GÖÇ-AİDİYET İLİŞKİSİNİN ARA MEKÂN ÜZERİNDEN SİNEMADA TEMSİLİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 18, 30.06.2023

Bera Beckem Cengiz , Rengin Zengel , İlknur Türkseven Doğrusoy

https://doi.org/10.58317/eksen.1187541

Öz

Deleuze ve Guattari, göçebe düşünceyi sağduyusal rutinlerin dışına çıkarak yersiz-yurtsuzlanma olarak tanımlamakta ve göçün hem fiziksel hem de zihinsel bir süreç olabileceğini belirtmektedir. Başka bir deyişle aidiyetini kaybettiği yeri terk eden göçer, yeniden yurtlanabileceği yerin arayışında göç ve aidiyet arasında gelgitler yaşayacaktır. Tıpkı mekânın bireylerin hareketleri ve fiziksel deneyimleriyle algılanarak belirlendiği gibi göç etme eylemi de bireylerin hareketlerini ve fiziksel deneyimlerini içermektedir. Göç ve mekân üzerinde kurulan bu paralellik, insan ve mekân ilişkisini mimarlık gibi temel bileşen haline getiren sinemada, göç-aidiyet ilişkisi anlatının bir parçası haline gelmesi durumunda mekânların imge olarak sıklıkla kullanılmasına sebebiyet vermektedir. Bu makalenin temel amacı, göç aidiyet sürecinde ara mekânların değişen anlamlarını sinemasal uzamlar üzerinden irdelemektir. Sinema ürünlerinin kurgusal yapısı nedeniyle bu incelemede mutlak gerçeğe değil, anlatıcının ara mekânı bu bağlamda temsilindeki farklılıklara ulaşmak amaçlanmıştır. Bunu gerçekleştirirken göçerin kentte göçmen, mülteci ya da göçebe olarak deneyimlediği durumların ve ötekileştirmelerin anlatıldığı filmler tercih edilmemiştir. Direkt olarak sürekli bir hareketin yer aldığı, göçerin aralar, eşikler, sınırlarda bulunduğu ve geçiş yaptığı böylece zaman ve mekân kavramlarının da sorgulamanın bir parçası haline geldiği filmleri incelemek hedeflenmiştir. Bulunulan bölgenin çeşitli sebeplerle terk edilip yeni aidiyet arayışına girilmesini konu edinen filmler; Days of Heaven (Malick, 1978), Sans toit ni loi (Varda, 1985), Nomadland (Zhao, 2020), Station Eleven (Somerville, 2021) filmleri içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göçebe Düşünce, Göç-Aidiyet, Yersiz-yurtsuzluk, Ara Mekân, Sinemasal Uzam

THE REPRESENTATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN MIGRATION AND BELONGING IN THE CINEMA THROUGH THE IN-BETWEEN SPACE

Öz

Deleuze and Guattari define nomadic thinking as deterritorialization by going beyond common-sense routines, and they state that migration can be both a physical and a mental process. In other words, nomads, who left the place where they lost their belonging, will experience tides between migration and belonging in search of a place where they can re-home. Just as space is determined by perceiving individuals' movements and physical experiences, the act of migration also includes individuals' movements and physical experiences. If the relationship between migration and belonging becomes a part of the narrative in the cinema, which makes the relationship between human and space a basic component like architecture, this parallelism established on migration and space causes spaces to be used as images frequently. The main purpose of this article is to examine the changing meanings of in-between spaces in the process of migration and belonging through cinematic spaces. Due to the fictional nature of cinema products, this study aimed to reach the differences in the representation of the narrator's in-between spaces in this context, not the absolute truth. While doing this, it is not aimed to examine the films that describe the situations and marginalization that the nomad experiences as a migrant, refugee, or nomad in the city. It is aimed directly to examine the films in which there is a continuous movement, gaps, thresholds, borders, and the concepts of time and space become a part of their interrogation. The films -Days of Heaven (Malick, 1978), Sans toit ni loi (Varda, 1985), Nomadland (Zhao, 2020), and Station Eleven (Somerville, 2021)- on the abandonment of the region for various reasons and the search for a new identity were analyzed by content analysis method.

Anahtar Kelimeler

Nomadic Thought, Migration and Belonging, In-Between Space, Cinematic Space, Deterritorialization

Kaynakça

• Akgül, A. (2006). Mimarlıkta mobilite kavramı: Göçebe çingeneler ve sirk yaşamı üzerine bir inceleme. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 21 Haziran 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Alkaya, T. (2015). Sınır ve eşik olarak duvar. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Web adresinden 14 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Altan, İ. (2012). Mimarlıkta mekan kavramı. Psikoloji Çalışmaları, 19, 75-88.
• Akyıldız, N. A. ve Polat, H. (2018). Perception of Space Modernity and Postmodernity Transformation Process. International Journal of Scientific and Technological Research, 4(10), 615-622.
• Beşışık, G. (2013). Sinema ve mimarlıkta mekan kurgusu ve kavrayışı. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Web adresinden 9 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ballantyne, A. (2014). Mimarlar için düşünürler: Mimarlar için Deleuze ve Guattari. (R. Öğdül, Çev.). İstanbul: YEM Yayın.
• Boettger, T. (2014). Threshold Spaces, Transition in Architecture. (H. Labies-Volz, Çev.). Basel: Birkhäuser Verlag.
• Çam, A. (2019). Sinemasal Mekanlar ve Sinemasal Mekanların Çözümlenmesi. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 7 (2), 7-37.
• Zhao, C. (Yönetmen). (2020). Nomadland [Film]. Searchlight Pictures.
• Deleuze, G. (1997). The Movement-Image. (H. Tomlinson ve B. Habberjam, Çev.). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Deleuze, G. ve Guattari, F. (2005). A Thousand Plateaus Capitalism and Schizophrenia (B. Massumi, Çev.). London: University of Minnesota.
• Deleuze, G. (2007). Two Regimes of Madness, Texts and Interviews 1975-1995. (D. Lapoujade, Ed.). (A. Hodges ve M. Taormina, Çev.). Cambridge: The MIT Press.
• Disney Plus, (b.t.). Nomadland [Video]. Erişim adresi: https://www.disneyplus.com/tr-tr/movies/nomadland/g3pbMDmPZp9L
• Eisenstein, S. (1989). Montage and Architecture. (M. Glenny, Çev.). Assemblage, 10, 111-131. Cambridge: The MIT Press.
• Ersen, T. (2018). Göç̧ olgusunun mekânsal olanaklarını Deleuze ve Guattari'nin kavramları üzerinden okumak. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. Web adresinden 30 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Foucault, M. (1997). Of other spaces: Utopias and heterotopias. (J. Miskowiec, Çev.). Rethinking Architecture: A Reader in Cultural Theory, 330-336. New York: Routledge.
• Green, E. J. (1993). The Social Functions of Utopian Architecture. Utopian Studies, (4), 1-13. University Park: Penn State University Press.
• Gülle, A. (2017). Bekleyiş̧ halindeki yer mimari programın tanımlayamadığı bağımsız gündelik yaşantı aralıkları. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Web adresinden 15 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Hacıömeroğlu, T. N. (2015). The transformation of architectural narrative from literature to cinema: Differences, continuities and limits of representation in different media. (Doktora Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. Web adresinden 25 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Heidegger, M. (2001). Building, dwelling thinking. Poetry, Language, Thought. (A. Hofstadter, Çev.). New York: Harper & Row.
• Kılıç, S. (2009). Uzam mı, uzay mı? Peki mekân ne? Cogito, 59, 48-60.
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. (D. Nicholson-Smith, Çev.). Oxford: Blackwell.
• Lefebvre, H. (2010). Gündelik Hayatın Eleştirisi II. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Malick, T. (Yönetmen). (1978). Days of Heaven [Film]. Paramount Pictures.
• Mardani, A. (2018). Göç Hikayeleri. (Sanatta Yeterlik Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Web adresinden 14 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Marks, R. W. ve Fuller, R. B. (1973). The Dymaxion World of Buckminster Fuller. New York: Anchor Books.
• Merleau-Ponty, M. (2016). Algının Fenomenolojisi. (E. Sarıkartal ve E. Hacımuratoğlu, Çev.). 330-403. İthaki: İstanbul.
• MUBI. (b.t.). Yersiz Yurtsuz. [Video]. Erişim adresi: https://mubi.com/tr/films/vagabond
• Okumuş, G. (2017). Göçmen belleğinin mekânı kurgulama ve yeniden üretme biçimleri Kolaj, montaj ve çeviri. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Web adresinden 16 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Pallasmaa J. (2001). Lived Space in Architecture and Cinema. The Architecture of Image: Existential Space in Cinema. 1-26. Building Information Limited: Saint-Petersburg.
• Polat, B. (2019). Uzam ve Olanaklılık bağlamında mekân ve sınır deneyimi. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul. Web adresinden 26 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Richert, C. (2022). Drop City. Web adresinden 15 Haziran 2022 tarihinde erişildi: http://www.clarkrichert.com/drop-city
• Starz. (2021). 11 | Station Eleven [Video]. Erişim adresi: https://www.starz.com/gb/en/series/station-eleven/63572
• Sharr, A. (2013). Mimarlar için Düşünürler /Mimarlar için Heidegger. (Çev. V. Atmaca). İstanbul: YEM Yayın.
• Solak, S. (2017). Mekân-Kimlik Etkileşimi- Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış̧. MANAS Sosyal Araştırmalar. 6 (1). 13-37.
• Somerville, P. (Kreatör). (2021-2022). Station Eleven [Mini Dizi]. ViacomCBS Global Distribution.
• Tanyeli, U. (2001). Temsiliyet Nesnenin Temsili Sanalın Sanallıkla İfadesi, Arradamento Mimarlık, 11.
• TFL. (2021). 11 | Days of Heaven [Video]. Erişim adresi: https://vimeo.com/535004840
• Tiqqun. (2011). A critical metaphysics could emerge as a science of apparatuses. This Is Not a Program. Los Angeles: Semiotext(e).
• Varda, A. (Yönetmen). (1985). Sans toit ni loi [Film]. MK2 Diffusion.
• Yetişkin, E. B. (2011). Sinematografik Düşünebilmek: Deleuze'ün Sinema Yaklaşımına Giriş. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0 (40), 123-141.
• Yılmaz, E. (2016). Alternatif bir mekân olarak mimarlıkta eşik mekanlar. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. Web adresinden 14 Mayıs 2022 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/