Analysis of Environmental Education in Primary Education Curriculums According to the Philosophy of Environmental Ethics

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 288 - 311, 31.12.2023

Beyhan Bayrak

https://doi.org/10.17244/eku.1282729

Öz

In the century we live in, environmental problems are increasing rapidly. Within the framework of sustainable development, which was created to raise awareness about the increase in environmental problems, studies on the relationship between environmental problems and education have begun to gain weight, and educational philosophy views on this field have been put forward. As a matter of fact, although science and technology are prioritized to understand and improve the environment and solve the problems encountered, it has a significant impact on philosophy, ethics and education. Studies have begun to be carried out under the name of environmental ethics within the framework of the concepts of philosophy and ethics necessary to better understand the environment. In education, environmental education gains were created within the framework of the curriculum. The current study, on the other hand, was carried out with the aim of analyzing the objectives and achievements of environmental education in the "Environmental Education and Climate Change Course and Social Studies Course Curriculum", which are among the courses in primary education, according to the philosophy of environmental ethics. In the study, document analysis technique, one of the qualitative research methods, was used. In the research, "2018 Social Studies Curriculum (4, 5, 6 and 7th grades)" and "2018 Environmental Education and Climate Change Curriculum (6, 7 and 8th grades)" published by the Ministry of National Education were examined and in the next process. On the other hand, sources on environmental ethics were examined and the characteristics of environmental ethics approaches were determined. The research was subjected to descriptive analysis, which is one of the qualitative data analysis. In the study, primarily, the objectives, learning areas and achievements related to the environment in the specified curriculum were determined. In addition, the achievements of the programs and the number of achievements related to the environment (quantitative) were formed. In the next process, sources on the philosophy of environmental ethics were examined and the characteristics of environmental ethics approaches were determined. The data obtained for environmental ethics approaches were analyzed and theme codes were created according to these data. At the end of the process, environmental ethics approaches, which are related to environmental objectives and achievements, were evaluated thematically (qualitatively). As a result of the analyzes made for the objectives and achievements of the ÇEIDD curriculum and the SBD curriculum; It has been determined that human-centered ethics is at the forefront, environment-centered ethics is in the second place, living-centered ethics is low and new social ethics is not involved in any way. In this direction, it has been suggested that the objectives and achievements of environmental education in the curriculum should be prepared by taking into account the thoughts in the philosophy of environmental ethics.

Anahtar Kelimeler

Environmental ethics philosophy, environmental education, sustainability, social studies lesson, environmental education and climate change lesson, curriculum

İlköğretim Öğretim Programlarındaki Çevre Eğitiminin Çevre Etiği Felsefesine Göre Analizi

Öz

Yaşadığımız yüzyılda çevre sorunları hızlı bir şekilde artış göstermektedir. Çevre sorunlarındaki artışa yönelik bilinçlik kazandırmak için oluşturulmuş olan sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde çevre sorunları ve eğitim ilişkisine dair çalışmalar ağırlık kazanmaya başlamış ve bu alana yönelik eğitim felsefesi görüşleri ortaya konulmuştur. Nitekim çevreyi anlamak, geliştirmek ve karşılaşılan sorunları çözümlemek için bilim ve teknoloji ön planda tutulsa da felsefe, etik ve eğitimde önemli bir etkiye sahiptir. Çevreyi daha iyi anlamak için gerekli olan felsefe ve etik kavramları çerçevesinde çevre etiği felsefesi adı altında çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Eğitimde ise öğretim programları çerçevesinde çevre eğitimi kazanımları oluşturulmuştur. Mevcut çalışma ise, ilköğretim bünyesindeki dersler içerisinde yer alan “Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi ile Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarındaki” çevre eğitimine yönelik amaç ve kazanımların çevre etiği felsefesine göre analizi amaçlanarak yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmada öncelikli olarak Milli Eğitim Bakanlığın tarafından yayınlanan “2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı (4, 5, 6 ve 7. sınıflar)” ve “2018 Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi Öğretim Programı (6, 7 ve 8. sınıflar)” incelenmiş ve sonraki süreçte ise çevre etiğine dair kaynaklar incelenmiş ve çevre etiği yaklaşımlarının özellikleri tespit edilmiştir. Araştırma nitel veri analizlerinden biri olan betimsel analize tabi tutulmuştur. Çalışmada öncelikli olarak, belirtilen öğretim programlarındaki çevre ile ilgili amaçlar, öğrenme alanları ve kazanımlar belirlenmiştir. Ayrıca programların kazanımları ve çevreyle ilgili kazanım sayıları (niceliksel) olarak oluşturulmuştur. Sonraki süreçte ise çevre etiği felsefesine dair kaynaklar incelenmiş ve çevre etiği yaklaşımlarının özellikleri tespit edilmiştir. Çevre etiği yaklaşımlarına yönelik elde edilen veriler analize tabi tutulmuş ve bu verilere göre tema kodları oluşturulmuştur. Sürecin sonunda ise çevreyle ilgili amaçların ve kazanımların ilişkili olduğu çevre etiği yaklaşımları tematik (niteliksel) olarak değerlendirilmiştir. ÇEİDD öğretim programında ve SBD öğretim programında yer alan amaçlara ve kazanımlara yönelik yapılan analizler sonucunda; daha çok insan merkezli etiğin ön planda olduğu, çevre merkezli etiğin ikinci sırada yer alırken, canlı merkezli etiğin düşük oranda yer aldığı ve yeni toplumsal etiğin ise hiçbir şekilde yer almadığı tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, öğretim programlarındaki çevre eğitimine yönelik amaçların ve kazanımların çevre etiği felsefesinde yer alan düşünceleri dikkate alarak hazırlanması gerektiği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre etiği felsefesi, çevre eğitimi, sürdürülebilirlik, sosyal bilgiler dersi, çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi, öğretim programı

Kaynakça

• Akalın, M. (2019). Çevre etiği -Çevreye felsefi yönelimler. İKSAD Publishing House.
• Akınoğlu, O., & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30(30), 5-29.
• Alagöz, M. (2007). Sürdürülebilir kalkınmada çevre faktörü: Teorik bir bakış. Akademik Bakış, 11, 1-12.
• Ayvaz, Z. (1998). Çevre eğitiminde temel kavramlar el kitabı. Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı, Çevre Eğitim Merkezi Yayınları.
• Bahar, M., Erdaş, E., & Özel, R. (2013). İlköğretim hayat bilgisi programında çevre eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-25.
• Başal, H. A. (2003). “Okul öncesi eğitiminde uygulamalı çevre eğitimi”. Erken Çocuklukta Geli¬şim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar, (Editör: Müzeyyen Sevinç). Morpa Kültür Yayınları.
• Bayazıt Hayta, A. (2006). Çevre kirliliğinin önlenmesinde ailenin yeri ve önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırsehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 7 (2), 359-376.
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik bir topluma doğru. Ayrıntı Yayınları.
• Cevizci, A. (2001). Felsefe sözlüğü. Pradigma Yayınları.
• Çobanoğlu, E. O., Karakaya, C. & Türer, B. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevreye yönelik değerlerinin ekosentrik (ekoloji merkezli) ve teknosentrik (teknoloji merkezli) yaklaşımlar çerçevesinde belirlenmesi, X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 27-30 Haziran, Aksaray Üniversitesi, Türkiye.
• DesJardins, J. R. (2006). Çevre etiği: Çevre felsefesine giriş (Çeviri R. Keleş). İmge Yayınevi.
• Ertan, B. (2004). 2000'li yıllarda çevre etiği yaklaşımları ve Türkiye. Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(3), 93-108.
• İlhan, D. (2013). Türkiye’de benimsenen çevre etiği yaklaşımları: Gönüllü çevre kuruluşları örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye.
• Görmez, K., (2003). Çevre sorunları ve Türkiye. Gazi Kitapevi.
• İğci, T. & Çobanoğlu, N. (2019). İklim değişikliğinin ve iklim değişikliğiyle ilgili küresel anlaşmaların çevre etiği bakımından değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 7 (2), 130-146.
• Karaca, C. (2007). Çevre, insan ve etik çerçevesinde çevre sorunlarına ve çözümlerine yönelik yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (1), 1-19.
• Karakaş, H. & Sarıkaya, R., (2020). The effect of argumentation-based teaching performed for environment-energy issues on critical thinking of prospective classroom teachers. İlköğretim Online, 19(1), 366-383.
• Kayaer, M. (2013). Çevre ve etik yaklaşımlar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 63-76.
• Keleş, R. & Ertan B. (2002). Çevre hukukuna giriş. İmge Kitapevi.
• Keleş, R. & Hamamcı, C. (1997). Çevrebilim ders kitabı. İmge Kitapevi.
• Küçükcankurtaran, E. (2008). Çevre eğitiminde internetin kullanımı: Çevreye karşı olan sorumlulukla¬rımızın farkına varmamızda internet nasıl etkili olabilir? XIII. Türkiye’de İnternet Konferansı Bildirileri 22-23 Aralık 2008 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. URL: http://inet-tr.org.tr/ inetconf13/kitap/kucukcankurtaran_inet08.pdf adresinden 11 Ocak 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook, Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı (M.E.B.) (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (M.E.B.) (2018). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Muşlu Kaygısız, G. (2020). İlköğretim fen ve okul öncesi eğitim programlarındaki kazanımların çevre eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(1), 29-47.
• Murdy, W. H. (1975). Anthropocentrism: A modern version. Science, Number 187. Öztürk, T., & Zayimoğlu Öztürk, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550.
• Pieper, A. (1999). Etiğe Giriş. Ayrıntı Yayınları.
• Taylor P. W. (1986). Respect for nature: A theory environmental ethics. Princeton University Press, Princeton.
• Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi, Eğitim ve Bilim, 34,(151), 81-103.
• Tont, S. A. (1997). Sulak bir gezegenden öyküler. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Turan, S., & Koç, A. (2021). Fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarının çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 178-195.
• Uyanık, G. (2016). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeylerinin ve tutumlarının incelenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 1(1), 30-41.
• Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi. Doruk Yayımcılık.
• Schweitzer, A. (1966). The teaching of reverence for life, published: holt, rinehart and winston. New York.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• WCED. (1987). Our common future. World commission on environment and development, https://www.are.admin.ch/are/en/home/media/publications/sustainable-development/brundtland-report.html