Covid-19 Virüsü Bulaş Riskini Etkileyen Parametrelerin Bulanık Mantık ile Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 42, 52 - 60, 31.10.2022

Gül Fatma Türker , Kubilay Tanyeri

https://doi.org/10.31590/ejosat.1188814

Öz

2019 Aralık ayında Çin’de çıktığı düşünülen ve pek çok kişinin ölümüne sebep olan Covid-19 virüsü etkileri sonucunda 2020 Mart ayından itibaren Dünya Sağlık Örgütü (WHO-World Health Organization) tarafından 2020 yılı tüm dünyada küresel pandemi yılı ilan edilmiştir. Covid-19 salgınının dağılımı ve sonuçları iklimlere, bölgelere, demografik yapıya, nüfusa, hijyen şartlarına ve bulaş durumunda farklılıklar göstermektedir. Hastalığın damlacık ve temas yoluyla insandan insana bulaştığı bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır. Covid-19 salgınını engelleyecek aşı çalışmaları sürdürülmektedir. Uzun bir müddet normal yaşam düzenine dönülmesinin mümkün olmadığı, insanların aşılansalar bile bütün önlemlere aynı titizlikle uymaları gerektiği görülmektedir. İş yerlerinde sosyal mesafe olmadan çalışmak zorunda kalanların, toplu alanlarda bir arada bulunmak zorunda kalanların Covid-19 virüsüne yakalanma riskleri daha yüksektir. Bu nedenle, virüsün toplum içerisinde yayılmasını engelleyecek en önemli tedbirler hijyen, sosyal mesafeyi koruma, karantinada kalma ve maske takma olarak otoriteler tarafından belirlenmiştir. Buna bağlı olarak bu çalışmada maske kullanımının, kapalı ortamda kalma süresinin ve ortamın havalandırılmasının Covid-19 salgını bulaş riski üzerinde etkileri araştırılmış ve bu parametrelerin birbiriyle olan ilişkileri bulanık mantık (Fuzzy logic) yöntemiyle değerlendirilmiştir. Covid-19 virüs bulaş riskini minimum seviyeye indirebilecek ve maksimum seviyeye çıkarabilecek durumlar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, bulanık mantık, bulaş riski, maske kullanımı, sosyal mesafe

Evaluation of the Parameters Affecting the Risk of Contamination of the Covid-19 Virus with Fuzzy Logic

Öz

As a result of the effects of the Covid-19 virus, which is thought to have emerged in China in December 2019 and caused the death of many people, 2020 has been declared a global pandemic year by the World Health Organization (WHO) as of March 2020. The distribution and consequences of the Covid-19 epidemic vary according to climates, regions, demographic structure, population, hygiene conditions and contamination. It has been proven by scientific research that the disease is transmitted from person to person through droplets and contact. Vaccine studies are continuing to prevent the Covid-19 epidemic. It is seen that it is not possible to return to normal life for a long time, and that people should follow all precautions with the same meticulousness even if they are vaccinated. Those who have to work without social distance in their workplaces and those who have to be together in public areas are at higher risk of contracting the Covid-19 virus. For this reason, the most important measures to prevent the spread of the virus in the community have been determined by the authorities as hygiene, maintaining social distance, staying in quarantine and wearing a mask. Accordingly, in this study, the effects of mask use, duration of stay in the closed environment and ventilation of the environment on the risk of transmission of the Covid-19 epidemic were investigated, and the relationships between these parameters were evaluated with the fuzzy logic method. Situations that can minimize the risk of Covid-19 virus transmission and maximize it have been identified.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, fuzzy logic, use of mask, social distance, risk of transmission

Kaynakça

• World Health Organization-WHO announces COVID-19 outbreak a pandemic. 2020. Available from: http://www. euro.who.int/en/health-topics/health emergencies/coronavirus-covid 19/news/news/2020/3/who-announcescovid-19-outbreak-a-pandemic Accessed: 6 May 2020
• Zhang T, Wu Q, Zhang Z. Probable Pangolin Origin of SARSCoV-2 Associated with the COVID-19 Outbreak. Curr Biol. 2020;30(7):1346-51.
• Lv L, Li G, Chen J, Liang X, Li Y. “Comparative genomic analysis revealed specific mutation pattern between human coronavirus” SARS-CoV-2 and Bat-SARSr-CoV RaTG13. bioRxiv. 2020
• Akın L, Gözel MG. “Understanding dynamics of pandemics.” Turk J Med Sci. 2020;50:515-9.
• Anonim 1:COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Rehberi, TC Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü.. Ankara;14.04.2020 Available:https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf?type=file Accessed 6 May 2020
• Anonim 2:Uptodate. Coronovirus disease 2019 (COVID-19): Epidemiology, virolog, clinical features, diagnosis, and prevention. Available: https://www.uptodate.com/contents/coronavirus-disease-2019-covid-19-epidemiologyvirology-clinical-features-diagnosis-and-prevention Accesse: 6 May 2020.
• Li, Q., Guan, X., Wu, P., Wang, X., Zhou, L., Tong, Y., ... & Feng, Z. (2020). Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus–infected pneumonia. New England journal of medicine.
• Sun, G. Q., Wang, S. F., Li, M. T., Li, L., Zhang, J., Zhang, W., & Feng, G. L. (2020). Transmission dynamics of COVID-19 in Wuhan, China: effects of lockdown and medical resources. Nonlinear Dynamics, 101(3), 1981-1993.
• Güner R, Hasanoğlu İ, Aktaş, (2020)”Prevention and control measures in community. Turk J Med Sci. 50:571-7.
• Altaş, İ. H. (1999). Bulanık Mantık: Bulanıklılık Kavramı. Enerji, Elektrik, Elektromekanik-3e, 62, 80-85.
• Ananom 3: A room, a bar and a classroom: how the coronavirus is spread through the air. 29 OCT 2020 - 10:44 CET Available: https://english.elpais.com/society/2020-10-28/a-room-a-bar-and-a-class-how-the-coronavirus-is-spread-through-the-air.html