Evaluation of Emergency Shelter Areas with the AHP Method

Yıl 2020, Sayı: 19, 935 - 945, 31.08.2020

Berru İzel Gökgöz , Zeynep Yeşim İlerisoy , Asena Soyluk

https://doi.org/10.31590/ejosat.739544

Cited By: 21

Öz

Our country is in geography, where natural disasters and earthquakes are common. The earthquake activities, much destruction occurred, with loss of life and material. Because of this destruction, the need to develop strategies for coping with disasters has arisen both in our country and in the world. These strategies make up “disaster management” that includes measures such as preparedness and response to reduce the impact of disasters and emergencies. Within disaster management, “Emergency Shelter Areas” are established in cities by local administrations to prevent victims from being affected financially and morally from disasters. Emergency Shelter Areas is areas that contain many criteria, and local governments determine these areas. However, in studies conducted by academic platforms and other organizations, that a guiding model was not defined in the decision-making process for emergency shelter areas decides-making processes difficult at the stage of determining emergency shelter areas. In this study, it is determined by the main criteria that should be taken into consideration in eliminating such deficiencies that are seen and needed in the literature and to create a model for the evaluation of these criteria. For the purpose, the Analytical Hierarchy Process (AHP) method, which is one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) method, was used, which allows the evaluation of many independent features together, as in the characteristics of emergency shelter areas. While creating the hierarchy, three main criteria and 10 sub-criteria based on these criteria were formed using the studies within disaster management and expert opinions in the literature review. The weights of these criteria were calculated using the AHP method. The “Field Properties Criteria” is the highest weighted criteria with a criterion weight of 0.453. The lowest weighted criteria were determined to be “Geological Characteristic Criteria” with a criterion weight of 0.225. In the evaluation of the sub-criteria based on the main criteria, it was concluded that the criteria with the highest weight were “Area Size” with a criterion weight of 0.363, and the criteria with the lowest weight were the “Elevation Zone” criteria with a criterion weight of 0.008. Based on this result, some observed that the area features in the emergency shelter areas are more important than geological properties. As a result, within the study, it is created a document like a guideline that will help both local and central administrations within disaster management to determine and test emergency shelter areas, the decision-making model established on emergency shelter areas by using the MCDM method.

Anahtar Kelimeler

Emergency Shelter Area, Disaster Management, MCDM, AHP

Acil Durum Toplanma Alanlarının AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi

Öz

Ülkemiz doğal afetlerden, depremin sık yaşandığı bir coğrafyada bulunmaktadır. Yaşanan deprem aktiviteleri sonucunda can ve maddi kaybın yaşandığı çok sayıda yıkım gerçekleşmiştir. Bu yıkımlar sonucunda gerek ülkemizde gerekse dünyada afetlerle başa çıkma stratejilerinin geliştirilmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu stratejileri, afet ve acil durumların etkisini azaltmak için hazırlıklı olma, müdahale gibi önlemleri kapsayan “afet yönetimi” oluşturmaktadır. Afet yönetimi kapsamında afetzedelerin afetlerden maddi ve manevi olarak etkilenmesinin önüne geçmek için kentlerde, yerel yönetimlerce “acil durum toplanma alanları” oluşturulmaktadır. Acil durum toplanma alanları pek çok kriteri barındırması gereken alanlar olup, bu alanların belirlenmeleri yerel yönetimler tarafından yapılmaktadır. Ancak akademik platformlar ve başkaca kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen çalışmalarda acil durum toplanma alanlarına yönelik karar verme sürecinde yönlendirici bir modelin tanımlanmamış olması, acil durum toplanma alanlarının belirlenmesi aşamasında karar verme süreçlerini zora sokmaktadır. Bu çalışmada literatürde görülen ve ihtiyacı hissedilen böylesi eksikliklerin giderilmesi hususunda mutlak suretle göz önünde bulundurulması gereken ana kriterlerin belirlenmesi ve bu kriterlerin değerlendirilmesine yönelik bir modelin oluşturulması amaçlanmıştır. Amaç doğrultusunda, acil durum toplanma alanlarının özelliklerinde de olduğu gibi çok sayıda birbirinden bağımsız özelliğin bir arada değerlendirilmesine olanak veren Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) metodolojisinden Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi kullanılmıştır. Hiyerarşi oluşturulurken literatür taramasında afet yönetimi kapsamındaki çalışmalar ve uzman görüşlerinden yararlanılarak 3 ana kriter ve bu kriterlere bağlı 10 alt kriter oluşturulmuştur. Bu kriterlerin ağırlıkları AHP yöntemi kullanılarak hesaplanmıştır. “Alan Özellikleri Kriterleri”nin 0,453 kriter ağırlığı ile yüksek ağırlıklı kriter olduğu bulunmuştur. En düşük ağırlıklı kriter ise 0,225 kriter ağırlığı ile “Jeolojik Özellikler Kriterleri” olduğu belirlenmiştir. Ana kriterlere bağlı alt kriterlerin değerlendirilmesinde ise en yüksek ağırlığa sahip kriterin 0,363 kriter ağırlığı ile “Alansal Büyüklük”, en düşük ağırlığa sahip kriterin ise 0,008 kriter ağırlığıyla “Yükselti Kuşağı” kriteri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca bağlı olarak acil durum toplanma alanlarında alan özelliklerinin jeolojik özelliklerden daha önemli olduğu görülmüştür. Sonuç olarak çalışma kapsamında ÇKKV metodolojisi kullanılarak, acil durum toplanma alanları üzerine oluşturulan karar verme modeli, acil durum toplanma alanlarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi için afet yönetimi kapsamında hem yerel yönetimlere hem de merkezi idarelere yardımcı olacak kılavuz niteliğinde bir belge ortaya çıkması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Acil Durum Toplanma Alanı, Afet Yönetimi, ÇKKV, AHP

Kaynakça

• 1900—2020 Deprem Kataloğu (M >= 4.0). (t.y.). 7 Mayıs 2020 tarihinde https://deprem.afad.gov.tr/depremkatalogu# adresinden erişildi.
• Ada E., Ergin N. (1993). Erzincan Yöresinin Depremselliğinin Yeraltı Koşullarına Göre Araştırılması ve Mart-1992 Depremlerinin Değerlendirilmesi, 2. Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 10-13 Mart 1993, İstanbul, Türkiye, ss.319-333.
• AFAD. (2013). JEOLOJİK ETÜT RAPORU (s. 17). Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD).
• AFAD. (t.y.). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. 28 Aralık 2019 tarihinde https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu adresinden erişildi.
• Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği. (2012). https://altyapi.csb.gov.tr/6306-sayili-kanun-uygulama-yonetmeligi-yeni-duyuru-522 adresinden erişildi.
• Aghlmand, M., Onur, M. İ. ve Talaei, R. (2020). Heyelan Duyarlılık Haritalarının Üretilmesinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin Ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı. European Journal of Science and Technology, 224-230. doi:10.31590/ejosat.araconf28
• Akın, M., Akın, M. K., Akkaya, İ., Özvan, A. ve Şengül, A. (2015). Erciş (Van) Yerleşim Alanındaki Zeminlerin Sıvılaşma Potansiyelinin Değerlendirilmesi, 8.
• Aksoy, Y., Turan, A. Ç. ve Atalay, H. (2009). İstanbul Fatih İlçesi Yeşil Alan Yeterliliğinin Marmara Depremi Öncesi ve Sonrası Değerleri Kullanılarak İncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 14(2), 137-150.
• Alt Yapılar İçin Afet Yönetmeliği. (2007, 15 Şubat). Resmî Gazete (Sayı: 26435). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.11102&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=alt%20yap%C4%B1lar
• Aman, D. D. (2019). Olası Marmara Depreminde Toplanma Alanları Yer Seçim Kriterlerinin Belirlenmesi: İstanbul Bağcılar Örneği. (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Dae.Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. (2020). 24 OCAK SİVRİCE-ELAZIĞ DEPREMİ (Basın Bülteni) (s. 8).
• Chalinder, A. (1998). Temporary Human Settlement Planning for Displaced Populations in Emergencies, 136.
• Cheng, H. ve Yang, X. K. (2012). A Comprehensive Evaluation Model for Earthquake Emergency Shelter. Sustainable Transportation Systems içinde (ss. 412-422). Ninth Asia Pacific Transportation Development Conference, sunulmuş bildiri, Chongqing, China: American Society of Civil Engineers. doi:10.1061/9780784412299.0050
• Chu, J. Y. ve Su, Y. P. (2010). Comprehensive Evaluation Index System in the Application for Earthquake Emergency Shelter Site. Advanced Materials Research, 156-157, 79-83. doi:10.4028/www.scientific.net/AMR.156-157.79
• Çelik, H. Z., Özcan, N. S. ve Erdin, H. E. (2017). Afet ve Acil Durumlarda Halkın Toplanma Alanlarının Kullanılabilirliğini Belirleyen Kriterler, 8.
• Çınar, A. K., Akgün, Y. ve Maral, H. (2018). Analysing The Planning Criterias of Emergency Assembly Points and Temporary Shelter Areas: Case of İzmir-Karşıyaka. Journal of Planning. doi:10.14744/planlama.2018.07088
• Ho, W. (2008). Integrated analytic hierarchy process and its applications – A literature review. European Journal of Operational Research, 186(1), 211-228. doi:10.1016/j.ejor.2007.01.004
• Hong, L. ve Xiaohua, Z. (2011). Study on location selection of multi-objective emergency logistics center based on AHP. Procedia Engineering, 15, 2128-2132. doi:10.1016/j.proeng.2011.08.398
• Kara, H. (2007). Türkiye’deki Şehir Yerleşmelerinde Afet Sonrasına Yönelik “Afet Merkezleri” Planlaması. TMMOB AFET SEMPOZYUMU, 279-288.
• Kelly, C. (2005). Checklist-Based Guide to Identifying Critical Environmental Considerations in Emergency Shelter Site Selection, Construction, Management and Decommissioning. UNEP/OCHA Environnent Unit, 34.
• Liu, Q., Ruan, X. ve Shi, P. (2011). Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lessons from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China. Journal of Asian Earth Sciences, 40(4), 926-934. doi:10.1016/j.jseaes.2010.07.014
• Nicholl, J., West, J., Goodacre, S. ve Turner, J. (2007). The relationship between distance to hospital and patient mortality in emergencies: An observational study. Emergency Medicine Journal, 24(9), 665-668. doi:10.1136/emj.2007.047654
• Omidvar, B., Baradaran-Shoraka, M. ve Nojavan, M. (2013). Temporary site selection and decision-making methods: A case study of Tehran, Iran. Disasters, 37(3), 536-553. doi:10.1111/disa.12007
• Özşahin, E. ve Değerliyurt, M. (2013). MODELING OF SEISMIC HAZARD RISK ANALYSIS IN ANTAKYA (HATAY, SOUTH TURKEY) BY USING GIS ISSN: 2354-2918, 24.
• Rezaei, S. (2014, 3 Temmuz). Afet Sonrası En Uygun Geçici Barınma Alanlarının Belirlenmesi İçin Karar Destek Modeli Geliştirilmesi. (Thesis). https://polen.itu.edu.tr/handle/11527/13584 adresinden erişildi.
• Saaty, T. L. ve Kearns, K. P. (1985). Analytical planning: The organization of systems. International series in modern applied mathematics and computer science (1st ed.). Oxford ; New York: Pergamon Press.
• Saaty, T. L. ve Vargas, L. G. (2001). Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process. Boston, MA: Springer US. http://dx.doi.org/10.1007/978-1-4615-1665-1 adresinden erişildi.
• UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) (2007) Handbook for Emergencies. Third edition. UNHCR, Geneva. S.64
• Wei, L., Li, W., Li, K., Liu, H. ve Cheng, L. (2012). Decision Support for Urban Shelter Locations Based on Covering Model. Procedia Engineering, 43, 59-64. doi:10.1016/j.proeng.2012.08.011
• Xu, J., Yin, X., Chen, D., An, J. ve Nie, G. (2016). Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction, 20, 51-62. doi:10.1016/j.ijdrr.2016.10.009
• Yavuz Kumlu, K. B. ve Tüdeş, Ş. (2019). Determination of earthquake-risky areas in Yalova City Center (Marmara region, Turkey) using GIS-based multicriteria decision-making techniques (analytical hierarchy process and technique for order preference by similarity to ideal solution). Natural Hazards, 96(3), 999-1018. doi:10.1007/s11069-019-03583-7
• Yılmaz, B. ve Dağdeviren, M. (2010). EKİPMAN SEÇİMİ PROBLEMİNDE PROMETHEE VE BULANIK PROMETHEE YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, (4), 16.
• Yön, B., Onat, O., Emin Öncü, M. ve Karaşi̇n, A. (2020). Failures of masonry dwelling triggered by East Anatolian Fault earthquakes in Turkey. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 133, 106126. doi:10.1016/j.soildyn.2020.106126