Wallerstein ve Dünya-Sistem Yaklaşımı: Bir Yeniden Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 101 - 127, 01.05.2020

Özge Erdölek Kozal

Öz

Sermaye birikim sürecinin dinamiklerinin ve bunun ekonomik, sosyal ve kültürel yansımalarının anlaşılması, sosyal bilimlerin en önemli ve güncel tartışma alanlarından biridir. Bu konuya ilişkin yanıt ararken kullanılan kavramsal, teorik arka plan ve analiz aracı farklılıkları çok geniş bir literatür yaratmıştır. Wallerstein tarafından ortaya konan dünya-sistemi yaklaşımı da özellikle 1970-1990 yılları boyunca sosyal bilimler literatürüne büyük etki etmiş yaklaşımlardan biridir, ancak özellikle 2000’li yıllarda büyük ölçüde gözden düşmüştür. Buna rağmen bu yaklaşım, dünya ekonomisindeki süreklilik ve dönüşümlerin kavranmasında, analize konu olan aktörlerin tarihselleştirilmesinde önemli araçlar sağlayabilecek ve disiplinler arası etkileşimi mümkün kılan analiz araçlarına sahip bir yaklaşımdır. Bu nedenle bu çalışmada, dünya sistemleri yaklaşımının temel dayanakları tartışmaya açılmış, bu doğrultuda kurama yönelik eleştirilerin yeniden değerlendirilerek ve 21. yüzyıl makro tarih çalışmalarına kılavuzluk edecek biçimde nasıl yeniden sentezlenebileceğine ilişkin bir çerçeve ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Immanuel Wallerstein, dünya sistemi, modern dünya-sistemi, sermaye birikim dinamikleri

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, yazarın “Türkiye’de Sanayileşmenin 200 Yıllık Tarihi: Süreklilikler ve Dönüşümler” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.

Wallerstein and World-System Approach: A Reassessment

Öz

Understanding the dynamics and its economic, social, and economic implications of capital accumulation is one of the most important and alive areas in the social sciences. The different conceptual, theoretical backgrounds and analysis tools used in searching for an answer on this subject have created a wide literature. The world-system approach put forward by Wallerstein was also one of the approaches that had a great impact on the social sciences literature especially during 1970-1990, but it was largely neglected, especially in the 2000s. However, it is still an approach that will be able to provide important tools in understanding the continuities and transformations in the world economy, historicize the actors and which allows to create interdisciplinary interaction. For this reason, in this study, the fundamentals of the world-systems approach have been opened for discussion. In this direction, a framework has been put forward on how to re-evaluate theoretical criticism against the approach and to re-synthesize the world-system approach for the macro history studies in the 21st century.

Anahtar Kelimeler

Immanuel Wallerstein, world system, modern world-system, dynamics of capital accumulation

Kaynakça

• Abu-Lughod, J. L. (1991), Before European hegemony: The world system AD 1250-1350, USA: Oxford University Press.
• Arrighi, G. (1998), “Capitalism and the Modern World-System: Rethinking the Nondebates of the 1970's,” Review (Fernand Braudel Center), 1(21): 113-129.
• Bacha, E. L. (1978), “An Interpretation of Unequal Exchange from Prebisch-Singer to Emmanuel,” Journal of Development Economics, 4(5): 319-330.
• Bergesen, A. (1984), “The Critique of World-System Theory: Class Relations or Division of Labor?” Sociological Theory, 2: 365-372.
• Bergesen, A. J., ve Bartley, T. (2000), “World System and Ecosystem,” E. T. Hall, der. içinde, A World-Systems Reader: New Perspectives on Gender, Urbanism, Cultures, Indigenous Peoples, and Ecology. Lanham, ABD: Rowman ve Littlefield Publishers.
• Braudel, F. (1972), The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, Siân Reynolds (Çev.), New York, 1973. Harper & Row Publishers.
• Brenner, R. (1977), “The Origins of Capitalist Development: A critique of Neo-Smithian Marxism,” New Left Review, 104: 25-92.
• Chase-Dunn, C., ve Grimes, P. (1995), “World-Systems Analysis,” Annual Review of Sociology, 21: 387-417.
• Chase-Dunn, C., ve Hall, T. D. (1997). Rise and Demise: Comparing World-Systems (New Perspectives in Sociology), Oxford, Westview Press.
• Dobb, M. (2007), Kapitalizmin Gelişimi Üzerine İncelemeler, (F. Akar, Çev.) İstanbul: Belge Uluslararası Yayıncılık.
• Frank, A. G. (1966), “The Development of Underdevelopment,” Monthly Review, 18(4): 17-31.
• Frank, A. G., ve Gills, B. K. (2003), Andre Gunder Frank ve Barry K. Gills’in Ön Sözü. A. G. Frank, ve B. K. Gills, der. içinde, Dünya sistemi: Beş yüzyıllık mı, beş binyıllık mı? (E. Soğancılar, Çev.). İstanbul: İmge Yayınları.
• Gereffi, G., M. Korzeniewicz ve R. P. Korzeniewicz (1994), “Introduction: Global Commodity Chains,” Garry Gereffi, der. içinde, Commodity Chains and Global Capitalism Londra, ABD: Greenwood Publishing Group: 1-15.
• Goldstein, J. S. (1988), Long Cycles: Prosperity and War in the Modern Age, New Haven and London, Yale University Press.
• Gülalp, H. (1993), Kapitalizm, Sınıflar ve Devlet, İstanbul: Belge Yayınları.
• Hall, T. D. (1986), “Incorporation in the World-System: Toward a Critique,” American Sociological Review, 3(51): 390-402.
• Hopkins, T., ve Wallerstein, I. (1979), “Cyclical Rhythms and Secular Trends of Capitalist World-Economy: Some Premises, Hypothesis, and Questions,” Review (Fernand Braudel Center), 2(4): 483-500.
• Karatani, K. (2017), Dünya Tarihinin Yapısı: Üretim Tarzlarından Mübadele Tarzlarına, (A. Karatay, Çev.) İstanbul, Metis Yayınları.
• Kozal, Ö. E, (2019), Türkiye'nin 200 Yıllık Sanayileşme Tarihi: Süreklilikler ve Dönüşümler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Martinez-Vela, C. A. (2001), World Systems Theory, Research Seminer, Research seminer in engineering systems.
• Marx, K. (2009), Kapital (1.Cilt), (A. Bilgi, Çev.) Ankara, Sol Yayınları.
• Misra, J. (2000), “Gender and the World-System: Engaging the Feminist Literature on Development,” E. T. Hall, der. içinde, A World-System Reader: New Perspectives on Gender, Urbanism, Cultures, Indigenous Peoples and Ecology, Lanham, ABD.
• O'Brien, P. (1982), “European Economic Development: The Contribution of the Periphery,” The Economic History Review, 1(35): 1-18.
• OECD. (2013), Global Value Chains (GVCs), http://www.oecd.org/sti/ind/global-value-chains.htm (erişim tarihi: Nisan 30, 2018).
• Onyishi, A. E., ve C. V. Amoke (2016), A Critique of Immanuel Wallenstein’s World System Theory in The Modern World System. Journal Of Humanities and Social Science, 21(8): 1-6.
• Petras, J. (1981), “Dependency and World System Theory: A Critique and New Directions,” Latin American Perspectives, 3/4(8): 148-155.
• Quinn, D. (1992), İsmail: Bir Zihin ve Ruh Macerası, (E. Eroğlu, Çev.) Dharma.
• Singer, H. W. (1950), “The Distribution of Gains between Investing and Borrowing Countries,” The American Economic Review, 40(2): 473-485 http://www.jstor.org/stable/1818065 (erişim tarihi: Ekim 27, 2015).
• Skocpol, T. (1977), “Wallerstein's World Capitalist System: A Theoretical and Historical Critique,” American Journal of Sociology, 5(82): 1075-1090.
• Smith, D. A. (2000), “Urbanization in the World System: A Retrospective and Prospective,” E. T. Hall, ve T. D. Hall, der. içinde, A Wold-System Reader: New Perspectives on Gender, Urbanism, Cultures, Indigenous Peoples, and Ecology, Lanham, ABD, Rowman & Littlefield Publishers.
• Sweezy, P. M., ve Dobb, M. (1950). “The transition from feudalism to capitalism,” Science & Society, 14(2): 134-167.
• Terlouw, C. P. (1992), The Regional Geography of the World-System: External Arena, Periphery, Semiperiphery, Core, Utrecht: Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen.
• Wallerstein, I. (2006), Tarihsel Kapitalizm, İstanbul, Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. (2011), Modern Dünya Sistemi: Kapitalist Dünya Ekonomisinin Büyük Yayılımının İkinci Evresi 1730-1840 (Cilt 3), (L. Boyacı, Çev.) İstanbul, Yarın.
• Wallerstein, I. (2012), Modern Dünya Sistemi: Merkantilizm ve Doğu Avrupa Ekonomisinin Güçlendirilmesi, 1600-1750, (Cilt 2), (L. Boyacı, Çev.) İstanbul, Yarın Yayınları.
• Wallerstein, I. (2014), Dünya Sistemleri Analizi: Bir Giriş (3. Baskı), (N. E. Ender Abadoğlu, Çev.) İstanbul, bgst Yayınları.
• Yamada, N. (2012), The multiplicity of national development in the world-system: A Critical Perspective. C. C.-D. Ed. Salvatore J. Babones, der. içinde, Routledge Handbook of World-Systems Analysis, New York, Routledge International Handbook: 112-121.