Sağlık Sektöründe Yönetsel Etik Kaygılar

Yıl 2021, Sayı: 27, 267 - 282, 30.11.2021

Mucize Sarıhan , Onur Yarar

https://doi.org/10.31590/ejosat.826022

Cited By: 2

Öz

Etik kavramı, insan hayatının birçok farklı noktasında önemi hissedilen bir konuya işaret etmektedir. Özellikle de hayatın bazı alanlarında etik, kritik bir değere sahiptir. Bunlardan biri olarak sağlık sektöründe, etik kuralların ve uygulamaların gerçekleştirilmesi hem sektörün güvenilirliği hem de insan sağlığına verilen önemin gösterilmesi adına önem taşımaktadır. Özellikle de çalışanların sektör içerisindeki, hastalarla ve sağlık hizmeti almak isteyen tüm bireyler ile doğrudan iletişim halinde oldukları düşünülecek olursa, onların konumları, etik kavramının karara bağlanması açısından son derece önemli olmaktadır. Bu çalışmada, sağlık sektörü ve çalışanları (hemşireler ve teknikerler) açısından etik kavramının ne anlam ifade ettiği? Alanda karşılaştıkları etik sorunlar, ikilemler ve özellikle yönetim temelli etik sorunlar konusundaki görüşleri ve kaygıları araştırılmıştır. Bu amaçla çalışanlarla yüz yüze görüşmeler yapılarak, bu görüşmeler doğrultusunda elde edilen veriler nitel araştırma yöntemi uygulanarak değerlendirilmiştir. Sağlık çalışanları için 9 maddelik açık uçlu sorular hazırlanmıştır. Farklı hastanelerde ve kliniklerde çalışan 10 kişiden oluşan hemşire ve tekniker ile yapılan görüşmeler kayıt altına alınmıştır. Görüşmeler Covit 19 salgını nedeni ile hastane dışında gerçekleşmiştir. Elde edilen veriler MAXQDA 2020 veri analiz programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda meslek etiği çerçevesinde 7 ana tema ve onların alt kodları belirlenmiştir. Elde edilen ana temalar; Sağlık Etiği, etik ikilemler, motivasyon, yönetimsel etik sorunlar, diğer etik sorunlar, maddi çıkar elde etme, yazılı kurallar olarak belirlenmiştir. Yönetim temelli etik sorunlar temasına ait doğrudan 9 alt kod ve dolaylı olarak 3 alt kod tespit edilmiş ve bu kodlar değerlendirilmiştir. Etik ikilemler, çalışanlar üzerinde performans düşüklüğüne neden olurken; malzeme eksikliği ve malzemelerin kalitesiz olması, çalışanlara karşı duyarsız davranma gibi yönetim bazlı sorunların da çalışanların motivasyonlarını düşürdüğü belirlenmiştir. Klinik bazlı etik sorunlar temasında ise çalışma sahasında tecrübeli elemanların değer görmediği ve bu durumun motivasyonu düşürdüğü yönündedir. Yazılı kurallar temasında dikkat çekici nokta genel anlamda uyulması yönünde olumlu sonuçlar verdiği ve çalışanları güvende hissettirdiği yönündedir. Yazılı kurallar teması ile ilgili en önemli tespit ise çalışanların çalışma sırasında doğru alışkanlıklar geliştirmelerini sağlamaları açısından etkili olduğunun ifade edilmesidir. Yönetsel etik teması çalışanlar tarafından en çok vurgulanan tema olmasıdır. Yönetime bağlı etik sorunlar; iş yoğunluğu, personel eksikliği, malzeme eksikliği, malzeme kalite eksikliği, takdir görmeme, fiziki alan eksikliği, döner sermaye eşitsizliği, sık eleman değişimi gibi alt kodlar ile tespit edilmiştir. Sağlık sektörü verdiği hizmet bakımından hassas bir sektördür. Yapılacak hataların toleransı yoktur. Bu anlamada sağlık çalışnaları oldukça yoğun çalışmaktadır ve yapılan çalışmada eleman yetrsizliğide bu soruna eşlik ettğinde işelerin daha da zorlaştığı ifade edilmektedir. Gerek kurumsal yönetim bazında gerekse klinik yönetimi bazında çalışanlara karşı motive edici davranışlar onları hem moral hem de performans olarak etkileyecektir. Kliniklerde eksikliklerin giderilmesi ve kalitenin benimsenmesi çalışanların işlerini kolaylatırmanın yanında verilen hizmetin kalitesini de etkileyecektir. Bunun yanı sıra yönetimin, yoğun iş yükü altında olan çalışanlara değerli hissetmelerini sağlayacak takdir edici geri bildirimler sunmaları, yeterli eleman sağlanması ve eksikliklerin giderilmesi yönündeki çalışmalar iş performansı ve motivasyonlarını yükselterek, daha kaliteli bir hizmet, çalışanlar arasında refah ortamı yaratacaktır. Bu konu ile ilgili hizmet içi eğitimlerin yepılmasıda önemlidir.
Bu doğrultuda çalışma alanları farklı olan hemşire ve teknikerler kendi alanlarında yaşadıkları etik sorunlarla ile igili farklı tema ve kodlar oluşturmamızı sağlamışlardır. Ayrıca çalışmada yönetsel etik sorunlar vurgulanmıştır ve bu bağlamda iki yönetsel etik sorun tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Sağlık Etiği, Yönetsel Etik

Management Ethics in the Health Sector with Its Theoretical Bases

Öz

The concept of ethics points to a subject whose importance is felt at many different points in human life. Ethics has a critical value, especially in some areas of life. As one of these, the implementation of ethical rules and practices in the health sector is important in terms of both the reliability of the sector and the importance given to human health. Especially considering that employees in the sector are in direct contact with patients and all individuals who want to receive health services, their positions are extremely important in terms of deciding the concept of ethics. What does the concept of ethics mean for the health sector and its employees (nurses and technicians) in this study? Their views and concerns about the ethical problems they encounter in the field and especially about the ethical problems arising from management were investigated.
For this purpose, face-to-face interviews were conducted with the employees and the data obtained in line with these interviews were evaluated by applying the qualitative research method. 9-item open-ended questions were prepared for healthcare professionals. Interviews with 10 nurses and technicians working in different hospitals and clinics were recorded. The interviews took place outside the hospital due to the COVID-19 outbreak. The obtained data were evaluated using the MAXQDA 2020 data analysis program. As a result of the analysis, 7 main themes and their sub-codes were determined within the framework of professional ethics. The main themes obtained; Health Ethics has been determined as ethical dilemmas, motivation, managerial ethical problems, other ethical problems, obtaining financial benefits, and written rules. 9 direct subcodes and 3 indirect subcodes belonging to the theme of management-based ethical problems were identified and these codes were evaluated. While ethical dilemmas cause poor performance on employees; It has been determined that management-based problems such as lack of materials, poor quality of materials, insensitive behavior towards employees also reduce the motivation of employees.
In the theme of clinical-based ethical problems, it is stated that experienced personnel in the field of study are not valued and this situation reduces motivation. The remarkable point in the theme of written rules is that it gives positive results in general terms and makes employees feel safe. The most important determination regarding the theme of written rules is that it is effective in enabling employees to develop correct habits during work. The theme of managerial ethics is the one most emphasized by the employees. Ethical issues related to management; work intensity, lack of personnel, lack of material, lack of material quality, lack of appreciation, lack of physical space, inequality of revolving funds, frequent personnel changes. The health sector is a sensitive sector in terms of the services it provides. There is no tolerance for mistakes to be made. In this sense, health professionals work very hard and it is stated in the study that the work becomes more difficult when the lack of personnel accompanies this problem. Motivating behaviors towards employees, both on the basis of corporate management and clinical management, will affect them both in terms of morale and performance. Eliminating the deficiencies in the clinics and adopting the quality will not only facilitate the work of the employees, but also affect the quality of the service provided. In addition, the management's efforts to provide appreciative feedback to employees who are under heavy workloads that will make them feel valuable, to provide sufficient staff and to eliminate deficiencies will increase their work performance and motivation, and create a better quality service and an environment of well-being among employees. It is also important to have in-service training on this subject.
In this direction, nurses and technicians with different fields of study enabled us to create different themes and codes regarding the ethical problems they experienced in their fields. In addition, managerial ethical problems were emphasized in the study and two managerial ethical problems were identified in this context.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Health Ethics, Managerial Ethics

Kaynakça

• Avcı, M., & Teyyare, E. (2012). Sağlık sektöründe yolsuzluk: Teorik bir değerlendirme. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Creswell ,John W. Nitel Araştırma ve Araştırma Tasarımı: Beş Yaklaşımdan Seçim. SAGE, 2013. 448 sayfa
• Doğan, S., & Karataş, A. (2011). Örgütsel etiğin çalişan memnuniyetine etkisi üzerine bir araştirma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (37), 1-40.
• DURMAZ, T., & ERDEM, R. (2017). HASTANELERDE ARZ KAYNAKLI GEREKSİZ SAĞLIK HİZMETİ KULLANIMININ HASTA ALGISI ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 29(4).
• Dündar, T. (2010). Sağlık çalışanlarının yıldırmaya maruz kalmalarında hastane etik iklimi ile sosyodemografik özelliklerinin rolü: Bolu ili hastanelerinde bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Sağlık bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Eğri, T. (2008). Marksist Ahlak ve Toplum Teorisi. İş Ahlakı Dergisi, 1(1), 163-167.
• Gül, H. (2006). Etik Dışı Davranışlar Ve Ussallaştırılması: Devlet Hastanelerinde Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, 10(9), 65-79.
• Günaydın, H. (2012). Sağlık Sektörüne Bakış. Ankara: Nobel Kitabevi.
• Gürkan, C. (2013). Adam Smith’in Police Kavramı. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), (16), 149-174.
• Kırılmaz, H. ve Kırılmaz, S. K. (2014). Sağlık Hizmetlerinde Etik İkilemlerde Ampirik Etik Çalışmalarının Yararları, İnsan & İnsan, (1), 35-44.
• Kördeve, M. K. (2017). Özel Sektör Sağlık Çalışanlarında Etik Tutum İle Whistleblowıng Arasındaki İlişki. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(2), 51-61.
• Kutlay, O., & YILMAZLAR, A. (2001). Anestezi ve yoğun bakımda etik, klinik etik. Ed. Erdemir Demirhan, Nobel Tıp Kitabevi, s, 532-541.
• Levent, A. (2013). İktisat ve Etik: Amartya Sen Mirası. İş Ahlakı Dergisi, 6(2), 109-133.
• Livvarçin, Ö., & Kurt, D. (2012). Yönetim biliminde 49 insan 49 teori. Beta Yayıncılık.Boston.
• MEGEP (2011). Sağlık Meslekleri Etiği. Ankara: MEB Yayını.
• MEGEP (2015). Sağlık Hizmetleri Meslek Etiği Ve İlkeleri. Ankara: MEB Yayını.
• Neuman, WL (2007) Sosyal Araştırma Yöntemlerinin Temelleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. 2. Baskı, Allyn ve Bacon,
• Öztürk, A. (2015). Kapitalizmde Sömürü ve Adalet Tartışmaları. Amme İdaresi Dergisi, 48(2), 23-36.
• Palacı, H., Günay, O., & Yarar, O. (2018). Türkiye’deki radyasyon güvenliği ve koruma eğitiminin değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (14), 249-254.
• Roberts, M. J. (2010). Sağlık Reformunun Doğru Yapılması Performans ve Hakkaniyetin Geliştirilmesi İçin Bir Kılavuz (Çev. Sağlık Bakanlığı). Ankara: Onur Matbaacılık.
• Şahin, B. ve Dündar, T. (2011). Sağlık Sektöründe Etik İklim Ve Yıldırma (Mobbing) Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(1), 129-159.
• Şen, H. T. (2013). Kamu Hastanelerinde Görev Yapan Başhekim ve Başhemşirelerin Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Etik Muhakeme Yetenekleri ve Etkileyen Faktörler. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştırma Dergisi, 10(3), 18-26.
• Tepecik ve Yazıcı (2012). Sağlık Sektöründeki Etik Problemlerinin Nedenleri. “International Conference On Eurasian Economies 2012” içinde, 382-388.
• Türk Kardiyoloji Derneği (2009). Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp ile İlişkilerde Etik. Türk Kardiyoloji Derneği Araştırma Dergisi, (37), 33-35.
• Uğur, A. A. (2011). Hastaneler ve Sağlık Çalışanlarının Uygulamalarında Etik: Sağlık Hizmetlerinde Etik Anlayışı. Hastane Dergisi, (Eylül-Ekim), 48-56.
• World Medical Association. (2015). World Medical Association Declaration of Helsinki: ethical principles for medical research involving human subjects. Ferney-Voltaire, France: WMA, 2008.
• Yıldırım, T. (2012). Marksizm’in 100 Kavramı Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(8), 276-279.