COĞRAFYA MERKEZLİ OKUMA EKSENİNDE ABBAS SAYAR ROMANLARI

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: Özel Sayı - Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 1562 - 1587, 29.12.2022

Funda Bulut , Efe Bulut

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1192023

Öz

Coğrafya merkezli okuma, edebî eserlerdeki mekânın tasvirler üzerinden incelendiği, yazarın coğrafya ile ilgili gözlem ve deneyimlerinin muhayyilesini besleyen kaynaklarla birlikte aktarıldığı, mekân ve insan arasındaki ilişkinin birçok farklı açıdan ele alındığı bir yaklaşımdır. Mekânın hayatımızdaki yerini ortaya koymaya çalışan coğrafî okumalar, bir taraftan kurgudaki bileşenlerin coğrafya ile ilişkilerini gösterirken diğer taraftan coğrafyanın insanların gündelik yaşamlarını ve alışkanlıklarını nasıl şekillendirdiğine dikkat çekerek metin çözümlemelerine yeni bir bakış açısı kazandırır. Orta Anadolu’nun iklimsel özelliklerinden bitki örtüsüne, yerleşim düzeninden, nüfus yapısına, Anadolu’nun gelenek, göreneklerinden bölge halkının tarihsel geçmişine kadar pek çok coğrafî unsura değinen Abbas Sayar’ın romanları coğrafya merkezli inceleme için olanak sağlamaktadır. Bireyi içinde bulunduğu toplum ve doğa ile ilişkileriyle birlikte ele alan yazarın Orta Anadolu köylüsünün yaşam şartlarına ve karasal iklim nedeniyle yaşadığı ekonomik sıkıntılara geniş yer verdiği romanlarında coğrafya biliminin birçok unsuru yer almaktadır. Bu yazının amacı, Abbas Sayar’ın romanlarındaki coğrafî unsurları tespit etmek ve elde edilen verilerin kurgudaki işlevini çözümlemektir. Yöntem olarak içerik analizi kullanılan araştırmanın kuramsal çerçevesinde coğrafya-edebiyat ilişkisine değinilerek genel olarak coğrafya merkezli okuma yöntemi hakkında bilgi verilmiş, elde edilen veriler, belirli başlıklara/ temalara ayrılarak analiz edilmiştir. Bunun sonucunda coğrafyanın fiziksel, ekonomik, sosyolojik, kültürel olarak insan hayatını nasıl etkilediği kurgunun temelleri bağlamında açıklanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Coğrafya merkezli okuma, Roman, Abbas Sayar, Fizikî coğrafya, Beşerî coğrafya

CENTERED ABBAS SAYYAR NOVELS ON THE AXIS OF READING WITH THE GEOGRAPHY CENTER

Öz

Geography-centered reading is an approach in which the space in literary works is examined through descriptions, the author's observations and experiences about geography are conveyed together with the sources that feed his imagination, and the relationship between space and people is discussed from many different angles. Geographical readings, which try to reveal the place of space in our lives, on the one hand show the relations of the components in the fiction with geography, on the other hand, bring a new perspective to text analysis by drawing attention to how geography shapes people's daily lives and habits. Abbas Sayar's novels, which touch on many geographical elements from the climatic features of Central Anatolia to the vegetation, from the settlement pattern to the population structure, from the traditions and customs of Anatolia to the historical past of the people of the region, provide an opportunity for geography-centered analysis. There are many elements of geography in the novels of the author, which deals with the individual together with the society and nature in which he lives, the living conditions of the Central Anatolian villagers and the economic difficulties they experience due to the continental climate. The aim of this article is to determine the geographical elements in Abbas Sayar's novels and to analyze the function of the data obtained in fiction. In the theoretical framework of the research, which used content analysis as a method, the relationship between geography and literature was mentioned, and information was given about the geography-centered reading method in general, and the obtained data were analyzed by dividing into certain titles/themes. As a result, it has been tried to reveal how geography affects human life physically, economically, sociologically and culturally in the context of the foundations of the fiction.

Anahtar Kelimeler

Geography-centered reading, Novel, Abbas Sayar, Physical geography, Human geography

Kaynakça

• Bülbül, B. (2006). Marshall planı ve Türkiye’de uygulanışı 1948-1957 (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dinç, A. (1970, Aralık 15). Bozkır yıldızı. Bozok, nr. 5147, s. 1.
• Doğanay, H., Özdemir, Ü., & Şahin, İ. F. (2020). Genel beşeri ve ekonomik coğrafya (11. Baskı). Pegem Akademi.
• Gökşen Garan, B. (2019). Ahmet Mithat Efendi ve Kafkas coğrafyası (Coğrafya merkezli okuma ekseninde Gürcü Kızı ve Kafkas), XIV. Uluslararası Büyük Türk Dili kurultayı bildirileri kitabı İçinde (ss. 120- 135). Yunus Emre Enstitüsü.
• Kaçmaz, M., & Kaçmaz, P. (2019). Edebiyat coğrafyası: Elif Şafak romanlarının coğrafî terim ve mekân analizleri. Türk Coğrafya Dergisi, (73), 53‐60. https://doi.org/10.17211/tcd.585678.
• Karabulut, R. (2011). Nail Abbas Sayar (Yayımlanmamış doktora tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kefeli, E. (2009). Coğrafya merkezli okuma. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(I), 423-433. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.552.
• Kefeli, E. (2019). Edebiyat coğrafya ilişkisi. İçinde D. Ardalı Büyükarman, S. Şahin, B. Öztürk & T. Ural (Eds.), Edebiyatın izinde edebiyat ve coğrafyalar (ss. 13-23). Bağlam Yayıncılık.
• Kurul, E. (2018). Abbas Sayar’ın eserlerinde halk bilimi unsurları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, E. (1980). Türk ve Dünya edebiyatı. SBF Basın ve Yayın Yüksekokulu Basımevi.
• Özer, H. (2021). Coğrafya merkezli okuma ışığında Rıfat Ilgaz’ın Yıldız Karayel romanı. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (6), 38-51. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1017843.
• Pareldo, E. (2016). Literature and geography- the writing of space throughout history. Cambridge Scholars Publishing.
• Sayar, A. (2002). Çelo. Ötüken Yayıncılık.
• Sayar, A. (2002a). Dik bayır. Ötüken Yayıncılık.
• Sayar, A. (2002b). Anılarda yumak yumak. Ötüken Yayıncılık.
• Sayar, A. (2011). Can şenliği. Ötüken Yayıncılık.
• Sayar, A. (2014). El eli yur el de yüzü. Ötüken Yayıncılık.
• Sayar, A. (2015). Yılkı atı. Ötüken Yayıncılık.
• Şahin, C. (2000). Coğrafyaya giriş. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Taş, B. (2021). Coğrafya penceresinden dil ve edebiyat. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(1), 91-101.
• Uğur, A. (1995). Müzik coğrafyası: Türkülerdeki coğrafya. Bilig, (74), 239-260.