The Sacrifice as an Element of the Sacred and Sacred Communication (Sample Study Of Sinemilli Alewis)

Yıl 2021, Özel sayı - Prof. Dr. Harun GÜNGÖR anısına, 577 - 596, 15.09.2021

Abdulkadir Kıyak

Öz

The most important characteristics of human beings that distinguish them from other beings are that they are an intelligent and sensual being besides their human nature. Having such a nature, human beings are not satisfied with only meeting their body needs in order to maintain their vital functions. At the same time, they became conscious of their own existence and felt the need to believe in and take refuge a sacred being at every stage of their life. This sense of believing has been the main factor in gaining his "religious person" identity. As a result of being a religiosus being, human felt the need to communicate with the sacred beings he/she believed in, to be close to them and to benefit from their holiness. Upon these needs, the communication of human with the holy takes place through the worships prescribed by the religion he/she believes in. Because the essence of worship lies in belief in sacred beings. One of the most important forms of worship that enables people to communicate with sacred being or beings is the worship of sacrifice.
Sacrifice, which has a long history as deeply rooted as human history, is an important worship ritual that continues its existence in almost all religions and cultures. Sacrifice is a worship that has both individual and social dimensions. With the worship of the sacrifice, a person both reveals the awareness of servitude to the sacred being he/she believes in and contributes to the formation of social unity by conveying his/her sacrifice to the needy. Based on this idea, this study will focus on the beliefs of the Alevis of Sinemilli, who constitute an important part of the Anatolian Alevism, about the sacrifice worship. These beliefs will be evaluated in terms of History of Religions.

Anahtar Kelimeler

Sacrifice, Alevism, Sinemilli, History of religions

Kutsal ve Kutsalla İletişimin Bir Unsuru Olarak Kurban (Sinemilli Aleviler Örneğinde)

Öz

İnsanın diğer varlıklardan ayırıcı kılan en önemli özellikleri bedeni tabiatı yanında akıl ve duyu sahibi bir varlık olmasıdır. Böyle bir fıtrata sahip olan insan hayati fonksiyonlarını sürdürmek için bedeni ihtiyaçlarını karşılamakla yetinmemiştir. Aynı zamanda kendi varlığının bilincine varmış ve hayatının her aşamasında kutsal bir varlığa inanma ve sığınma ihtiyacı duymuştur. Bu inanma duyusu onun “dindar insan” kimliğini kazanmasında temel etken olmuştur. Dindar bir varlık olması neticesinde insan, inandığı kutsal varlıklarla iletişim kurma, onlara yakın olma ve onların kutsiyetinden faydalanma ihtiyacını hissetmiştir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda insanın kutsalla iletişimini sağlaması ise inandığı dinin öngördüğü ibadetler yoluyla gerçekleşmektedir. Çünkü ibadetin özünde kutsal varlıklara yönelik inanç yatmaktadır. İnsanın kutsal varlık veya varlıklar ile iletişimini sağlayan en önemli bir ibadet türü de kurban ibadetidir.

Tarihi süreç içerisinde insanlık tarihi kadar köklü bir maziye sahip olan kurban, hemen hemen bütün dinlerde ve kültürlerde varlığını sürdüren önemli bir ibadet ritüelidir. Kurban, hem ferdi hem de toplumsal boyutu olan bir ibadettir. Kişi kurban ibadetiyle hem inandığı kutsal varlığa karşı kulluk bilincini ortaya koymakta hem de kurbanını ihtiyaç sahiplerine ulaştırarak toplumsal vahdaniyyetin oluşmasına katkı sağlamaktadır. Bu düşünceden hareketle bu çalışmada, Anadolu Aleviliğinin önemli bir kesimini oluşturan Sinemilli Alevilerde kurban ibadeti ile ilgili inanışlar üzerinde durulacaktır. Bu inanışların Dinler Tarihi açısından değerlendirilmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kurban, Anadolu Aleviliği, Sinemilli, Dinler tarihi

Kaynakça

• Adam, B. (2017). Kutsal nedir? İçinde D. Arık & A. H. Eroğlu (Eds.). Halk inanışları el kitabı. (ss. 45-46). Grafiker Yayınları.
• Alıcı, M. (2007). Dinler tarihinin batılı öncüleri. İz Yayıncılık.
• Cevdet Dâhiliye (C.DH), 871, 2444.
• Çetin, Ö. (2012). Kültürlerarası din psikolojisi açısından kan sembolizmi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 2(1), 107-142.
• Demirci, K. (2002). Kutsiyet. İslam Ansiklopedisi, XXVI, (ss. 495-496). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirci, K. (2013). Eski Mezopotamya dinlerine giriş. Ayışığı Kitapları.
• Durkheim, E. (2005). Dini hayatın ilkel biçimleri (Çev. F. Aydın). Ataç Yayınları.
• Eliade, M. (1990). Dinin anlamı ve sosyal fonsiyonu (Çev. M. Aydın). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı (Çev. M. A. Kılıçbay). Gece Yayınları.
• Erginer, G. (1997). Kurban kurbanın kökenleri ve Anadolu’da kanlı kurban ritüelleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Eroğlu, A. H. (2017). Geleneksel Türk inanışları. İçinde D. Arık & A. H. Eroğlu (Eds.). Halk inanışları el kitabı (ss. 174-206), Grafiker Yayınları.
• Gaspak, A. (2017). Malatya yöresi alevilerinin inanç ve uygulamaları üzerine bir araştırma (Arguvan örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güç, A. (2002). Kurban, İslam Ansiklopedisi, XXVI, (ss. 433-435). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güç, A. (2018). Çeşitli dinlerde ve İslam’da kurban. Emin Yayınları.
• Günay, Ü., & Güngör, H. (2007). Türklerin dini tarihi. Rağbet Yayınevi.
• Gündüz, Ş. (2007). Dinlerde tanrıya yaklaşma aracı olarak kurban, Uluslararası Kurban Sempozyumu, İstanbul, ss. 65-74.
• Güngör, A. İ. (2017). Kurbanla İlgili İnanış ve Uygulamalar İçinde D. Arık & A. H. Eroğlu (Eds.). Halk İnanışları El Kitabı. (ss. 386-408). Grafiker Yayınları.
• Güzel, B., & Güzel, M. (2010). Konakbaşı köyü. Arguvan Olgusu Dergisi.
• Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HH), 1326/51704.
• Henninger, J. (2005). Sacrifice. İçinde, Vol. XII, J. Lindsay (Ed), Encyclopedia of Religion (ss. 7997-8008.). Macmillan Reference USA.
• Hubert, H., & Mauss, M. (1964). Sacrifice: Its Nature and Function (Çev. W. D. Halls). The University of Chicago Press.
• İlmihal II (1999). İstanbul. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karakaya-Stump, A. (2016). Vefailik, Bektaşilik, Kızılbaşlık: Alevî kaynaklarını, tarihini ve tarih yazımını yeniden düşünmek. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kıyak, A. (2012). Elâzığ ve yöresinde ziyaret yerleri. Manas Yayıncılık.
• Knott, K. (2000). Hinduizm’in ABC’si. Kabalcı Yayınları.
• Konfüçyüs (2017). Sözler (Çev. B. Akar). Ötüken Yayınları.
• Köse, S. (2019). Alevi inanç sisteminde kurban ritüeli. Kesit Yayınları.
• Kutsal Kitap (2001). İstanbul, Yeni Yaşam Yayınları.
• Küçük, A., Tümer, G., & Küçük, M. A. (2017). Dinler Tarihi. Berikan Yayınevi.
• Lasebikan, G. L. (1998). Eski Ahid’de kurban (Çev. A. Güç). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(7), 575-586.
• Maraş Ahkâm Defterleri (Maraş), 3.
• Otto, R. (1936). Idea of the Holy, An Inquiry into the non-rational factor in the idea of the divine and its relation to the rational (English Version, J. Harvey), Oxford University Press.
• Özkan, A. R. (2003). Dinlerde kurban kültü. Akçağ Yayıncılık.
• Saltık, V. (2011). İz bırakan erenler ve alevî ocakları. Kuloğlu Matbaacılık.
• Schimmel, A. (1999). Dinler tarihine giriş. Kırkambar Yayınları.
• Selçuk, A. (2016). Anşa bacılılarda adak, ZfWT, 8(3), 33-52.
• Sharpe, E. (1986). Comparative Religion: A History. London Duckworth.
• Sharpe, E. J. (2000). Kurban. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (26, 433-435). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tanyu, H. (1967). Ankara ve çevresinde adak ve adak yerleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Tığlı, A. (2004). Zerdüşt hayatı ve öğretisi. Beyan Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1988). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ulubaş, M. (2016). Maraş ve çevresinde aşiretler (1774-1865) (Yayımlanmamış doktora tezi). Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünal, M. (2005). Sami dinlerde tanrı fenomenolojisi. Laçin Yayınevi.
• Yıldırım, M. (2007). Mircea Eliade’de kutsal ve kutsal zaman kavramı. Dini Araştırmalar, 10(28), 59-82.
• Yitik, A. İ. (2017). Doğu dinleri. İsam Yayınları.
• Kaynak Kişiler
• KK. 1, T. B., 1952 Elbistan Doğumlu, Emekli.
• KK. 2, M. O., 1944 Pazarcık Doğumlu, Dede.
• KK. 3, M. Y., 1920 Elbistan Doğumlu, Dede.
• KK. 4 A. E. B., 1943 Elbistan Doğumlu, Dede.
• KK. 5, M. A. D., 1950 Kahramanmaraş Doğumlu, Serbest Meslek.
• KK. 6, İ. E. E., 1954 Pazarcık Doğumlu, Çiftçi.
• KK. 7, K. E., 1942 Erzincan Doğumlu, Dede.
• KK. 8, Y. Y., 1955 Elâzığ Doğumlu Ev Hanımı.
• KK. 9, Z. B., 1956 Sarız Doğumlu, Emekli Öğretmen.
• KK. 10, Z. S., 1933 Elbistan Doğumlu, Ev Hanımı.
• KK. 11, B. T., 1936 Elâzığ Doğumlu, Ev Hanımı.
• KK. 12, A. E., 1929 Elâzığ Doğumlu, Ev Hanımı.
• KK. 13, S. T., 1976 Erzincan Doğumlu, Ev Hanımı.
• KK. 14, M. S., 1964 Elâzığ Doğumlu, Ev Hanımı.
• KK. 15, G. A., 1938 Elâzığ Doğumlu, Ev Hanımı.
• KK. 16, A. E., 1932 Elbistan Doğumlu, Dede.
• KK. 17, A. E., B., 1943 Elbistan Doğumlu, Dede.