Acil durum eylem planlarının Kayseri alışveriş merkezleri üzerinden incelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 35 Sayı: 1, 345 - 370, 31.03.2021

Nagehan Oymakapu , Zübeyde Özlem Parlak Biçer

Öz

Günlük yaşamda insanların alışveriş, sosyal, kültürel ve eğlence gibi amaçlarla kullandığı alışveriş merkezleri; çok sayıda ziyaretçinin bulunduğu kamusal mekânlardır. Çalışanlar ve ziyaretçilerden oluşan farklı nitelikteki kullanıcıların bulunduğu alışveriş merkezlerinde yapılı ve doğal çevre kaynaklı olarak meydana gelebilecek, yangın, deprem, kaza, patlama, zehirlenme ve sabotaj eylemleri gibi acil durumların görülmesi muhtemeldir. Acil durumlar, yoğun kullanım trafiğinin bulunduğu alışveriş merkezleri için önem taşımaktadır.
Geçmiş yıllarda çok sayıda yangın eyleminin bu tip mekânlarda yaşandığı, can ve mal kayıplarına yol açtığı bilinmektedir. Bu sebeple alışveriş merkezlerinde acil durumların önlenebilmesi ve etkili tahliyenin sağlanabilmesi ciddi bir konudur. Alışveriş merkezlerinin tasarım, yapım ve kullanım aşamasında; yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Çalışmada önemli bir afet olan yangın acil durumu için; Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliği, ISO 7010 (Semboller ve Uyarı Levhaları Standardı), ISO 16069 (Acil Durum Tahliye Yönlendirme Standardı) ve ISO 23601 (Güvenli Yollar-Acil Durum Kaçış ve Tahliye Planı) Standartları esas alınarak acil durum eylem planlarının hazırlanma kriterleri belirlenmiştir. Alan çalışmasında; Kayseri’de bulunan 6 ayrı kapalı alışveriş merkezinin plan özellikleri, büyüklükleri ve yer seçim kriterleri değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda, çalışmaya konu olan alışveriş merkezlerinde yapılan gözlemler ve elde edilen mimari planlara uygun olarak acil durum eylem planları hazırlanmıştır. Hazırlanan planlar üzerinden yapının yangın merdiveni, kapısı, dolabı, güvenlik holü ve sirkülasyon alanı ölçüleri yangın yönetmeliğine uygunluğu değerlendirilmiştir. Acil kaçış, toplanma alanları, güvenlik yolu piktogramları ve acil durum ve yangın tahliye planları kriterleri ise standartlara göre incelenmiştir. Standartlara ve yönetmelik kurallarına en uyumlu görülen alışveriş merkezi Kayseripark olurken, kurallara en uyumsuz olduğu belirlenen alışveriş merkezi ise Mix Kayseri’dir. Çalışmadaki hiçbir alışveriş merkezinde standartlara uygun Acil Durum Eylem Planı bulunmamaktadır. Araştırma sonucunda, kullanıcı ve tasarım kaynaklı sorunlar tespit edilerek, mevzuat ve standartlara bağlı olarak öneriler geliştirilmiştir. Öneriler doğrultusunda, acil durum eylem planlarının, yapılardaki önemi üzerine farkındalık sağlanarak acil durumlara karşı güvenli yapı tasarımında ve kullanımında yol gösterici olması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Acil Durum Eylem Planı (AEP), Yangın Kaçış Yolları, Alışveriş Merkezi, Kayseri

Analysis of emergency action plans at the shopping malls in Kayseri

Öz

Shopping centres used by people for shopping, social, cultural and entertainment purposes in daily life; They are public places with a large number of visitors. Likely, emergencies such as fire, earthquake, accident, explosion, poisoning and sabotage actions may occur due to the built and natural environment in shopping centres with different users, including employees and visitors. Emergencies are essential for shopping centres with heavy traffic.
In the past years, many fire actions took place in such places, causing loss of life and property. For this reason, prevention of disasters and ensuring effective evacuation is a severe issue of shopping centres. When designing and building shopping malls, they must be prepared following regulations and standards. For fire, which is an essential disaster in the study; Regulation on Protection of Buildings from Fire, ISO 7010 (Graphical Symbols - Safety Colors and Safety Signs - Registered safety signs), ISO 16069 (Graphical symbols-Safety signs-Safety Way Guidance Systems) and ISO 23601 (Safety Identification - Escape And Evacuation Plan Signs) The criteria for preparing emergency action plans were determined based on the standards. In the field study; The plans, sizes and locations of 6 closed shopping centres in Kayseri were evaluated. Accordingly, emergency action plans were prepared following the observations and architectural plans made in the shopping centres subject to the study. Based on the plans, the fire escape, door, cabinet, security hall, and circulation area dimensions of the building were evaluated by the fire regulations. Emergency escape, evacuation assembly point, safety way pictograms and criteria for emergency and fire evacuation plans were examined according to the standards. The most compliant shopping center with the standards and regulations is Kayseripark, and the most incompatible shopping center is Mix Kayseri. None of the shopping centers have an Emergency Action Plan that complies with the standards. As a result of the research, problems related to the shopping centre management and design were identified, and recommendations were developed depending on the legislation and standards. In line with the recommendations, it is aimed to provide awareness on the importance of emergency action plans in buildings and to guide the design and use of safe buildings against emergencies.

Anahtar Kelimeler

Emergency Action Plan (EAP), Shopping Mall, Kayseri

Kaynakça

• Afet, T. B., & Başkanlığı, A. D. Y. (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. TC Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Alexander, D. (2012). Principles of emergency planning and management, Terra Publishing, 41-64.
• Baba, E. C. (2017) The Evolutıon of shopping centers: The reconstruction of the city center in the shopping mall as imitation/simulation. 4th International Conference on Education and Social Sciences içinde (ss.16-22). İstanbul, Türkiye.
• Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY). (2007 19 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 26735). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/12/20071219-2.htm
• Bolat, Y. Z. (2015). Kamu kurumlarında acil durum planı hazırlama rehberi ve ilgili sektörde acil durum bilincini arttırmaya yönelik uygulama (İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Burnaz, S., & Topcu, Y. I. (2011). A decision support on planning retail tenant mix in shopping malls. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 24, 317-324.
• Cengiz, E. ve Ozden, B. (2002). Perakendecilikte büyük alışveriş merkezleri ve tüketicilerin büyük alışveriş merkezleri ile ilgili tutumlarını tespit etmeye yönelik bir araştırma. Ege Academic Review, 2(1), 64-77.
• Çitçi, H. (2019). ISO 23601 Acil durum ve yangın tahliye kat planları. Erişim adresi: https://tahliyeplanlari.com,
• Çitçi, H. (t.y.). Okullarda acil durum ve yangın tahliye kat planları ISO 23601. Erişim adresi: https://okulisguvenligi.com/siparis/
• Evacuation Map Templete. (2019, 2 Şubat). Erişim adresi: https://isgfrm.com/attachments/evacuation-map-template-013-jpg.27823/
• ICSC. (t.y.). Shopping center definitions. Erişim adresi: https://www.icsc.org/news-and-views/research/shopping-center-definitions
• ISO 23601:2009. (2009). Safety identification — Escape and evacuation plan signs. Erişim adresi: https://www.iso.org/standard/41685.html
• ISO 16069:2017. (2017). Graphical symbols-Safety signs-Safety Way Guidance Systems (SWGS). Erişim adresi: https://www.iso.org/standard/66837.html
• İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik (İADHY). (2013, 18 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 28681). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/06/20130618-8.htm
• İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik. (2013, 17 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 28710). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130717-2.htm
• Kadıoğlu, M. (2008). Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri. Japan International Cooperation Agency, 1(2), 1-35.
• Mengi, O. ve Erdin, H. E. (2018). Afet ve acil durumlarda toplanma alanlarının yönetimi tasarım ve sistematik yaklaşımlar. In 2nd International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management içinde (ss. 602-611). Sakarya, Türkiye.
• NCity Alışveriş Merkezi Yangınına İlişkin Rapor. (2012). TMMOB Kocaeli İl Koordinasyon Kurulu.
• Sputniknews. (2018, 26 Mart). Rusya'daki AVM yangını hakkında bilinenler. Erişim adresi: https://tr.sputniknews.com/rusya/201803261032786487-rusya-avm-yangini-olu-sayisi/
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB). (2017). Acil durum planı hazırlama rehberi, Ankara. https://www.ailevecalisma.gov.tr/medias/5435/acil-durum-planı-hazırlama-rehberi.pdf
• Grafik semboller - Güvenlik renkleri ve güvenlik işaretleri -Tescil edilmiş güvenlik işaretleri. https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073086080118106071050066078070104110
• Uzun, F., Gül, E., Gül, A., Uzun, İ., & Uzun, Ö. F. (2017). Alışveriş merkezlerinin (AVM) mekânsal kullanımlarının ve kullanıcı eğilim ve beklentilerin irdelenmesi; Isparta kenti örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD), 2(1), 1-16.