayede öğretmenler, uzmanlar tarafından incelenmiş ve doğru içeriğe sahip kitaplara ulaşma fırsatı bulabilir. Bu çalışma, okul öncesi matematik eğitimine yönelik resimli çocuk kitaplarının, NCTM tarafından belirlenen matematik içerik standartlarını karşılama durumunu incelemek üzere gerçekleştirilmiştir. İleri çalışmalar için; kitaplarda yer verilen matematik kategorilerinin ele alınış biçimlerinin ayrıntılı olarak incelenmesi veya öğretmenlerin sınıflarında gerçekleştirdikleri matematik etkinliklerine resimli çocuk kitaplarını dâhil etme durumlarının incelenmesi araştırmacılara öneri olarak sunulabilir.

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk eğitimi, okul öncesi dönem matematik, NCTM, resimli çocuk kitapları.

A Study of Mathematical Content Provided in Illustrated Children’s Books

Öz

Purpose: Early childhood is of critical importance in terms of cognitive, affective and physical development. Undoubtedly, a substantially stimulating environment and opportunities offered to children, as well as appropriate educational materials, have an impact on their development. The object of this study is to investigate the mathematical content included in illustrated children’s books prepared for pre-school children. Research Methods: The research was planned as a descriptive study, and criterion sampling method was used in creating the study group. One hundred seventy-four illustrated children’s books offered for sale by bookstores in Adana and Ankara provinces and included by academicians in their private libraries were surveyed. As a result of the survey, 52 illustrated children's books that met the criteria constituted the research study group. A document analysis was conducted to collect research data. Thereunder, a “book review form” developed by the researchers was used to investigate the mathematical content of the books. Implications for Research and Practice: As a result of the study, it was discovered that the books investigated most frequently contained the numbers and operations category, followed by geometry, measurement, algebra, data analysis and probability, respectively. Furthermore, the books were found not to contain specific categories or use of different methods and tools in calculations, distinction, algebraic symbols and mathematical models, quantitative changes, symmetry and translation movements, repeated measures, data collection, data organization, data visualization, data recognition, and understanding and applying basic probability concepts. Such results suggest that the illustrated children's books published in our county fail to satisfy the mathematical standards recommended by nationally and internationally recognized programs as the standards to be taught during the pre-school period, and that efforts must be made to enhance the quality of books published for such purposes. For future studies, it is recommend that researchers examine in detail how mathematical categories provided in the books are dealt with, or if and how teachers include illustrated children's books in mathematics activities performed in class.

Anahtar Kelimeler

Early childhood, mathematics, NCTM, Picture story books.

Kaynakça

• Akinci, S. (2015). Resimli cocuk kitaplarında yer alan mizahi unsurların incelenmesi. Yayinlanmamis Yuksek Lisans Tezi, Hacettepe Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Anderson, A. (1997). Families and mathematics: A study of parent-child interactions. Journal for Research in Mathematics Education, 484-511.
• Anderson, A., Anderson, J., & Shapiro, J. (2004). Mathematical discourse in shared storybook reading. Journal for Research in Mathematics Education, 5-33.
• Anderson, A., Anderson, J., & Shapiro, J. (2005). Supporting multiple literacies: Parents’ and children’s mathematical talk within storybook reading. Mathematics Education Research Journal, 16(3), 5-26.
• Avci, N., & Dere, H. (2002). Okul oncesi cocugu ve matematik. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Kongresi, 16-18. Barnaby, D. (2015). The use of Children’sLiterature to Teach Mathematics to improve Confidence and Reduce Math Anxiety. Unpublished master’s dissertation, University of Toronto, Ontario, Canada.
• Baroody, A. J., Lai, M. L., & Mix, K. S. (2006). The development of young children’s early number and operation sense and its implications for early childhood education. Handbook of research on the education of young children, 2, 187-221.
• Casey, B., Kersh. J. & Young. J. (2004). Storytelling sagas: An effective medium for teaching early childhood mathematics. Early Childhood Research Quarterly, 19, 167–172.
• Casey, B., Erkut, S., Ceder, I., & Young, J. M. (2008). Use of a storytelling context to improve girls' and boys' geometry skills in kindergarten. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(1), 29-48.
• Daglioglu, H. E., & Cakmak, O. C. (2009). Okul oncesi cocuklarina yonelik yayinlanan hikâye kitaplarinin siddet ve korku ogeleri acisindan incelenmesi. Turk Kutuphaneciligi, 23(3), 510-534.
• Demircan, C. (2006). TUBITAK cocuk kitaplıgı dizisindeki kitaplarin dis yapisal ve iç yapisal olarak incelenmesi. Mersin Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 2(1).
• Erdal, K. (2009). Egitim degerleri acisindan cocuk kitapları. Akademik Bakis, 17, 1-18.
• Forrest, K., Schnabel, D., & Williams, M. E. (2006). Mathematics and literature, anyone? Teaching Children Mathematics, 13(4), 216-217.
• Ginsburg, H. P., & Golbeck, S. L. (2004). Thoughts on the future of research on mathematics and science learning and education. Early Childhood Research Quarterly, 19(1), 190-200.
• Gonen, M. (1993). Anaokulu ogretmenlerinin bes ve alti yas cocuklari icin kullandiklari masal ve hikâye kitaplarinin niteliklerinin incelenmesi. Turk Kutuphaneciligi, 7(2), 83-88.
• Griffiths, R., & Clyne, M. (1991). The power of story: Its role in learning mathematics. Mathematics Teaching, 135, 42-45.
• Gursimsek, I., & Günay, D. (2010). Cocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin islenisinde kullanilan dilsel ve dildisi gostergelerin degerlendirilmesi. Buca Egitim Fakultesi Dergisi, (18).
• Inan, C. (2014). Okul oncesi ogretmen adaylarinin matematik dersini ogretebilme konusunda hazir bulunusluk duzeylerinin degerlendirilmesi (Diyarbakır il ornegi). International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 537-550.
• Hong, H. (1996). Effects of mathematics learning through children's literature on math achievement and dispositional outcomes. Early Childhood Research Quarterly, 11(4), 477-494.
• Isitan, S. (2014). Caillou cizgi film karakteri ile ilgili Turkçe resimli oyku kitaplarinin bicimsel ve icerik ozelliklerinin incelenmesi. Ilkogretim Online,13(1).
• Ilter, I. (2014). Cocuk edebiyatı aracılığıyla sosyal bilgilerin matematikle butunlestirilmesi. International Journal of Human Sciences, 11(2), 1117-1138 Jennings,
• C. M., Jennings, J. E., Richey, J., & Dixon-Krauss, L. (1992). Increasing interest and achievement in mathematics through children's literature. Early Childhood Research Quarterly, 7(2), 263-276.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel arastirma yontemleri. Ankara: Nobel. Keat, J. B., & Wilburne, J. M. (2009). The impact of storybooks on kindergarten children's mathematical achievement and approaches to learning. Online Submission, 6(7), 61- 67.
• Kilic, O. O., Gulec, H., & Genc, S. Z. (2014). Okul oncesi donem resimli oyku kitaplarının cografi kavramlari icermesi yönünden incelenmesi. Ahi Evran Universitesi Kirsehir Egitim Fakultesi Dergisi, 15(1).
• McDuffie, A. M. R., & Young, T. A. (2003). Promoting mathematical discourse through children's literature. Teaching Children Mathematics, 9(7), 385.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel arastirma: Desen ve uygulama icin bir rehber. (Çev. S. Turan). Istanbul: Nobel.
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis (2. Baski). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Montague-Smith, A. & Price, A. J. (2012). Mathematics in the early years (3rd ed.). London, UK: Routledge. National Council of Teachers of Mathematics (NCTM). (2000). Principles and standards for school mathematics. Reston, VA: NCTM Publishing.
• Ocal, T., Ocal, M. F., & Simsek, M. (2015). Investigating mathematical elements in story books approprıate for pre-schoolers. Current Research in Education, 1(2), 58-69.
• Ozen Uyar, R. & Yilmaz Genç, M. M. (2016). MEB 2013 Okul Öncesi Eğitim Programinin Bilimsel Surec Becerileri Acisindan Analizi, 3.Uluslararasi Avrasya Egitim Arastirmalari Kongresi (Sozlu bildiri), 1-3 Haziran, Mugla.
• Powell, S. R., & Nurnberger-Haag, J. (2015). Everybody counts, but usually just to 10! A systematic analysis of number representations in children’s books. Early Education and Development, 26(3),377- 398.
• Radebaugh, M. R. (1981). Using children's literature to teach mathematics. The Reading Teacher, 34(8), 902-906.
• Shatzer, J. (2008). Picture book power: Connecting children's literature and mathematics. The Reading Teacher, 61(8), 649-653.
• Shih, J. C., & Giorgis, C. (2004). Mathematics and Literature Connection.Teaching Children Mathematics, 329.
• Thatcher, D. H. (2001). Reading in the math class: selecting and using picture books for math investigations. Young Children, 56(4), 20- 26.
• Turgut, M. F., & Baykul, Y. (2013). Egitimde olcme ve degerlendirme. Ankara: Pegem Akademi. van den Heuvel-Panhuizen, M., van den
• Boogaard, S., & Doig, B. (2009). Picture books stimulate the learning of mathematics. Australian Journal of Early Childhood, 34(3), 30-39. van den Heuvel-Panhuizen,
• M., & Elia, I. (2011). Kindergartners’ performance in length measurement and the effect of picture book reading. ZDM, 43(5), 621-635.
• Yildirim Hacıibrahimoglu, B. (2016). Olcme. In B. Akman, (Ed.), Okul oncesi donemde matematik (5.Baskı), (pp. 148-157) Ankara: Pegem Akademi.