THE CHANGING MEANING OF URBAN IDENTITY AND SPACE IN THE TRANSITION FROM MODERNISM TO POSTMODERNISM

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 104 - 123, 31.12.2023

Çiğdem Kılınç Gül , Filiz Alkan Meşhur

https://doi.org/10.58317/eksen.1268543

Öz

With modernisation, a multifaceted development process has been experienced in the cities of the world, and the role of society and cities has changed in the process of globalisation and the effects of modernism. In the following periods, with the effects of postmodernism, people's relations with place were affected, place-specific values started to be lost, and the concepts of place-time-space were disconnected from each other. Thus, the fact that cities and architectural products do not belong to any region, geography and time has led to the problem of identity and has given rise to the notion of displacement. With the concept of displacement, a period in which the data that directs architectural design and the qualities that make original spaces a place has disappeared, there is no conceptual integrity, and ruptures between the physical environment and cultural and historical values have been experienced. The aim of this research is to reveal the change in the concepts of place, time, and space due to the impact of postmodernism on the identity of cities and architecture. In the study, the duplication of the concept of place by reproducing it with new construction techniques has expressed the replication of places, the handling of space as both the stage and object of consumption has led to the commodification of urban areas, the loss of identity and belonging concepts has led to the proliferation of non-existent places, and this situation has emerged as displacement in cities over time. The change that emerged in cities under the influence of postmodernism has been handled through examples from the world and Turkey within the scope of the concepts of sameness, displacement, and commodification. The research is important in terms of understanding that the urban space, which has been shaped under the effects of modernism and changed with the effects of postmodernism, has turned into places that have been transformed into places of sameness and commodification.

Anahtar Kelimeler

Sameness, Incongruity, Commodification, Modernism, Postmodernism

MODERNİZMDEN POSTMODERNİZME GEÇİŞ SÜRECİNDE KENTSEL KİMLİK VE MEKÂNIN DEĞİŞEN ANLAMI

Öz

Modernleşme ile birlikte dünya kentlerinde çok yönlü gelişim süreci yaşanmış, modernizmin etkisi ve küreselleşme sürecinde toplumun ve kentlerin rolü değişmiştir. Sonraki dönemlerde postmodernizmin etkileriyle insanların yer ile kurduğu ilişkiler etkilenmiş, yere özgü değerler yitirilmeye başlamış, yer-zaman-mekân kavramları birbirinden kopmuştur. Böylece kentlerin ve mimari ürünlerin herhangi bir bölgeye, coğrafyaya, zamana ait olmaması kimlik sorununa neden olmuş ve yersizleşme kavramını doğurmuştur. Yersizleşme ile birlikle mimari tasarımı yönlendiren verileri ve özgün mekânları yer yapan niteliklerin ortadan kalktığı, kavramsal bütünlüğün olmadığı, fiziksel çevre-kültürel ve tarihi değerler arasında kopmaların yaşandığı bir döneme girilmiştir. Bu araştırmanın amacı, kentlerin ve mimarlığın kimliği üzerinde, modernizm sonrası postmodernizmin yarattığı etkiye bağlı olarak, yer, zaman ve mekân kavramlarındaki değişimi ortaya koymaktır. Çalışmada, yer kavramının yeni yapım teknikleri ile çoğaltılarak kopya haline getirilmesi, yerlerin aynılaşmasını ifade etmiş; tüketimin hem sahnesi hem de nesnesi olarak mekânın ele alınması, kentsel alanların metalaşmasını getirmiş; kimlik ve aidiyet kavramlarının kaybolması ise yok yerlerin çoğalmasına neden olmuş ve bu durum da zamanla kentlerde yersizleşme olarak ortaya çıkmıştır. Kentlerde postmodernizm etkisinde ortaya çıkan değişim; aynılaşma, yersizleşme ve metalaşma kavramları kapsamında dünyadan ve Türkiye’den örnekler üzerinden ele alınmıştır. Araştırma, modernizmin etkileri altında kentsel mekânın şekillenmesiyle birlikte, postmodernizmin de etkileri ile değişen kentsel mekânın zamanla aynılaşan yerlere, metalaşan yersiz alanlara dönüştüğünü anlamak açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, Metalaşma, Postmodernizm, Aynılaşma, Yersizleşme

Kaynakça

• Acar, F. (2017). Modern ve postmodern düşüncenin kentsel mekâna yansımaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Adıgüzel Özbek, D. (2016). Mimari mekânın tanımlanması üzerine bir çalışma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Web adresinden 29 Ağustos 2023 tarihinde erişildi: https://acikerisim.iku.edu.tr/entities/publication/5809f3b1-5346-48c7-bd81-c0852d519e69/full
• Akça, G. (2005). Modernden postmoderne kültür ve kimlik. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 1-24.
• Akkaya, D. H. ve Usman, E. E. (2011). Temalı otel: Yok-mekânla var edilmeye çalışılan kurgu mekân. Tasarım+Kuram Dergisi, (7), 11-12.
• Altun, F. (2022). Modernleşme. Web adresinde 23 Ağustos 2023 tarihinde erişildi: https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/modernlesme
• Aras, L. (2015). 21. yüzyılda postmodern mimarlığa naif bir bakış: Bitiş mi, dönüşüm mü? Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 20(2), 11-21.
• Aslan, S. ve Yılmaz, A., (2001). Modernizme bir başkaldırı projesi olarak postmodernizm. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 93-108.
• Auge, M. (1995). Non-places: Introduction to an anthropology of supermodernity (J. Howe, Çev.). London: Verso.
• Bahadır, E. (2014). Mekân tasarımlarında kimlik oluşum süreçleri ve yersizleşme kavramının irdelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Balamir, A. (2005). Mimarlık ve kimlik temrinleri- I: Türkiye’de modern yapı kültürünün bir profili. Mimarlık Dergisi, 313. Erişim adresi: http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=6&RecID=66
• Baş, A. ve Bozkurt, T. (2003). Konya Bedesteni. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 507-528.
• Baudrillard, J. (1981). For a critique of the political economy of the sign. USA: Telos Press Publishing.
• Baudrillard, J. (1998). Kötülüğün şeffaflığı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Batı, U. (2008). Kentin Postmodernitesi: Postmodern tüketim kültürü ışığında hedonik bir biçim olarak kent tasarımı. İstanbul Kültür Üniversitesi Güncesi, 5(4), 1-18.
• Bayır, M. (2021). Giddens ve Habermas: Modernite temelinde yapısal bir karşılaştırma. Nosyon: International Journal of Society and Culture Studies, 7, 52-65.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal psikoloji sözlüğü kavramlar yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Birol, G. (2006). Modern mimarlığın ortaya çıkışı ve gelişimi. Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi Dergisi, 10, 3-16.
• Chen, X., Orum, A. ve Paulsen, K. (2013). Introduction to cities: How place and space shape human experience. Wiley-Blackwell.
• Corbusier, L. (2011). Bir mimarlığa doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çelik, F. (2018). Kentsel açık-yeşil alanların aynılaşması. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 8(3), 500-517.
• DECOMBO (20 Haziran 2022). Modernizm Nedir? Modernizm Akımı ve Özellikleri. Web adresinden 18 Ağustos 2023 tarihinde erişildi: https://decombo.com/modernizm-nedir-modernizm-akimi-ozellikleri/ Deezen (2022). Ark Nova. Web adresinden 2 Ocak 2022 tarihinde erişildi: https://www.dezeen.com/2013/09/26/ark-nova-by-arata-isozaki-and-anish-kapoor-completes/
• Dostoğlu, N.T. (1995). Modern sonrası mimarlık anlayışları. Mimarlık, 263, 46-50.
• Giddens, A. (1991). The consequences of modernity. Oxford: Polity Press.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin durumu, kültürel değişimin kökenleri (S. Savran, Çev.). (2. Basım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (1958). An ontological consideration of place in the question of being. New York: Twayne.
• Karaduman, S. (2010). Modernizmden postmodernizme kimliğin yapısal dönüşümü. Journal of Yasar University, 17(5) 2886‐2899.
• Karakurt, E. (2006). Kentsel mekânı düzenleme önerileri: Modern kent planlama anlayışı ve postmodern kent planlama anlayışı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26, 1-25.
• Karakaş, M. (2003). Modern bütünleşmeden postmodern farklılaşmaya kentte toplumsal etkileşim. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 12(2), 16-40.
• Kaypak, Ş. (2013). Modernizmden postmodernizme değişen kentleşme. Global Journal of Economics and Business Studies, 2(4), 80-95.
• Kıray, M. (2003). Kentleşme yazıları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kırılmaz, H. ve Ayparçası, F. (2016). Modernizm ve postmodernizm süreçlerinin tüketim kültürüne yansımaları. İnsan ve İnsan, 3(8), 32-58.
• Korkmaz, C. (2021). Neoliberal urbanism and commodification of urban history as a marketing tool in public recreation. Geographies, Planning & Tourism Studios, 1(2), 85-96.
• Koyuncu, P. (2011). Modern mimarlığın öldüğü gün. Web adresinden 29 Kasım 2023 tarihinde erişildi: https://www.arkitera.com/haber/modern-mimarligin-oldugu-gun/
• Kültür Portalı, (2021). Novotel. Web adresinden 21 Aralık 2021 tarihinde erişildi: https://www.kulturportali.gov.tr/arama/novotel
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). Sel Yayınları.
• Li, G. (2019). The dynamics of architectural form: Space, emotion and memory. Art and Design Review, 7(4), 187-205.
• Mimdap (2007). Yeni bir tür sosyal yapılaşma. Web adresinden 29 Kasım 2023 tarihinde erişildi: http://mimdap.org/2007/09/yeni-bir-tur-sosyal-yapylathma/
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, space and architecture. New York: Praeger Publishers.
• Ötkünç, A. (2005). Transit olarak kullanılan mekânlar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). MSGSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı.
• Özay, M. (2022). Modernite ve modernizm. Web adresinde 23 Ağustos 2023 tarihinde erişildi: https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/modernite_ve_modernizm
• Özdemir, M. (2023). Modernleşme ve toplum: Geleneksel toplumdan modern topluma. E. Arslan (Der.) Sosyal beşerî idari bilimler alanında uluslararası araştırmalar XIII içinde (s.145-185). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Özyalvaç, A.N. (2013). Mimarlıkta modernite kavramı ve Türkiye. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1, 294-306.
• Roth, L. (2000). Mimarlığın öyküsü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sınmaz, S. (2015). Gelişen iletişim teknolojilerinin kentsel yaşam ve kamusal mekânlar üzerindeki yansımaları. Tasarım ve Kuram Dergisi, 11(20), 63-75.
• Seçer, E. (2016). Yer kavramının anlamsal değişimi: Mimarlıkta öz’e dair fenomenolojik bir sorgulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Şensoy, G., Yeşiltepe, A.D. ve Ulusoy, F.G. (2018). Modern kentte tarihi unsurların metalaşması üzerine bir değerlendirme. Eskişehir Teknik Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi.
• Tanyeli, U. (1997). Akdeniz’de mimarlık platformu, Tasarım. 67, 86-97.
• Tekeli, İ. (2009). Modernizm, modernite ve Türkiye’nin kent planlama tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tokyo Disney Resort, (2023). Web adresinden 16 Ekim 2023 tarihinde erişildi: https://www.tokyodisneyresort.jp/tdl/
• Trancik, R. (1986). Finding lost space: Theories of urban design. Van Nostrand Reinhold.
• Türk Dil Kurumu (2021). Mekân. Web adresinden 23 Ağustos 2023 tarihinde erişildi: https://sozluk.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu (2023). Modern. Web adresinden 21 Ağustos 2023 tarihinde erişildi: https://sozluk.gov.tr/
• Urry, J. (1999). Mekânları tüketmek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Usta, G. (2020). Mekân ve yer kavramlarının anlamsal açıdan irdelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 10(1), 25-30.
• Yalçın, E. (2023). Modern ve postmodern kent. Journal Of Society, Economics And Management, 4(1), 163-180.
• Yurtseven B. ve Oğuz, D. (2023). Evaluation of the concepts of “space, place and loss of place” through examples. GRID Architecture, Planning and Design Journal, 6(2), 805-836.
• Yücel, A. (1981). Mimarlıkta biçim ve mekânın dilsel yorumu üzerine. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi.
• Zekâ, N. (1990). Yolları çatallanan bahçe, postmodernizm içinde aynalı gökdelenler, dil oyunları ve robespierre. F. Jameson, J., F. Lyotard, J.Habermas (G.Naliş, D. Sabuncuoğlu ve D. Erksan, Çev.). İstanbul: Kıyı Yayınları.