Türkiye'de Azınlık ve Devlet Liselerinde Çokkültürlü Eğitim Olgusunun İncelenmesi: Çoklu Örnek Olay Çalışması

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 71, 1 - 20, 20.09.2017

Aylin Akınlar Suleyman Dogan

Öz

Problem Durumu: Günümüzde ulusal programlara bakıldığında, gittikçe daha fazla evrensel değerler içerdiği görülmektedir. Çokkültürlülük, çoğulculuk ve farklılık/çeşitlilik gibi konular, eğitim kurumlarını ve programlarını daha demokratik hale getirmek için önemli rol oynayabilir. Dünyada çokkültürlü eğitime ilişkin yüzlerce tez ve makale yayımlanmıştır. Son 10 yılda Türkiye’de akademisyenlerin, öğretmenlerin ve öğrencilerin çokkültürlü eğitime ilişkin görüşlerini ve tutumlarını inceleyen araştırmaların arttığı görülmektedir. Dünyanın teknolojik olarak küresel bir köy haline gelmesiyle, çoğulculuk ve çokkültürlülük tartışmaları da yoğunluk kazanmıştır. Bu tartışmalar devam ederken; tasarlanıp uygulanacak olan eğitim programlarına katkı getirmeye hedefleyen bu çalışma; idarecilere, öğretmenlere, öğrencilere ve karar vericilere program geliştirme ve öğrenme alanları tasarlama gibi konularda öneriler sunmaktadır.

Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı; İstanbul’da bulunan azınlık ve devlet liselerindeki farklı katılımcıların (okul müdürleri, okul müdür yardımcıları, öğretmenler ve öğrenciler) çokkültürlü eğitime ilişkin bakış açılarını derinlemesine incelemektir.

Araştırmanın Yöntemi: Araştırma, nitel örnek olay deseniyle tasarlanmıştır. Okulları incelemek için çoklu örnek olay seçilmiştir. Amaca yönelik örneklem ile çokkültürlü eğitim ve azınlık eğitimi alanlarında, zengin ve farklı bağlamlara sahip olan okullar seçilerek maksimum çeşitlilik örneklemi kullanılmıştır. Araştırmanın verilerinin toplanmasında, veri çeşitlemesine gidilmiştir. Bu veri çeşitlemesinde; bire bir görüşmeler, gözlemler, doküman analizi ve alan notları kullanılmıştır. Araştırma, 2014-2015 akademik yılında gerçekleştirilmiştir. Araştırmacıya okullarda bir araştırmacı daha eşlik etmiştir. Araştırmacı tarafından geliştirilen ve üç uzman görüşü alınan yarı-yapılandırılmış görüşme formu ile 44 katılımcıyla görüşme yapılmıştır. Görüşmeler, yazıya dökülmüş ve toplanan tüm verilere içerik analizi yapılmıştır. Araştırmanın süreç ve işlemleri detaylı olarak yazılmıştır. Temaların ortaya çıkarılmasında, üç araştırmacı tüm verileri incelemiş ve kod defteri oluşturularak ortak temalara karar verilmiştir.

Bulgularda ortaya çıkan temalar: “Eğitimde Fırsat Eşitliği ve Herkes İçin Eğitim, Metaforik Tanımlar, Kültürel Farkındalık / Farkındalık Bilinci Kazandırma (Alt

20 Aylin AKINLAR - Suleyman DOGAN

Eurasian Journal of Educational Research 71 (2017) 1–20

Temalar: Kültürleşme, Kendini Geliştirme, Dünya Vatandaşlığı), Eşitlik (Alt Temalar: Birlikte Yaşama ve Çoğulculuk, Hoşgörü), Çokkültürlü Eğitim / Program/ı Eksikliği, Anadili Eğitimi ve Eğitim Öğretim Birliği/Tevhidi Tedrisat, Çokkültürlü Eğitimin Dezavantajları, Katkılar Yaklaşımı ve Etnik İlaveler Yaklaşımı, Önyargılar, Farklı Kültürlerden İnsanlarla Etkileşimdeki Sorunlar, Çokkültürlü Eğitim Programı Eksikliği ve Ders Kitaplarının Yazılması”dır.

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim alanında eğitim alması gerektiği görülmektedir. Katılımcıların ifade ettiği gibi, öğretmenler konu alanlarında ya da disiplinlerinde çeşitli kavramlar, prensipler, genellemeler ve teoriler göstermek için çok çeşitli kültürlerden ve gruplardan örnekler kullanmalıdırlar. Öğretmenler kültürel değerlere uyumlu öğretim yapmalıdırlar. Eğitimde fırsat eşitliği sağlanmalı ve farklı sosyo-kültürel gruplardan gelen öğrencilerin akademik başarılarının sağlanması için öğretimde farklı yöntem ve teknikler kullanılmalıdır. Okul kültürü, öğrencilerin eğitimde fırsat eşitliği ve güçlendirme yaşamaları için tasarlanmalıdır.

Türkiye’de mevcut üç milyon mültecinin iki milyonu çocuktur. En ivedi sorunun da onların eğitimi olduğu söylenebilir. Bu çocuklara Türkçe öğretecek öğretmenlerin yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde eğitiminin olması ve Arapça konuşabilen öğretmenlerin olması mevcut dil sorunlarının çözümüne katkı sağlayabilir. Buna ek olarak, çokkültürlü eğitim materyallerinin tasarlanması gerekmektedir. Profesör Selçuk Şirin’in ‘Umut Projesi’ adında yürüttüğü proje gibi teknolojiyi kullanarak oyun bazlı öğrenme modelleri geliştirilebilir. Bu proje çocuklar, oyun oynayarak Türkçelerini ilerlettikleri, 200’den fazla kelime, kodlama öğrendikleri, bir ayın sonunda 1800 satır kod yazmayı öğrendikleri; en önemlisi de ‘yönetsel becerilerini’ kullanmayı öğrendikleri gözlemlenmiştir [Arman, 09.07.2017].

Anahtar Kelimeler

Çokkültürlü Eğitim, Nitel Çoklu Örnek Olay

Investigating Multicultural Education Phenomena in Minority and Public High Schools in Turkey: A multiple case study

Öz

Purpose: Upon inspection of Turkish national programs, it is seen that today they incorporate more universal values and principles such as democracy and pluralism. In order to design systems and curricula for multicultural societies, it is of great importance to thoroughly understand the phenomenon of multicultural education in minority and public high schools in Turkey; since the number of qualitative studies conducted on this topic remains inadequate. The aim of this study is to investigate the perceptions and implementations of multicultural education among different participants from a minority high school and two public high schools in Istanbul, Turkey.

Method: The methodology of this study was grounded in the principles of qualitative study. The maximum variation sampling method of purposive sampling methods was used. The data for the study was collected via triangulation during the 2014-2015 academic years. Particularly, an interview study method was employed.

Findings: Participants indicated that multicultural education could contribute to more opportunities and equal education rights for all. Participants also expressed that multicultural education was required by different people from various cultures to live with equal rights and for society to be a more fair and democratic ground for people from all walks of life. Implications for Research and Practice: The research demonstrates that teachers need to receive a comprehensive training on multicultural education. As participants reported, teachers should use examples and content from a variety of cultures and groups to show key concepts, principles, generalizations, and theories in their subject area or discipline.

Anahtar Kelimeler

multicultural education qualitative multiple case study

Kaynakça

• Arman, A. (2017). Egitilmeyen Suriyeli multeci cocuklar karsimiza Taliban olarak cıkabilir! [Uneducated Syrian migrant children would turn into Taliban.] Hurriyet. Retrieved on 9 July, 2017 from http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ayse-arman/egitilmeyen-suriyeli-multeci-cocuklar-karsimiza-taliban-olarak-cikabilir-40514186
• Ar-Toprak, G. (2008). Ogretmenlerin cokkulturlu tutum olceginin guvenirlik ve gecerlik calısmasi. [The reliability and validity study of teacher multicultural attitude survey]. Yayimlanmamis yuksek lisans tezi. Gaziosmanpasa Universitesi. Sosyal Bilimler Enstitusu. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Banks, J. A. (2006). Cultural diversity and education: Foundations, curriculum, and teaching. (5th ed.) Boston: Allyn and Bacon.
• Banks, J. A. (2010). Multicultural education: Characteristics and goals. In J. A. Banks & Banks, C. A. (Ed.), Multicultural education: Issues and perspectives. (7th ed.) (pp. 3-30). ABD: Wiley.
• Banks, J. A., & Banks, C. A. (2013a). Multicultural education: Issues and perspectives. (8th ed.) Hoboken, NJ: Wiley.
• Banks, J. A. (2013b). An introduction to multicultural education. (5th ed.) Boston: Pearson Education Inc.
• Baptiste, H. P. (1979). Multicultural education: A synopsis. Washington, D.C.: University Press of America.
• Basarir, F., Sarı, M. & Cetin, A. (2014). Ogretmenlerin cokkulturlu egitim algilarinin incelenmesi [The investigation of teachers’ multicultural perceptions]. Pegem Egitim ve Ogretim Dergisi, 4(2), 91-110.
• Basbay, A., & Bektas, Y. (2009). Cokkulturluluk baglaminda ogretim ortamı ve ogretmen yeterlikleri. Egitim ve Bilim. 34 (152), 30-43.
• Basbay, A., Kagnici, D. Y., & Sarsar, F. (2013). Egitim fakultelerinde gorev yapmakta olan ogretim elemanlarinin cokkulturlu yeterlik algilarinin incelenmesi [The investigation of multicultural education perceptions of faculties in educational faculties]. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish of Turkic., 8(3), 47-60.
• Bucher, R. D. (2015). Diversity consciousness: Opening our minds to people, cultures, and opportunities. (4th ed.) New Jersey: Prentice-Hall.
• Creswell, J. W. (2012). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. Damgacı, F. (2013). Turkiye'deki akademisyenlerin cokkulturlu egitime iliskin tutumlari. [The attitutes of Turkish academics regarding multicultural education]. Yüksek Lisans Tezi. Yildiz Teknik Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Demir, S. (2012). Cokkulturlu egitimin Erciyes universitesi ogretim elemanlari icin onem derecesi [The importance level of Erciyes university faculty members regarding multicultural education]. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic., 7 (4), 1453-1475.
• Demircioglu, E. & Ozdemir, M. (2014). Pedagojik formasyon öğrencilerinin çokkültürlü eğitime yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi [The investigation of pedagogical formation students’ attitudes towards multicultural education according to some variables]. Ege Egitim Dergisi, 15 (1), 211-232.
• Demirsoy, M. (2013). Sosyal bilgiler ogretmen adaylarinin cokkulturluluge iliskin gorusleri ve cokkulturlu egitime yaklasimlari. [The attitudes of preservice teachers of social sciences regarding multicultural education and their approach towards multicultural education]. Yuksek lisans tezi. Marmara Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Denzin, N. K. (1978). The research act: A theoretical introduction to sociological methods (2nd ed.). New York: McGraw-Hill. Esen, H. (2009). Cokkulturlu egitim politikalarinin yoklugunda Turkiye’deki devlet ilkögretim okullarindaki oğretmenlerin farkliliklari nasil idare ettiklerinin bir analizi. [An analysis of public primary school teachers’ dealing with difference in the absence of a multicultural education policy in Turkey.] Yuksek Lisans Tezi. Bogazici Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gay, G. (2015). Culturally responsive teaching: Theory, research and practice. (2nd ed.). New York, New York: Teachers College Press.
• Guba, E. G. & Lincoln, Y. S. (1989). Fourth generation evaluation. Newbury Park, CA: Sage.
• Gurel, D. (2013). Ilköğretim ogretmenlerinin cokkulturlu egitim tutumlari ile cokkültürlü kisilik özelliklerinin incelenmesi [The investigation of primary school teachers’ multicultural attitudes and multicultural personal characteristics]. Yuksek Lisans Tezi. Erzincan Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Johnson-Bailey, J. & Drake-Clark, D. (2011). Race and ethnicity in the field of adult education. In K. Rubenson (Ed.), Adult learning and education. (pp. 244-253). UK: Academic Press.
• Keskin, Y. & Yaman, E. (2014). Ilkogretim sosyal bilgiler programı ve ders kitaplarında yeni bir paradigma: Çokkültürlü eğitim. [A new paradigm in primary social sciences curriculum and text books: Multicultural education]. Turkish studies-international periodical for the languages, literature and history of Turkish and Turkic., 9 (2), 933-960.
• Kilicoglu, G. (2014). İngiltere'deki ogretmenlerin cokkulturlu ogretim yeterlikleri ile Türk ogrencilerin kulturlesme tercihlerinin okula aidiyet duygusu ve akademik basariyla iliskisi. [The relationship between multicultural teaching competences of teachers in England and …] Doktora Tezi. Eskisehir Osmangazi Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Thousand Oaks, CA: Sage
• Manning, M. L., & Baruth, L. G. (2009). Multicultural education of children and adolescents. (5th ed.) Pearson: Appalachian State University.
• MEB. (1973). Milli Egitim Temel Kanunu [07.01.2015]. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/temkanun_0/temelkanun_0.html
• MEB. (2012). Kurtce 5. sinif ögretim programi. [The instructional program of Kurdish language 5th class]. Retrieved on 07.01.2015 from http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_09/11051949_kurtce_ortaokul_5.pdf
• Merriam, S. B. (2013). Nitel arastirma [Qualitative research]. Ankara: Nobel Yayincilik.
• Nieto, S., & Bode, P. (2011). Affirming diversity: The sociopolitical context of multicultural education. (6th ed.). Boston: Pearson Education Inc.
• Ozdemir, M., & Dil, K. (2013). Ögretmenlerin cokkulturlu egitime yonelik tutumlari: Cankiri ili örneği. [The attitutes of teachers towards multicultural education: Cankiri province sample]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(2), 215-232.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods: integrating theory and practice (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Polat, S. (2012). Okul mudurlerinin cokkulturluluge iliskin tutumlari. [The attitudes of school principals towards multicultural education]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 42, 334-343.
• Seban, D., & Uyanık, H. (2016). Türkiye’de cokkültürlü eğitim: 1-5. sinif programlarinda yer alan kazanimlarin analizi. [The investigation of learning outcomes in 1st-5th classes: Multicultural education]. Pegem Egitim ve Ogretim Dergisi, 6(1), 01-18.
• Sinagatullin, I. M. (2003). Constructing multicultural education in a diverse society. USA: Scarecrow Press.
• Tezcan, M. (1985). Egitim sosyolojisi. Ankara: Ankara Universitesi Basimevi.
• Yavas, A. (2013). Kitap incelemesi [book review]: Bucher, R. 2000. Diversity Consciousness. New Jersey: Prentice-Hall. Sakarya University Journal of Education, 3 (3), 137-138. http://www.suje.sakarya.edu.tr/index.php/suje/article/viewFile/108/88 [05.01.2015].