Diyarbakır ilinde Buğdayda Süne [Eurygaster integriceps Put. (Hemiptera: Scutelleridae)]’nin Popülasyon Dinamiği

Yıl 2021, Sayı: 31, 441 - 445, 31.12.2021

Çetin Mutlu

https://doi.org/10.31590/ejosat.1004302

Öz

Buğday insan beslenmesi için gerekli temel besinlerden biridir. Yoğun buğday üretimi yapılan Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Süne (Eurygaster integriceps Put.) halen ana zararlı durumundadır. Bu çalışma Diyarbakır ilinde Süne’nin bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerindeki yıllara bağlı olarak kışlamış ergin (KE), nimf ve yeni nesil ergin (YNE) popülasyonunu belirlemek ve buna göre uygun mücadele zamanını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmalar, Diyarbakır ilinde 2004-2008 yılları arasında 9 farklı makarnalık ve ekmeklik buğday çeşidinde ve 20 farklı buğday tarlasında yürütülmüştür. Çalışma sonucunda Diyarbakır ilini çevreleyen kışlak alanlarından kışlakların boşalmasına bağlı olarak kışlamış süne ergin popülasyonunun buğdayın sapa kalkma dönemi olan nisan ayının 3. haftasında en üst seviyeye ulaştığı ve bu tarihten sonra KE’lerdeki doğal ölümlerin başlamasıyla azalmaya başlayarak mayısın ikinci haftasında en alt seviyeye düştüğü belirlenmiştir. Süne nimflerinin buğdayın süt olum dönemi başlangıcı olan mayıs ayının ilk haftasında buğday başaklarında görülmeye başladığı ve bu dönemden sonra giderek artmaya başladığı belirlenmiştir. Buğday başaklarında sarı olum dönemi başlangıcı olan haziran ayının ilk haftasında ise nimf ve YNE ergin popülasyonun en üst seviyeye ulaştığı kaydedilmiştir. En fazla nimf yoğunluğu haziran ayının ilk haftasında Svevo (makarnalık) çeşidinde 114 nimf/m2 ile olurken en düşük yoğunluğun ise 4.3 nimf/m2 ile Nurkent (ekmeklik) çeşidinde olduğu belirlenmiştr. Süne mücadelesinde zamanlamanın çok önemli olduğu göz önüne alındığında buğday üreticilerinin Diyarbakır ilinde mayıs ayından itibaren tarla içinde gözlem yaparak Süne nimf yoğunluğunu kontrol etmeleri ve ekonomik zarar eşiğini geçmesi halinde mücadele yapmaları gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Süne, sürvey, buğday, popülasyon, mücadele

Destekleyen Kurum

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Proje Numarası

TAGEM/ BS-04/01-05-164 (4)

Population Dynamics of Sunn Pest [Eurygaster integriceps Put. (Hemiptera: Scutelleridae)] on Wheat in Diyarbakır Province, Turkey

Öz

Wheat is among the primary elements in human nutrition. Sunn pest (Eurygaster integriceps Put.) is still a significant pest in southeastern Anatolia region having intensive wheat production. This study determined the population dynamics of overwintered adults (OWA), nymph and new generation adults (NGA) of sunn pest on some bread and durum wheat varieties during different years in Diyarbakir province. Determining the management time based on population dynamics was the other major objective. The studies were conducted during 2004-2008 in 20 different experimental fields where 9 different bread and durum wheat verities were cultivated. The overwintered sunn pest adult population reached the highest-level during 3rd week of April, which is stem elongation phase of wheat crop. The population started to decline after 3rd week of April with the onset of natural deaths OWAs and reached the lowest level during second week of May. Sunn pest nymphs appeared in wheat spikes at the initiation of milking stage (first week of May) and nymph population gradually increased after this period. Nymphs and NGA population reached the highest level at physiological maturity of wheat (first week of June) in the spikes. The highest nymph density was observed on Svevo (durum) variety with 114 nymph/m2, while the lowest density was in recorded on Nurkent (bread) variety with 4.3 nymph/m2. Considering that timing is critical in the control of sunn pest, wheat producers in Diyarbakır should monitor nymph density in the field (starting from May) and opt the management measures when pest is expected to exceed economic damage level.

Anahtar Kelimeler

Sunn pest, monitoring, wheat, population, control

Proje Numarası

TAGEM/ BS-04/01-05-164 (4)

Kaynakça

• Anonim (2008). Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Zirai Mücadele Teknik Talimatları, Cilt 1. s.138.
• Derin, A., Kavut, H. (1998). Ege Bölgesindeki Süne çalışmaları. Süne Entegre Mücadele, 6-9 Ocak 1998, Ankara, 131-138.
• Dörtbudak Y., Koyuncu, N. (1979). Orta Anadolu’da Süne (Eurygaster spp.) türleri ve yoğunlukları üzerinde ön çalışmalar. Zir. Müc. Araşt. Yıllığı, 2-3.
• Duman, M., Gözüaçik, C., Karaca, V., Mutlu, Ç., 2008. Süne mücadelesinde çiftçi davranışları: Adıyaman-Diyarbakır-Mardin-Şanlıurfa örneği, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (12) 4: 65-71.
• Karaca, V., Gözüaçık, C., Şimşek, Z. (2012). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde hububatın entomolojik sorunları ve çözüm önerileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 5 (2): 154-159.
• Kılıç, A.U., Çatalpınar, A., Adıgüzel, N., Dörtbudak, Y. Çavdaroğlu.S. (1973). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Süne (Eurygaster integriceps Put.)' nin yayılışı, biyolojisi, ekolojisi, epidemiolojisi ile daha uygun kimyevi mücadele yöntemlerinin araştırılması. Proje nihai raporu, 121 s.
• Koçak, E. (2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde süne (Euygaster integriceps Put.)’ninkışlamış ergin dönemine karşı kimyasal mücadele olanakları. IV: GAP Tarım Kongresi, 21-23 Eylül 2005, Şanlıurfa, 316-323.
• Koçak, E. (2006). Süne Mücadelesinde zamanlamanın önemi, Türktarım, No:168, 42–45. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran, Erzurum, s. 674-678.
• Lodos, N. (1961). Türkiye, Irak, İran ve Suriye’de Süne (Eurygaster integriceps Put) problemi üzerinde incelemeler. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:51,115s.
• Matsukura, K., Yoshida, K., Matsumura, M. (2011). Efficient monitoring of maize orange leafhopper, Cicadulina bipunctata (Hemiptera: Cicadellidae), and small brown planthopper, Laodelphax striatellus (Hemiptera: Delphacidae), in forage maize fields using yellow sticky traps. Applied entomology and zoology, 46(4), 585-591.
• Memişoğlu, H. (1985). Ankara ilinde süne türlerinin (Eurygaster spp.) (Hemiptera: Pentatomidae) yayılışları ve E. maura L.’nin biyo-ekolojisi ile savaş yöntemleri üzerinde araştırmalar.194s. (Yayınlanmamış doktora tezi).
• Mutlu, Ç., Canhilal, C., Karaca, V., Duman, M., Gözüaçık, C. Kan, M. (2014). Economic threshold revision of the sunnpest (Eurygaster integriceps Put.) on wheat in Southeastern Anatolia Region. Türkiye Entomoloji Bülteni.2014, 4(3): 157-169.
• Mutlu, Ç., Duman, M., Karaca, V., Bayram, Y., Sıray, E., Kan, M. (2016). Kışlamış Süne Ergin Mücadelesinde Çiftçi Bilinç Düzeyi Örnek Çalışması: Güneydoğu Anadolu Bölgesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 3(4): 280-287.
• Özkan, M., Babaroğlu, N.E. (2015). Süne. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Yayınları, Ses Reklam İletişim ve Basım Hizmetleri, Ankara, 208 s. TUİK, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel üretim istatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1 (Erişim tarihi: 01.10.2021).
• Speight, M.R., Hunter, M.D., Watt, A.D. (2008) Insect pest management. In: Speight MR, Hunter MD, Watt AD (eds) Ecology of insects. Blackwell, Oxford, pp 429–513
• Şimşek, Z. (1998). Türkiye’de süne (Eurygaster spp.) mücadelesinin genel durumu, dünü, bugünü. Entegre Süne Mücadelesi.I. Workshop Raporu.6-9 Ocak 1998.Ankara,165 s.(51-62s.).
• Yüksel, M. (1968). Güney ve Güneydoğu Anadolu'da Süne (Eurygaster integriceps Put.)' nin yayılışı, biyolojisi, ekolojisi, epidemiolojisi ve zararı üzerinde araştırmalar. T.C. Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele ve Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, No: 46 Teknik Bülten, Yenidesen Matbaası, Ankara, 255 s.
• Yüksel, M. (1969). Süne (Eurygaster integriceps Put.) zararı ve Kımıl (Aelia rostrata) zararıyla mukayesesi üzerinde araştırmalar. Diyarbakır Bölge Zirai Mücadele Araş.Ens. Yeni desen Matbaası.1969.70 s.