Türkiye’de Gıda Fiyatları, Döviz Kuru ve Petrol Fiyatları Arasındaki Asimetrik Ilişki

Yıl 2022, , 149 - 169, 29.12.2022

Hüseyin İçen , Nimet Melis Esenyel İçen , Buğra Polat

https://doi.org/10.26650/ekoist.2022.37.1168678

Öz

Bu çalışmada Türkiye’deki gıda fiyatları ile döviz kuru ve petrol fiyatları arasındaki kısa ve uzun dönem dinamikleri 2003M1 – 2021M12 dönemleri arasında Doğrusal Olmayan ARDL (NARDL) yöntemi aracılığıyla incelenmektedir. Ampirik sonuçlar pozitif ve negatif değişimlerin etkisinin ayrıştırılmasına olanak sağlayan NARDL yöntemine göre uzun dönemli eşbütünleşme ilişkisi olduğunu göstermektedir. Çalışmada kullanılan NARDL yönteminde petrol fiyatı ve döviz kurundaki pozitif ve negatif bileşenler farklı bir biçimde ayrıştırılmaktadır. Bağımsız değişkenlerin (petrol fiyatı ve döviz kuru) pozitif negatif bileşenlerine ayrıştırılmasında Hodrick–Prescott (HP) (1997) filtresi kullanılmıştır. Değişkenlerin öncelikle HP filtresi ile trend bileşeni oluşturulmuş, daha sonra bu trend etrafındaki pozitif negatif bileşenlerine ayrıştırılmıştır. Böylelikle uzun dönemli trend etrafında pozitif ve negatif değişimlerin aynı etkiye sahip olup olmadığı ve gıda fiyatlarındaki asimetrik etkilerin varlığının incelenmesi amaçlanmaktadır. Analiz sonucunda gıda fiyatları üzerinde, petrol fiyatı ve döviz kurundaki uzun dönem trend etrafında pozitif değişmelerin negatif değişmelere nazaran daha büyük bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Petrol fiyatlarındaki pozitif değişimlerin negatif değişimlerden daha baskın olması, Türkiye gibi petrolde dışa bağımlı ülkelerde görülmesi beklenen bir durumdur. Bu durum gıda üretim süreçlerinde kullanılan (petrol de dahil olmak üzere) girdilerin ithalat yoluyla elde edilmesi, döviz gelirlerinin yüksek teknoloji ürün ihracatından ziyade turizm gelirlerine ve kısa vadeli doğrudan yabancı sermayeye bağlı olması da döviz kurundaki pozitif şokların negatif şoklara göre yüksek olmasını açıklamaktadır. Genel olarak analizde kullanılan açıklayıcı değişkenlerdeki pozitif şoklardan kaynaklanan etkinin Türkiye'deki gıda fiyatları üzerindeki negatif şoklardan daha derin bir etkiye sahip olduğu söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

NARDL, Asimetrik İlişki, Gıda Fiyatları, Petrol Fiyatları, Döviz Kuru, Türkiye

The Asymmetric Relationship Among Food Prices, the Exchange Rate, and Oil Prices in Turkey

Öz

This study examines the short and long-term dynamics among food prices, the exchange rate, and oil prices in Turkey between January 2003-December 2021 using the non-linear autoregressive distributed lag (NARDL) method. The empirical results from the NARDL method, which allows positive and negative decompositions of the effects, reveal the presence of a long-term cointegration relationship. While using the NARDL method in the study, the positive and negative components of oil prices and the exchange rate were seen to decompose in different way. The Hodrick–Prescott (HP; 1997) filter was used with this method to decompose the independent variables (i.e., oil prices and the exchange rate) into their positive and negative components. The study first extracted the trend component of the variables with the HP filter, then constructed the variables according to the positive and negative components regarding this trend. Thus, the NARDL model revealed the estimated food prices to be sensitive to changes in the exchange rate and oil prices and the positive and negative changes around the long-term trend to have different effects, thus revealing the presence of asymmetric effects regarding food prices. In addition, the study has concluded the positive changes regarding the long-term trend in oil prices and the exchange rate to have a greater effect on food prices compared to the negative changes. The positive changes regarding oil prices being more dominant than the negative changes is an expected situation in oil-dependent countries such as Turkey. Other additional reasons why the positive shocks in the exchange rate are higher than the negative shocks result from the inputs used in food production processes (including oil) being obtained through imports and from foreign exchange income being dependent on tourism revenues and short-term foreign direct capital rather than high technology product exports . In general, the effects from positive shocks on the explanatory variables used in the analysis can be said to have deeper impacts on food prices in Turkey compared to the negative shocks.

Anahtar Kelimeler

NARDL, Asymmetric Relationship, Food Prices, Oil Prices, Exchange Rate, Turkey

Kaynakça

• Abdlaziz, R. A., Rahim, K. A., & Adamu, P. (2016). Oil and food prices co-integration nexus for Indonesia: A non-linear autoregressive distributed lag analysis. International Journal of Energy Economics and Policy, 6(1), 82-87.
• Adam, P., Rianse, U., Harafah, Ĺ. M., Cahyono, E., & Rafiy, M. (2016). A model of the dynamics of the effect of world crude oil price and world rice price on Indonesia’s inflation rate. Agris on-line Papers in Economics and Informatics, 8, 3-12.
• Adeosun, O. A., Olayeni, O. R., & Ayodele, O. S. (2021). Oil-food price dynamics in an oil- dependent emerging economy. International Journal of Energy Sector Management, 15(1), 36–57.
• Adil, S., Bhatti, A. A., Waqar, S., & Amin, S. (2020). Unleashing the indirect influence of oil prices on food prices via exchange rate: New evidence from Pakistan. Journal of Public Affairs, 1–8.
• Akçağlayan, A. (2021). Ham Petrol Fiyatlarından Gıda Fiyatlarına Asimetrik Geçişkenlik: Türkiye Örneği. Bankacılar Dergisi, 118, 18–30.
• Algan, N., İşcan, E., & Serin, D. (2016). Enerji Fiyatlarının Dünya Gıda Fiyatları Üzerine Etkisi : Bir Sınır Testi Yaklaşımı. International Conference on Eurasian Economies, 794–800.
• Algan, N., İşcan, E., & Serin, D. (2021). Petrol Fiyatının Gıda Fiyatları Üzerine Asimetrik Etkisi: Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(1), 11–21.
• Alghalith, M. (2010). The interaction between food prices and oil prices. Energy Economics, 32(6), 1520-1522.
• Altıntaş, H. (2016). Petrol Fiyatlarının Gıda Fiyatlarına Asimetrik Etkisi: Türkiye için NARDL Modeli Uygulaması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 1–24.
• Aytekin, M., & Hatırlı, S. A. (2021). Türkiye’de İşlenmemiş Gıda Enflasyonunu Etkileyen Faktörlerin Analizi: ARDL Yaklaşımı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 8(3), 203–216.
• Baek, J., & Koo, W. W. (2010). Analyzing factors affecting U.S. food price inflation. Canadian Journal of Agricultural Economics, 58(3), 303–320.
• Bala, U., Abdullahi, M. M., Sciences, M., Campus, Y., & State, B. (2019). The Impacts of Oil Price and Exchange Rate on Food Prices in Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 10(8), 51–56.
• Baumeister, C., & Kilian, L. (2014). Do oil price increases cause higher food prices?. Economic Policy, 29(80), 691-747.
• Bayramoğlu, A. T., Çetin, M., & Karabulut, G. (2016). The Impact of Biofuels Demand on Agricultural Commodity Prices: Evidence from US Corn Market. Journal of Economics, 4(2), 189-206.
• Cao, Y., & Cheng, S. (2021). Impact of COVID-19 outbreak on multi-scale asymmetric spillovers between food and oil prices. Resources Policy, 74, 102364.
• Chen, D., Gummi, U. M., Lu, S. B., & Mu’azu, A. (2020). Modelling the impact of oil price fluctuations on food price in high and low-income oil exporting countries. Agricultural Economics, 66(10), 458–468.
• Chen, S. S. (2009). Oil price pass-through into inflation. Energy Economics, 31(1), 126-133.
• Chen, S. T., Kuo, H. I., & Chen, C. C. (2010). Modeling the relationship between the oil price and global food prices. Applied Energy, 87(8), 2517–2525.
• Cheng, S., & Cao, Y. (2019). On the relation between global food and crude oil prices: An empirical investigation in a nonlinear framework. Energy Economics, 81, 422–432.
• Cherif, H. H., Chen, Z., & Ni, G. (2021). Modelling the symmetrical and asymmetrical effects of global oil prices on local food prices: A MENA region application. Environmental Science and Pollution Research, 28, 65499–65512.
• Chowdhury, M. A. F., Meo, M. S., Uddin, A., & Haque, M. M. (2021). Asymmetric effect of energy price on commodity price: New evidence from NARDL and time frequency wavelet approaches. Energy, 231(120934), 1–14.
• Çınar, G., & Hushmat, A. (2016). Impact of Volatility of World Oil Prices on Turkey’s Food Prices: GARCH Approach. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 5(9), 1–8.
• Damba, O. T., Birinci, A., & Bilgiç, A. (2019). Gana’da Seçilmiş Gıda Fiyatları İle Makroekonomik Değişkenler Arasındaki Kısa ve Uzun Dönem İlişkinin Tahmini. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 50(1), 92–105.
• Demir, Y. (2022). Küresel Enerji ve Gıda Fiyatlarının Türkiye’de Enflasyona Etkisinin Zamanla Değişen Nedensellik Analiziyle İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), 189–203.
• Dickey, D. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Econometrica, 49, 1057-1072.
• Ding, S., & Zhang, Y. (2020). Cross market predictions for commodity prices. Economic Modelling,91, 455–462.
• Emam, H. A. (2021). Interest rate setting in Egypt: A NARDL Approach for Estimating Backward- Looking Monetary Policy Reaction Function. Applied Economics, 53(57), 6655-6669.
• Ertuğrul, H. M., & Seven, Ü. (2021). Dynamic spillover analysis of international and Turkish food prices. International Journal of Finance & Economics, 1-11.
• Esmaeili, A., & Shokoohi, Z. (2011). Assessing the effect of oil price on world food prices: Application of principal component analysis. Energy Policy, 39(2), 1022–1025.
• Eştürk, Ö., & Albayrak, N. (2018). Tarim Ürünleri-Gıda Fiyat Artışlari ve Enflasyon Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 147-158.
• FAO Cereal Supply and Demand Brief, World Food Situation, Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://www.fao.org/worldfoodsituation/csdb
• Figuerola-Ferretti, I., McCrorie, J. R., & Paraskevopoulos, I. (2020). Mild explosivity in recent crude oil prices. Energy Economics, 87, 104387.
• Fowowe, B. (2016). Do oil prices drive agricultural commodity prices? Evidence from South Africa. Energy, 104, 149–157.
• Gilbert, C. L. (2010). How to Understand High Food Prices. Journal of Agricultural Economics,61(2), 398–425.
• Gökçe, C. (2021). Petrol Fiyatı ve Döviz Kurunun Gıda Fiyatları Üzerine Asimetrik Etkisi: Türkiye Örneği. Business and Economics Research Journal, 12(3), 599–611.
• Granger, C. W., & Yoon, G. (2002). Hidden Cointegration. University of California, Discussion Paper, 1-48.
• Güngör, S., & Erer, D. (2022). Türkiye’deki Gıda Fiyatları İle Petrol Fiyatları Ve Döviz Kuru Arasındaki Doğrusal Olmayan İlişkinin İncelenmesi: Zamanla-Değişen Parametreli VAR Modelleri. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2481–2497.
• Harri, A., Nalley, L., & Hudson, D. (2009). The relationship between oil, exchange rates, and commodity prices. Journal Of Agricultural and Applied Economics, 41(2), 501-510.
• Hasan, A. N., & Masih, M. (2018). Determinants of food price inflation : evidence from Malaysia based on linear and nonlinear ARDL. Munich Persinal RePEc Archive, 91517, 1–26.
• Hatzenbuehler, P. L., Abbott, P. C., & Foster, K. A. (2016). Agricultural commodity prices and exchange rates under structural change. Journal of Agricultural and Resource Economics, 204- 224.
• Hau, L., Zhu, H., Huang, R., & Ma, X. (2020). Heterogeneous dependence between crude oil price volatility and China’s agriculture commodity futures: Evidence from quantile-on-quantile regression. Energy, 213(118781), 1–19.
• Hodrick, R. J & Prescott, E. C. (1997). Postwar US Business cycles: An Empirical Investigation, Journal of Money, Credit and Banking, 24, 1 – 16.
• Ibrahim, M. H. (2015). Oil and food prices in Malaysia: a nonlinear ARDL analysis. Agricultural and Food Economics, 3(2), 1–14.
• IEA, International Energy Agency, Retrieved from https://www.iea.org/data-and-statistics, on 04.05.2022.
• Jebabli, I., Arouri, M., & Teulon, F. (2014). On the effects of world stock market and oil price shocks on food prices: An empirical investigation based on TVP-VAR models with stochastic volatility. Energy Economics, 45, 66–98.
• Kara, H., & Öğünç, F. (2012). Döviz kuru ve ithalat fiyatlarının yurt içi fiyatlara etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 27(317), 9-28.
• Karacan, R., & Yardım Kılıçkan, Z. (2018). Türkiye’de enflasyonun, petrol fiyatları, döviz kuru açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 13(23), 185-194.
• Karakotsios, A., Katrakilidis, C., & Kroupis, N. (2021). The dynamic linkages between food prices and oil prices. Does asymmetry matter?. The Journal of Economic Asymmetries, 23 (e00203), 2-10.
• Karataş, A.S. (2018). Taylor Kuralı: Türkiye için Asimetrik Etkilerin Testi, Yüksek Lisans Tezi, Adana, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kargbo, J. M. (2000). Impacts of monetary and macroeconomic factors on food prices in eastern and southern Africa. Applied Economics, 32(11), 1373–1389.
• Karaoğlu, N., & Demirel, B. (2021). Asymmetric Exchange Rate Pass-Through into Inflation in Turkey: A NARDL Approach. Fiscaoeconomia, 5(3), 845-861.
• Korkmaz, S., & Bayır, M. (2015). Döviz Kuru Dalgalanmalarinin Yurtiçi Fiyatlara Etkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 69-85.
• Krätschell, K., & Schmidt, T. (2012). Long-Run Trends or Short-Run Fluctuations – What Establishes the Correlation between Oil and Food Prices? SSRN Electronic Journal, 1–15.
• Kutlu, Ş. Ş. (2021). Türkiye’de Gıda Enflasyonunun Belirleyicileri: SVAR Modelinden Kanıtlar. EKEV Akademi Dergisi, 25(87), 581–589.
• Long, S., & Liang, J. (2018). Asymmetric and nonlinear pass-through of global crude oil price to China’s PPI and CPI inflation. Economic Research, 31(1), 240-251.
• Meyer, D. F., Sanusi, K. A., & Hassan, A. (2018). Analysis of the asymmetric impacts of oil prices on food prices in oil-exporting developing countries. Journal of International Studies, 11(3), 82–94.
• Nazlioglu, S., & Soytas, U. (2011). World oil prices and agricultural commodity prices: Evidence from an emerging market. Energy Economics, 33(3), 488–496.
• Nazlioglu, S., & Soytas, U. (2012). Oil price, agricultural commodity prices, and the dollar: A panel cointegration and causality analysis. Energy Economics, 34(4), 1098-1104.
• Nusair, S. A. (2021). The Asymmetric Effects of Exchange Rate Changes on Output: Evidence from Asian Countries. The International Trade Journal, 1-26.
• Olayungbo, D. O. (2021). Global oil price and food prices in food importing and oil exporting developing countries: A panel ARDL analysis. Heliyon, 7 (e06357), 1–10.
• Özdamar, G. (2015). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru Geçiş Etkisi: ARDL-Sınır Testi Yaklaşımı Bulguları. Akdeniz İİBF Dergisi, 15(32), 66-97.
• Pal, D., & Mitra, S. K. (2018). Interdependence between crude oil and world food prices: A detrended cross correlation analysis. Physica A: Statistical Mechanics and Its Applications, 492, 1032–1044.
• Pala, A. (2013). Structural breaks, cointegration, and causality by VECM analysis of crude oil and food price. International Journal of Energy Economics and Policy, 3(3), 238–246.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Rafiq, S., Salim, R., & Bloch, H. (2009). Impact of crude oil price volatility on economic activities: An empirical investigation in the Thai economy. Resources policy, 34(3), 121-132.
• Ranov, Z., & Baimaganbetıv, S. (2018). Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Gıda Fiyatları Üzerindeki Etkisi:Kazakistan Örneği. In Economics, Finance and Energy, 105-117.
• Reboredo, J. C., & Ugando, M. (2014). US dollar exchange rate and food price dependence: Implications for portfolio risk management. The North American Journal of Economics and Finance, 30, 72-89.
• Roman, M., Górecka, A., & Domagała, J. (2020). The linkages between crude oil and food prices. Energies, 13(6545), 1–18.
• Shin, Y., Yu, B., & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling asymmetric cointegration and dynamic multipliers in a nonlinear ARDL framework. In Festschrift in honor of Peter Schmidt, Springer, New York, 281-314.
• Sun, T. T., Su, C. W., Mirza, N., & Umar, M. (2021). How does trade policy uncertainty affect agriculture commodity prices?. Pacific-Basin Finance Journal, 66 (101514), 1-13.
• Şahin, D., & Durmuş, S. (2019). Türkiye’de reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
• TCMB, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, ElektronikVeri Dağıtım Sistemi, Erişim Tarihi: 04.05.2022, Erişim Adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket.
• Tekeoğlu, M., Çiftçi, H., İşcan, E., & Serin, D. (2017). İklim Değişikliğinin Gıda Fiyatları Üzerine Etkisi : OECD Örneği. International Conference on Eurasian Economies, 199–205.
• Turna, Y. , Eşmen, S. & Turna, B. (2022). Türkiye’ de Döviz Kurunun Enflasyon Etkisi ve Fiyat Yapışkanlıkları: NARDL Yaklaşımı . İzmir İktisat Dergisi , 37(2) , 522-535.
• Utkulu, U., & Ekinci, R. (2016). Uluslararası petrol ve gıda fiyatlarından iç fiyatlara asimetrik ve doğrusal olmayan fiyat geçişkenliği: Türkiye için NARDL modeli bulguları. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (617), 9-22.
• Wang, Y., Wu, C., & Yang, L. (2014). Oil price shocks and agricultural commodity prices. Energy Economics, 44, 22-35.
• Wong, K. K. S., & Shamsudin, M. N. (2017). Impact of crude oil price, exchange rates and real GDP on Malaysia’s food price fluctuations: Symmetric or asymmetric? International Journal of Economics and Management, 11(1), 259–275.
• Yating, Y., Mughal, N., Wen, J., Ngan, T. T., Ramirez-Asis, E., & Maneengam, A. (2022). Economic performance and natural resources commodity prices volatility: Evidence from global data. Resources Policy, 78, 102879.
• Zhang, Z., Lohr, L., Escalante, C., & Wetzstein, M. (2010). Food versus fuel: What do prices tell us? Energy Policy, 38(1), 445–451.
• Zmami, M., & Ben-Salha, O. (2019). Does oil price drive world food prices? Evidence from linear and nonlinear ARDL modeling. Economies, 7(12), 1–18.