BATI MÜZİĞİ NOTASYON SİSTEMİNDE YAZILMIŞ ESERLERİN A.E.U. NOTA YAZIM SİSTEMİNE AKTARIM TEKNİKLERİ

Yıl 2023, Sayı: 23, 99 - 126, 31.12.2023

Hasan Zahid Yurdagül

https://doi.org/10.31722/ejmd.1335979

Öz

Türk müziğinde tarih boyunca bilinen on dört notasyon sistemi kullanılmıştır. Bu sistemlerin bir çeşidi; Ali Ufkî Bey’in (1610-1675) kullanımı ile başlanmış olan, porteli batı müziği nota sistemleridir. Ali Ufkî nota sisteminden itibaren Türk Müziği eserlerinin Batı müziği notasyon sistemi kullanılarak yazılması; bu mantığı farklı şekillerde benimseyen 3 ayrı sistem ile devam etmiştir. Genel olarak eski nota yazım sistemlerinden yapılan birçok nota çeviri çalışmasında ciddi sıkıntılar olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın temeli; notasyon sistemleri arasında günümüzde yapılan aktarımlardaki eksik bilgilerden kaynaklı olması savına dayanmaktadır. Bu çalışma; Batı müziği notasyon sistemiyle yazılmış Türk müziği eserlerinin, güncel olarak kullanılmakta olan A.E.U notasyon sistemine çevirisi için bir kılavuz olma amacı taşımaktadır. Çalışmada nitel yöntem ve tarama modeli tercih edilmiştir. Veriler; arşiv ve literatür taraması ile elde edilip içerik analizi ile analiz edilmiştir. Çalışmada, Batı müziği notasyon sistemiyle yazılmış Türk müziği eserlerinin A.E.U notasyon sistemine çevirisinin farklı özelliklerine değinilmiş ve bu nota sistemleri arasında yapılacak eser çevirilerinin nasıl olması gerektiği 5 basamakta detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Basamaklar açıklanırken farklı eserlerden nota örnekleri verilmiştir. Anlatılan hususlar; Batı müziği notasyon sisteminde notaya alınmış olan Muallîm İsmâîl Hakkı Bey’in Dilnişin Kâr eserinin; günümüz diline ve A.E.U notasyon sistemine aktarılması ile örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Batı müziği notasyon sistemi, Arel-Ezgi-Uzdilek notasyon sistemi, notasyonlar arası çeviri, nota çevrim teknikleri, Dilnişin kâr.

Transmission Techniques Turkish Music Works Written in Western Music Notation System into Arel-Ezgi-Uzdilek Notation System

Öz

Fourteen notation systems known throughout history have been used in Turkish music. Some variety of these systems are Western music notation systems with stave, which started with the use of Ali Ufki Bey (1610-1675). The last of the Western music notation systems with stave is the Arel-Ezgi-Uzdilek (A.E.U) (20th century) notation system and is still used in Turkish music notation writing. Writing Turkish music works using Western music notation system, starting from Ali Ufkî notation system, continued with 3 different systems that adopted this logic in different ways. In general, it is thought that there are significant problems in many note transformation studies made from former notation systems. The study is based on the argument that it is due to incomplete information in today's transfers between notation systems. This work aims to be a guide for the transformation of Turkish music works written in the Western music notation system into the A.E.U notation system currently in use. Qualitative method and scanning model were used in the study. Data was obtained through archive and literature review and analyzed by content analysis. In the study, the different features of the transformation of Turkish music works written in the Western music notation system into the A.E.U notation system were mentioned and how the transformations of the works to be made between these notation systems should be explained in detail in 5 steps. While explaining the steps, samples of notes from different works are given. The issues discussed has been tried to be exemplified by transferring Dilnişin Kar by Muallîm İsmâîl Hakkı Bey, which was notated in the Western music notation system, into today's language and A.E.U notation system.

Anahtar Kelimeler

Western music notation system, Arel- Ezgi- Uzdilek notation system, transformation between notation systems, Notation Transformation Techniques, Dilnişin Kâr

Kaynakça

• Arıkan, R. (2004). Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama. Ankara: Asîl Yayın.
• Bülbül, A. (2017). Tarihten Bugüne Türk Makam Müziğinde Kullanılan Nota Yazım Teknikleri ve Udi Ahmed Rıfat’ın Miftah-ı Nota’sı (Tahkik ve Transliterasyon). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, İstanbul
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2019). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çevikoğlu, T. (2017). Mevlevî Müziği Eserlerinin Yazımında Kullanılan Eski Yazım Sistemleri ve Çeviri Sorunları. Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü IV. Uluslararası Mevlâna Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (413-460. ss.). Konya
• Çevikoğlu, T. (2021). Halebli Dervîş ‘Alî El-Mevlevî’nin Kürdîlihicâzkâr Âyîn-i Şerîfi. Mevlânâ Araştırmaları 7, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karasar N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Özkan, İ. H. (2000). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usûlleri ve Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Paçacı Tunçay, G. (2019). Neşriyat-ı musiki: Osmanlı Müziğini Okumak. İstanbul: Vakıfbank Yayınları.
• Sezen, A. (1992). Türk Müziğinde Nota Yayıncılığı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tura, Y. (2017). Türk Musikisinin Meseleleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2017). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık. İnternet Kaynakları
• Hafif Usulünde Hicâz Zemzeme Beste Notası. (2023). Erişim Adresi: https://divanmakam.com/forum/ettin-bu-benim-sinemi-tir-i-gama-amac-ismail-hakki-bey muallim-hicaz-zemzeme.13715/
• Hicaz Faslı Nota kapağı. (2023) Erişim Adresi: https://divanmakam.com/attachments/hicaz-fasli-samli-iskender-fasli-no-6b-muhtelif-hicaz-v1-pdf.64991/