52 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ’NE GÖRE 1583-1584 YILLARI ARASINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE EŞKIYALIK OLAYLARI

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 3, 1314 - 1335, 30.09.2023

Volkan Meriç , Mehmet İnbaşı

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1313947

Öz

Bu makale “52 Numaralı Mühimme Defteri’nin 121-250 arası sayfalarındaki bilgilerden üretilmiştir. Belirtilen sayfalar aralığında bulunan 355 hüküm incelenerek Osmanlı coğrafyasında meydana gelen eşkıyalık hareketleri hakkında elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Bilindiği üzere 1583-1584 yılları Osmanlı Devleti’nin İran Safevi Devleti ile mücadele ettiği bir dönemdir. Savaşın devam etmesini de fırsat bilen başıbozuk insanların çıkardıkları asayiş problemleri, yerel yöneticiler tarafından engellenemeyince devletin müdahalesini gerektirmiştir. Böylece eşkıyalık olayları Divan-ı Hümâyun’da görüşülerek yerel bir sorun olmaktan çıkmış ve devletin müdahalesi neticesinde de bu olaylar Mühimme defterlerine kaydedilmiştir. Çalışma üç ana bölümden meydana gelmektedir. İlk bölüm eşkıyalığın sebepleri, ikinci bölüm eşkıyalık hareketinin oluşumu ve yayılışı, üçüncü bölümde ise eşkıyalığa karşı devletin aldığı önlemler ve verilen cezalara değinilmiştir. Makalede eşkıyalık olaylarının hangi bölgelerde meydana geldiği, olayların ortaya çıkmasının nedenleri ve sonuçları üzerinde durulmuştur. Bu süreçte eşkıya gruplarının içerisinde kimlerin yer aldığı, bölge halkına verdiği zararlar Mühimme defterindeki hükümlere göre incelenmiştir. Ayrıca eşkıyaların gerçekleştirdiği sosyal düzeni bozan pek çok olay hakkında da bilgiler verilmiş, devletin eşkıyalık olaylarını önlemeye karşı kullandığı yöntemler ve eşkıyalara verilen cezalar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eşkıya, Osmanlı Devleti, Mühimme Defteri, Hüküm

ACCORDING TO MÜHİMME REGISTER NUMBERED 52 IN THE OTTOMAN STATE BETWEEN 1583-1584 BANDITS EVENTS

Öz

This article was produced from the information on pages 121-250 of the "Muhimme Register No. 52". The data obtained about the banditry movements in the Ottoman geography were evaluated by examining the 355 rule in the specified pages. As it is known, the years 1583-1584 is a period when the Ottoman Empire struggled with the Iranian Safavid Empire. The security problems caused by the disorderly people, who also took advantage of the continuation of the war, required the intervention of the state when they could not be prevented by the local administrators. Thus, banditry events were discussed in the Divan-ı Hümâyun and ceased to be a local problem, and as a result of the intervention of the state, these events were recorded in Mühimme registers. The study consists of three main parts. In the first part, the definition and causes of banditry, in the second part the formation and spread of the banditry movement, and in the third part, the measures taken by the state against banditry and the penalties given are mentioned. In the article, in which regions the banditry events occurred, the causes and consequences of the occurrence of the events were emphasized. In this process, who took part in the bandit groups and the damages they caused to the people of the region were examined according to the provisions in the Mühimme register. In addition, information is given about many events that disrupt the social order carried out by bandits, and the methods used by the state to prevent banditry events and the punishments given to bandits are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Bandit, Ottoman Empire, Mühimme Register, Rule

Kaynakça

• Acun, F. (2002). Celali isyanları (1591-1611). Türkler Ansiklopedisi, (9), (ss. 695-708). Yeni Türkiye Yayınları.
• Afyoncu, E. (2018). Sorularla Osmanlı imparatorluğu. Yeditepe Yayınevi.
• Akdağ, M. (1975). Türk halkının dirlik ve düzenlik kavgası celali isyanları. Bilgi Yayınevi.
• Akdağ, M. (1999). Türkiye'nin iktisadî ve içtimaî tarihi 2 (1453-1559). Barış Yayınları.
• Akyıldız, A. (2007). Para. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (34), (ss. 163-166). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (11), (ss. 463-466). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Braudel. F. (1990). Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Eren Yayıncılık.
• Cezar, M. (2011). Mufassal Osmanlı tarihi, (3). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cezar, M. (2013). Osmanlı tarihinde levendler. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Daşcıoğlu, K. (2010). Sürgün. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (38), (ss. 167-169). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Demirci, S. & Arslan H. (2012). Eşkıyalar ve Osmanlı devleti: Maraş eyâleti örneğinde devlet görevlilerinin eşkıyalık faaliyetleri ve bunların merkez- taşra yazışmalarındaki yansımaları (1590-1750), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2/16). (ss. 47-76).
• Emecen, F. (2005). Osmanlı divanının ana defter serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı mühimme ve Ahkâm-ı şikâyet. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (III/5), (ss. 107-140).
• Faroqhi, S. (2005). Osmanlı kültürü ve gündelik yaşam ortaçağdan yirminci yüzyıla. Tarih Vakfı Yayınları.
• Genç, M. (2014). Osmanlı imparatorluğunda devlet ve ekonomi. Ötüken Neşriyat.
• Gök, A. & İnbaşı, M. (2021). 62 numaralı mühimme defterine göre 1587-1588 yıllarında Osmanlı devleti’nde suhte ve eşkıyalık hareketleri. Erciyes Akademi, 35(4), (ss. 1356-1376).
• Halaçoğlu, Y. (1991). Aşiret. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, (4), (ss. 9). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Hobsbawm, E. (1997). Eşkıyalar, çev. Orhan Akalın-Necdet Hasgül. Avesta Yayıncılık.
• İlgürel, M. (1993). Celâlî isyanları. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (7), (ss. 252-257). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• İlgürel, M. (1995). Osmanlılarda eşkıyalık hareketleri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (11). (ss. 466- 469). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• İnalcık, H. (2012). Timar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (41), (ss. 168-173). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• İpşirli, M. (2019). Kürek cezası. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (EK-2), (ss. 112-114). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Koç, Y. (2013). XVI. yüzyıl ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda suhte olayları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (18), (ss. 147-159).
• Koç, Y. & Tuğluca, M. (2006). Klasik dönem Osmanlı ceza hukukunda yargılama ve toplumsal yapı. Türk Hukuk Tarihi Araştırma Dergisi, (2), (ss. 7-24).
• Kütükoğlu, M. (2020). Mühimme defteri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (31), (ss. 519-522). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Öztürk, M. (1991). XVIII. yüzyılda Antakya ve çevresinde eşkıyalık olayları. Belleten, (LIV/211), (ss. 963-992).
• Pamuk, Ş. (2018). Osmanlı İmparatorluğu’nda paranın tarihi (2.baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi. Bab-ı Asafî. A.DVNSMHM. 52.
• Yiğit, İ., & Oruç, E. (2020). Osmanlı Anadolu’sunda eşkıyalık ve mekân (1565-1566): 5 numaralı Mühimme Defteri üzerinden bir değerlendirme. Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), (ss. 29-43).
• Ünal, M. A. (2014). Tanzimat’tan önce Osmanlı Devleti’nde memur yargılaması. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, (ss. 277-304). On İki Levha Yayıncılık.