Açık Enflasyon Hedeflemesi Döneminde Neo-Fisher Etkisi’nin Geçerliliği: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz

Yıl 2022, , 85 - 105, 29.12.2022

Sevda Yapraklı

https://doi.org/10.26650/ekoist.2022.37.1071062

Öz

Fiyat istikrarının sağlanmasına yönelik Açık Enflasyon Hedeflemesi (EH) şeklindeki para politikası stratejisi açısından son derece önemli olan iki değişken faiz ve enflasyondur. Çünkü Açık EH’de geleneksel olarak nominal faiz oranları yükseltilerek enflasyon oranları hedeflenen değerlere düşürülmektedir. Ancak 2000’li yılların ortalarından itibaren Neo- Klasik ve Neo-Keynesyen görüşlere dayalı tartışmalar ve ülke uygulamaları sonucunda “Nominal faiz oranı ile enflasyon oranı arasında pozitif bir ilişki vardır ve ilişkinin yönü enflasyondan faize doğrudur.” cümlesi ile ifade bulan geleneksel Fisher Etkisi’nin geçerliliği tartışılmaya başlanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı nominal faiz ile enflasyon arasında ilişki olup olmadığını, varsa ilişkinin yönünü, ilişkinin yönün faizden enflasyona doğru olduğunu ileri süren, Neo-Fisher Etkisi, bağlamında ekonometrik olarak incelemektir. Bu çalışmanın açık EH dönemi, veri seti ve analiz yöntemi açısından farklılaşarak, literatüre katkı sağlaması beklenmektedir. Bu amaçla Türkiye’de açık EH’nin uygulandığı 2006:01-2021:08 dönemi için devlet iç borçlanma senedi faiz oranı ve tüketici fiyatları indeksi değişkenlerine ait veriler kullanılmıştır. Çalışmada birim kök (Ng-Perron), çoklu yapısal kırılma (Bai-Perron) ve eş-bütünleşme (Johansen) testleri, Dinamik EKK regresyon tahmini ve VEC nedensellik analizi şeklindeki ekonometrik yöntemler kullanılmıştır. Analizler sonucunda değişkenlerin uzun dönemde birlikte hareket ettikleri ve nedenselliğin enflasyondan faize doğru olduğu tespit edilmiştir. Analizlerden elde edilen bulgulara göre Türkiye’de açık EH’nin uygulandığı dönemde Neo-Fisher Etkisi geçerli değildir. Bu bulgu, açık EH döneminde Türkiye’de enflasyon oranı yükseldikçe tasarruf sahiplerinin reel kazançlarını korumak için daha fazla faiz talebinde bulunduklarının göstergesi olarak kabul edilebilir. Analiz sonuçlarından hareketle, Türkiye’de kamu borçlarının reel değerini yükseltmek için enflasyonun aktif olarak kullanılmasının ve diğer temel makroekonomik göstergelerin dikkate alınmasının uygun olacağını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Yapısal Kırılma, Dinamik EKK, Fisher/Neo-Fisher Etkisi, Enflasyon, Faiz Oranı

The Validity of The Neo-Fisher Effect in The Period of Explicit Inflation Targeting: An Econometric Analysis on Turkey

Öz

Interest and inflation rates are two critical variables concerning monetary policy strategies in the form of explicit Inflation Targeting (IT) to ensure price stability. Traditionally, nominal interest rates are raised, and inflation rates are reduced to explicit IT’s target values; however, through discussions on Neo-Classical and Neo-Keynesian views, the traditional Fisher Effect has come under scrutiny. This study econometrically examines the relationship and direction of flow between nominal interest and inflation. This study contributes to the literature by providing a unique view of the open IT period, data set, and analysis method, using data regarding interest rates on government domestic debt securities and consumer price index variables from January 2006 to August 2021, when Turkey applied the explicit IT. This study uses econometric methods, such as unit root (Ng–Perron), multiple structural breaks (Bai– Perron), and cointegration (Johansen) tests, Dynamic OLS regression estimation, and VEC causality analysis. The results indicate that the variables move together in the long run, with causality running from inflation to interest. According to the analysis results, the Neo-Fisher Effect is invalid when explicit IT is applied in Turkey. These findings indicate that savers demand more interest to protect their real earnings as the inflation rate increased in Turkey during the explicit IT period. Based on the analysis results, it would be appropriate to use inflation actively and consider other basic macroeconomic indicators to manage the real value of public debt in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Structural Break, Dynamic OLS, Fisher/Neo-Fisher Effect, Inflation, Interest Rate

Kaynakça

• Amano, R., Carter, T.J. & Mendes, R.R. (2016). A primer on Neo-Fisherian economics. Bank of Canada: Staff Analytical Note. No. 2016-14. https://www.bankofcanada.ca/wp-content/ uploads/2016/09/san2016-14.pdf (Erişim Tarihi 15.05.2021).
• Asemota, O.J., Bala, D.A. & Yahaya, H. (2015). Fisher Effect, structural breaks and outliers detection in ECOWAS Countries. International Journal of Statistics and Applictions, 5(5), 181- 195.
• Atgür, M. & Oğuzhan, A.N. (2015). Enflasyon ve nominal faiz oranı ilişkisi: Türkiye örneği (2004- 2013). Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2), 521-533.
• Awomuse, B.O. & Alimi, S.R. (2012). The relationship between nominal ınterest rates and ınflation: New evidence and ımplication for Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 3(9), 158-164.
• Ayub, G., Rehman, N.U., Iqbal, M., Zaman, Q. & Atıf, M. (2014). Relationship between ınflation and ınterest rate: Evidence from Pakistan. Research Journal of Recent Sciences, 3(4), 51-55.
• Baylan, M. & Pazarcı, P. (2020). Türkiye’de enflasyon faiz ilişkisi: Nedensellik analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 193-216.
• Berument, H. (1999). The Impact of inflation uncertainty on interesat rate in the UK. Scottish Journal of Political Economy, 46(2), 207-218.
• Bias, P.V. & Hall, J.D. (2021). A test of Neo-Fisherism: 1964-2019. The B.E. Journal of Macroeconomics, 21(1), 221-251.
• Booth, G.G. & Ciner, Ç. (2000). The Relationship between nominal interest rates and inflation: International evidence. Journal of Multinational Financial Management, 11(3), 269-280.
• Bullock, M. & Rider, M. (1991). The cross-country relationship between interest rates and inflation over three decades. Economic Analysis Department Reserve Bank of Australia, Research Discussion Paper, DP No: 9104, 1-37.
• Castelnuovo, E. & Surico, P. (2010). Monetary policy, inflation expectations and the price puzzle. The Economic Journal, 120(549), 1262-1283.
• Charemza, W. & Deadman, D.F. (1993). New directions in econometric practice: General to specific modelling cointegration and vector autoregression, Cambridge: Aldershot, Edward Elgar Publishing Limited.
• Choudhry, T. (1997). Cointegration analysis of the inverted Fisher Effect: Evidence from Belgium, France and Germany. Applied Economics Letters, 4, 257-260.
• Cochrane, J. H. (2016). Do higher interest rates raise or lower inflation?, https://bfi.uchicago.edu/ wp-content/uploads/fisher.pdf. (Erişim Tarihi 05.09.2021).
• Crowder, W.J. (2020). The Neo-Fisherian Hypothesis: Empirical implications and evidence?. Empirical Economics, 58, 2867-2888.
• Crowder, W.J. & Hoffman, D.L. (1996). The Long-Run relationship between nominal interest rates and inflation: The Fisher Equation Revisited. Journal of Money Credit and Banking, 28(1). 102-118.
• Demirgil, B. & Türkay, H. (2018). Enflasyon-faiz ilişkisi: Bir ARDL/Sınır Testi uygulaması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 515-528.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. & Değer, O. (2016). Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 405-425.
• Erçel, G. (1999). 2000 yılı enflasyonu düşürme programı: Kur ve para politikası uygulaması, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/555855c8-90e0-4740-9188-e5b03bdc96a8/baskan_ ParaPol00.pdf?MOD=AJPERES&CA (Erişim Tarihi 23.07.2021).
• Fahmy, Y.A.F. & Kandil, M. (2003). The Fisher Effect: New evidence and ımplications. International Review of Economics and Finance, 12(4), 451-465.
• Fama, E.F. (1975). Short term interest rates as predictors of inflation. American Economic Review, 65, 269-282.
• Felek, Ş. & Ceylan, R. (2021). Enflasyon-faiz etkileşimi: Türkiye için Neofisher Yaklaşım. Türkiye Ekonomi Kurumu ICE-TEA2021 International Conference on Economics, https://teacongress. com/papers/Felek_Ceylan (Erişim Tarihi 10.06.2021).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2021). İstatistikler, Kamu Finansmanı İstatistikleri, Merkezi Yönetim İç Borç İstatistikler, 5 Kasım 2021, https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri (Erişim Tarihi 05.11.2021).
• Ioana, P. (2017). Monetary policy and inflation: Is there a Neo-Fisher Effect? Evidence from inflation targeting countries in Central and Eastern Europe. Ovidius University Annals, Economic Sciences Series, 17(1), 578-583.
• İncekara, A., Demez, S. & Ustaoğlu, M. (2012). Validity of Fisher Effect for Turkish Economy: Cointegration analysis. Procedia Social and Behavioral Sciences, 58, 396-405.
• Jushan, B. & Perron, P. (2003). Computation and analysis of multiple structural change models. Journal of Applied Econometrics, 18, 1-22.
• Jushan, B. & Perron, P. (1998). Estimating and testing linear models with multiple structural changes. Econometrica, 66, 47-78.
• Karahan, Ö. & Yılgör, M. (2017). The causal relationship between inflation and interest rate in Turkey. Journal of Asian Development Studies, 6(2), 15-21.
• Köksel, B. & Destek, M.A. (2015). Türkiye Ekonomisinde Fisher Hipotezinin test edilmesi: 2002- 2014 dönemi üzerine bir ampirik analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1247- 1253.
• Kugler, P. (1982). The dynamic relationship between interest rates and inflation: An empirical ınvestigation. Empirical Economics, 7, 125-137.
• Laiboni, G.M. (2015). The Relationship between inflation pressure and interest rates: An empirical analysis of the Fisher Hypothesis in Kenya. European Journal of Business and Management, V7(35), 162-169.
• Lukmanova, E. & Rabitsch, K. (2018). New VAR evidence on monetary transmission channels: Temporary interest rate versus inflation target shocks, Vienna University of Economics and Business, Vu WP No: 274, Wien, Australia.
• Mercan, M. (2013). Enflasyon ve nominal faiz oranları arasındaki uzun dönem ilişkinin fisher hipotezi çerçevesinde test edilmesi: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(4), 368-384.
• Ng, S. & Perron, P. (2001). Lag length selection and the construction of unit root tests with good size & power. Econometrica, 69(6), 1519-1554.
• Oktar, S., Eroğlu, N. & Eroğlu, I. (2013). 2008 Global finansal krizi, parasal aktarım kanalları ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın deneysel politika çabaları. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 1-28.
• Peker, H.S. (2011). Türkiye’de enflasyon ve enflasyon hedeflemesi uygulanmasının değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(22), 487-506.
• Perron, P. & Ng, S. (1996). Useful modifications to some unit root tests with dependent errors and their local asymptotic properties. Review of Economic Studies, 63(3), 435-463.
• Said, R.M. & Janor, H. (2001). The Long-Run relationship between nominal ınterest rates and inflation of the Asian Developing Countries. Journal Economy Malaysia, 35, 3-11.
• Seifollahi, N., Abbasi, F. & Far, M.M. (2012). Any relation between nominal interest rate and inflation rate upon Fisher Effect. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 2(4), 4000- 4007.
• Sever, E. & Mızrak, Z. (2007). Döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkiler: Türkiye uygulaması. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(3), 265-283.
• Stock, JH.H. & Watson, M.W.A. (2007). A simple estimator of cointegrating vectors in higher order ıntegrated systems. Econometrica, 61(4), 783-820.
• Strauss, J. & Terrell, D. (1995). Cointegration tests of the Fisher Hypothesis with variable trends in the world real interest rate. Southern Economic Journal, 61(4), 1047-1056.
• Sugözü, İ.H. & Yaşar, S.S. (2020). Enflasyon ve faiz ilişkisi: OECD ülkeleri üzerine panel regresyon ve nedensellik analizleri. Maliye Dergisi, 179, 85-105.
• Sümer, A.L. (2020). Geleneksel olmayan para politikası kapsamında Neo-Fisher etkisi: 2008 sonrası türkiye deneyimi. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-21.
• Şimşek, M. & Kadılar, C. (2006). Fisher etkisinin Türkiye verileri ile testi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), 99-111.
• Tayyar, A.E. (2019). Neo-Fisher etkisi ve Türkiye uygulaması. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(36), 307-339.
• TCMB-Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2001). 2021 Yılı para ve kur politikası, https://tcmb. gov.tr/wps/wcm/connect/e3eb0402-2ea1-43f6-a75f- (Erişim Tarihi 20.05.2021).
• TCMB-Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2005). Enflasyon hedeflemesi rejiminin genel çerçevesi ve 2006 yılında para ve kur politikası, https://tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/63eb10b3-8110 (Erişim Tarihi 15.09.2021).
• TCMB-Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2021). İstatistikler, Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS), Tüm Seriler, Fiyat Endeksleri, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket (Erişim Tarihi 20.11.2021).
• Teker, D., Alp, E.A. & Kent, O. (2012). Long-Run relation between interest rates and inflation: Evidence from Turkey. Journal of Applied Finance & Banking, 2(6), 41-54.
• Terzioğlu, M.K. (2018). Effects of inflation uncertainty on economic policies: Inflation-targeting regime. In G. Küçükkocaoğlu & S. Gökten (Eds.), Financial Management from an Emerging Market Perspective (pp. 265-281). Intech Open, https://www.intechopen.com/chapters/57764, (Erişim Tarihi 25.04.2022).
• Torun, M. & Karanfil, M. (2016). 1980-2013 dönemi Türkiye ekonomisinde enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişki. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 473- 492.
• Tunalı, H. & Erönal, Y.Y. (2016). Enflasyon ve faiz oranı ilişkisi: Türkiye’de Fisher Etkisi’nin geçerliliği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1415-1431.
• Tymoigne, E. (2006). Fisher’s theory of interest rates and the notion of real: A critique. The Levy Economics Institute By Bard Collage, Working Paper, W.P. No: 483.
• Uçak, H., Öztürk, İ.İ. & Aslan, A. (2006). An examination of Fisher Effect for selected New EU Member States. International Journal of Economics and Financial, 4(4), 956-959.
• Uçak, S. & Şahan, B. (2019). Faiz, enflasyon, döviz kuru ve büyüme ilişkisi. EKEV Akademi Dergisi, 23(79), 53-68.
• Uribe, M. (2017). The Neo-Fisher effect in the United States and Japan. National Bureau of Economic Research (NBER) Working Papers, W.P. No: 23977, Cambridge, Mass.
• Uribe, M. (2020). The Neo-Fisher Effect: Econometric Evidence from Empirical and Optimizing Models. Columbia University and NBER, http://www.columbia.edu/~mu2166/neoFisher/fisher. pdf (Erişim Tarihi 16.07.2021).
• Wallace, M.S. & Warner, J.T. (1993). The Fisher effect and the term structure of ınterest rates: Tests of cointegration. The Review of Economics and Statistics, 75(2), 320-332.
• Wijesinghe, T. (2002). The relationship between nominal interest rates and inflation in Sri Lanka. Proceedings of the Midwest Business Economics Association, https://www.usi.edu/ media/3655196/Relationship-Between-Nominal (Erişim Tarihi 11.04.2021).
• Williamson, S.D. (2016). Neo-Fisherism a radical idea, or the most obvious solution to the low inflation problem?. The Regional Economics, https://www.stlouisfed.org/~/media/Publications/ Regional%20Econo (Erişim Tarihi 12.11.2021).
• Yapraklı, S. & Kaplan, F. (2012). Türkiye’de uygulanan açık enflasyon hedeflemesi stratejisinin başarısı üzerine ekonometrik bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 30(2), 185-208.
• Yapraklı, S. (2020). Yabancı portföy yatırımlarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), 1313-1329.
• Yılancı, V. (2009). Fisher hipotezinin türkiye için sınanması: doğrusal olmayan eşbütünleşme analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 205-213.
• Zortuk, M. (2007), Koşulluluk aracı olma bağlamında kısa vadeli faiz oranlarının hedeflenen enflasyondan sapmada kullanımı: Bounds test yaklaşımı (Türkiye örneği). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 6, 41-68.