Safavid Period Effect on the Shiite-Sunni Relations

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 2 - Şİİ-SÜNNİ İLİŞKİLERİ ÖZEL SAYISI, 63 - 85, 31.12.2013

Mehmet Çelenk

Öz

The basic aim of this article is to clarify religio-political activities of Safavid dynasty and Sunni-Shiite relations. Thus the emergance of Safavid dynasty, its activi-ties of religious propagation, its religious agenda and the responses of Ottoman empire are held in detail. The attempt of religious  dialog process is another main topic of this article.

Anahtar Kelimeler

Safavid, Ardabil, Shah Ismail, Sunnî, Shia, Dialog

Safeviler Döneminin Şi'î-Sünnî İlişkileri Üzerinde Etkisi

Öz

Bu makalenin temel amacı, Safevî Devleti'nin dini/siyasi faaliyetleri ve buna bağlı olarak gerçekleşen Sün-ni/Şii ilişkilerinin seyrini açıklamak-tır. Bu çerçevede Safevî Devleti'nin ortaya çıkışı, propaganda faaliyetleri, dini programı ve Osmanlı Devleti'nin bu gelişmeler karşısındaki tepkileri ele alınmıştır. Tarafların di-ni/mezhebi diyalog çabaları ise araş-tırmanın ele aldığı diğer bir husustur.

Anahtar Kelimeler

Safevî, Erdebil, Şah İsmail, Sünnî, Şiî, Diyalog

Kaynakça

• Algar, Hamid, “Emam-e Jom’a”, Iranica, V-VIII, New York 1998.
• Allouche, Adel, Osmanlı-Safevî İlişkileri, çev. Ahmed Emin Dağ, Anka Yayınları, İstanbul 2001.
• Amoretti, Biancamaria Scarcia, “Safavid Dynasty”, The Oxford Encyclopedia of The Modern Islamic World, Volume 3, edi. John L. Esposito, Oxford University Press, USA 2001..
• Arı, Saim, I. Mahmut- Nâdir Şah Dönemlerinde Osmanlı-İran İlişki- lerinde Sünni- Şii Diyaloğu, Basılmamış Doktora Tezi, Şanlıurfa 2001.
• Aşıkpaşazâde, Tevarih-i Al-i Osman, Aşıkpaşazâde, Tevarih-i Âl-i Osman, nşr. Ali Bey, İstanbul 1332.
• Browne, Edward G., A Literary History of Persia, Goodword Books, I-IV, New Delhi 2002, I-IV.
• Cemalî, Muhammed Kerim Yusuf, Teşkil-i Devlet-i Safevî ve Ta’mîm-i Mezheb-i Teşeyyu-i Devâzdeh-i İmâmî be Unvan-ı Ten- ha Mezheb-i Resmî, İsfahan-İran 1372.
• Çelenk, Mehmet, 16-17. Yüzyıllarda İran’da Şiîliğin Seyri, Emin Yayınları, Bursa, 2013.
• Dalkıran, Sayın, İbn-i Kemal ve Düşünce Tarihimiz, OSAV Yayınla- rı, İstanbul 1997.
• Ekinci, Mustafa, Anadolu Aleviliği’nin Tarihsel Arka Planı, Beyan Yayınları, İstanbul 2002.
• el-Âmilî, Muhsin Emin, Ayanu’ş-Şîa, thk. Hasan Emin, Daru’t- Teâruf lil-matbuat, I-X, Beyrut 1986.
• Erdoğan Merçil “Büveyhîler”, DİA, c. 6, İstanbul 1992.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, Selçuk Yayınları, İzmir 1980.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiîlik, Der Yayınevi, İstanbul 1987.
• Hakyemez, Cemil, Şiî-Sünnî İttifak Arayışları (1514-1909), Hitit Kitap, Çorum 2009.
• Handmir, Habibü’s-Siyer, III, Handmir, Habibü’s-Siyer, ingilizceye çev. W. M. Thackston, Harvard University Press, I-III, USA 1994.
• Hinz, Walther, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, çev. Tevfik Bıyıklıoğlu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
• İbn Ruzbihan, Persia in A.D. 1478–1490, ingilizceye çev. V. Mi- norsky, Britain 1957.
• Kesrevî, Ahmet, Şeyh Safî ve Tebâreş, Tahran 1976.
• Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı-İran Siyasî Münasebetleri, İstanbul Fe- tih Cemiyeti, İstanbul 1993.
• Lapidus, Ira M., İslâm Toplumları Tarih, çev. Yasin Aktay, İletişim Yayınevi, İstanbul 2002.
• Marshall Hodgson, The Buyid Era, in Expectation of the Millenium, Shi’ism in History, edited by Seyyed Hossein Nasr, Hamid Da- bashi and Seyyed Vali Reza Nasr, USA, Albany, 1989.
• Mir-hand, Emir Mahmud Bin, İran Der Rûzgâr-ı Şâh İsmail ve Şah Tahmasb-ı Safevî, s. 124–125, naklen. Resul Caferiyân, Tarih-i Teşeyyu’ Der İran, İran 1375, II.
• Münşî, İskender Bey, Âlemârây-ı Abbasî, tsh. Muhammed İsmail Rızavî, Tahran 1377.
• Newman, Andrew J., “The Myth of the Clerical Migration to Safawid Iran: Arab Shiite Opposition to Ali al-Karaki and Safawid Iran”, Die Welt des Islams 33, 1993.
• Öngören, Reşat, “Safevîyye Tarikatı ve İran Safevî Devleti”, Bilgi ve Hikmet, s. 11, İstanbul 1995.
• Parsadûst, Menuçehr, Şâh İsmail-i Evvel, şirket-i sihâmî, İran 1375.
• Saray, Mehmet, Türk-İran İlişkileri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1999.
• Savaş, Saim, XVI. Asırda Anadolu’da Alevîlik, Vadi Yayınları, Anka- ra 2002.
• Sümer, Faruk, Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anado- lu Türklerinin Rolü, TTK Basımevi, Ankara 1999.
• Tekmiletu’l-Ahbâr, Tarih-i Safevîyye ez Ağaz ta 978 Hicri-Kameri, Tasnif: Abdi Bey Şirazî, takdim ve tashih: Abdulhüseyn Nevayî, İran 1369.
• Topaloğlu, Bekir, Kelam İlmi Giriş, Damla Yayınevi, Beşinci Baskı, İstanbul 1993.
• Uyar, Mazlum, Şiî Ulemanın Otoritesinin Temelleri, Kaknüs Yay., İstanbul 2004.
• Yazıcı, Tahsin, “Safevîler”, İA, Eskişehir 1997, X.
• Yazıcı, Tahsin, “Şâh İsmail”, İA, İstanbul 1979, XI.
• Yınanç, Mükrimin Halil, “Cüneyd”, İA, İstanbul 1977, III.