ANALYSIS OF ETHIC WORKS OF BUSINESSES IN THE CONTEXT OF TELEOLOGICAL AND DEONTOLOGICAL THEORY

Yıl 2020, Sayı: 1 - 19. Uluslararası İşletmecilik Kongresi Özel Sayısı, 296 - 320, 25.12.2020

Dilek Esen

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.846523

Cited By: 1

Öz

This research involves revealing the codes that come into prominence in the ethical studies of businesses and discussing ethical studies in the context of Teleological and Deontological Theories. In this context, Turkey’s 50 largest enterprises that located in Fortune 500 list, in the year of 2019-2020, has been identified as research universe. Documents of 33 enterprises regarding the ethical studies were reached and the analyzes were made on these documents. Qualitative research method was used in the research. Analyzing the data, content analysis and descriptive analysis were carried out by using Maxqda program. As a result, ethical themes in ethical studies, are expressed in 12 groups. “Protecting confidential information ”, “compliance with the law ”, “offering equal opportunities to employees and fair approach” are among the most frequently repeated codes.It is concluded that businesses do their work ethically, with duties, responsibilities and rights thoughts and they place more emphasis on the process part (deontological theory), rather than focusing on their results or benefits (teleological theory).

Anahtar Kelimeler

Teleological Theory, , Deontological Theory, , Business Ethics Codes

TELEOLOJİK VE DEONTOLOJİK KURAM BAĞLAMINDA İŞLETMELERİN ETİK ÇALIŞMALARININ ANALİZİ

Öz

Bu araştırma işletmelerin etik çalışmalarında ön plana çıkan kodların ortaya konulması ve etik çalışmaların Teleolojik ve Deontolojik Kuram’lar bağlamında tartışılmasını kapsamaktadır. Bu kapsamda, 2019-2020 yılı Fortune 500 listesine yer alan Türkiye’nin en büyük 50 işletmesi, araştırma evreni olarak belirlenmiştir. 33 işletmenin etik çalışmalarına yönelik belgelere ulaşılmış ve analizler bu belgeler üzerinden yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Verilerin analiz edilmesinde, Maxqda programından faydalanılarak, içerik analizi ve betimsel analiz yapılmıştır. Sonuç olarak, etik çalışmalarda yer alan etik temalar 12 grupta ifade edilmiştir. “Gizli bilgilerin korunması”, “yasalara uygunluk”, “çalışanlara fırsat eşitliğinin sunulması ve adil yaklaşım” en sık tekrarlanan kodlar arasında yer almaktadır. İşletmelerin etik çalışmalarını, bunların sonuçları ya da faydaları üzerine odaklanarak yürütmekten ziyade (teleolojik kuram), bu çalışmaları ödevler, sorumluluklar, haklar düşüncesiyle yaptıkları ve süreç kısmına daha fazla önem verdikleri (deontolojik kuram) kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Teleolojik Kuram, Deontolojik Kuram, İşletme Etik Kodları

Kaynakça

• Akarsu, B. (1982). Ahlak öğretileri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Arıkan, S. (1995). İşletmelerde sosyal sorumluluk ve iş ahlakı. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13, 171-180.
• Arslan, M. (2016). İş ahlakı ve önemi. Ömer Torlak ve Figen Dalyan, (Eds.). İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik içinde (ss. 29-56). 5. Baskı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınlar.
• Arslan, M. ve Berkman, Ü. (2009). Dünyada ve Türkiye’de iş etiği ve etik yönetimi. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Ashby, W. (1950). Teleology and deontology in ethics. The Journal of Philosophy, 47(26), 765-773.
• Bal, İ. ve Beren, F. (2003). Polis etiği. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Bayrak, S. (2001). İş ahlakı ve sosyal sorumluluk. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Bentham, J. (1998). Legislator of the World: Writings on Codification, Law and Education. Philip Schofield ve Jonathan Harris (Eds.), Oxford: Clarendon.
• Brickley, J. A., Smith, C. W., Zimmerman, J. L. (2002). Business ethics and organizational architecture. Journal of Banking & Finance, 26, 1821-835.
• Cevizci, A. (2013). Uygulamalı Etik. İstanbul: Say Yayınları.
• Chandler, R. C. (1994). Deontological dimensions of administrative ethics. Handbook of Administrative Ethics. New York: Marcel Dekker.
• Copleston, F. (2000). Felsefe tarihi-yararcılık ve pragmatiz, (Çev. D. Canefe). İstanbul: İdea Yayınları.
• Curi, K. (1996). Environmental ewploitation and environmental ethics. Proceedings of the First International Symposium on Environmental Ethics. İstanbul: Boğaziçi University.
• Cohen, J. R., Pant, L.W. ve Sharp. D.J. (1998). The effect of gender and academic discipline diversity on the ethical evaluations, ethical intentions and ethicail orientation of potential public accounting recruits. American Accounting Horizons, 12(3), 250 – 270.
• Daft, R. L. (1997). Management (4.th Ed.).Texas: The Dryden Pres.
• DeGeorge, R. T. (1999). Business ethics (5th Ed.). New Jersey: Printice Hall.
• Josephson, M. (2001). Teaching ethical decision making and principled reasoning. W. Michael Hoffman, Robert E. Frederick, Mark S. Schwartz (Eds). Business Ethics: Readings and Cases in Corporate Morality (4th Ed.), New York: McGrawHill.
• Ferrell, O.C., Gresham. L. G. (1985). A contingency framework for understanding ethical decision making in marketing. Journal of Marketing, 49(3), 87-96.
• Fulmer, M. R. (1974). New management. New York: McMillan Publishing Company.
• Haşlak, İ. (2006). Etik kongresinin ardından akademik incelemeler. Sakarya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 185-192.
• Hellriegel, D., Slocum, J.W. (1992). Organizational behavior. St Paul: West Publications.
• Hosmer, L. R. T. (1996). The ethics of management (3rd Ed.), Chicago: Irwin.
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (1998). Türk sermaye piyasasında etik değerler ve iş adabına ilişkin çalışma kuralları. İstanbul: Acar Matbaacılık.
• Kant, I. (2007). Ethica etik üzerine dersler (2. Baskı). (Çev. O. Özügül) İstanbul: Pencere Yayınları.
• Kılavuz, R. (2003). Kamu yönetiminde etik ve bir sorun alanı olarak yozlaşma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Küçükalp, K. ve Cevizci, A. (2014). Batı düşüncesi felsefî temeller (3. Baskı). İstanbul: İsam Yayınları.
• Laczniak, G. R., Murphy, P. E. (1993), Ethical marketing decisions: the higher road. Boston: Allyn and Bacon.
• Macit, H. M. (2009). Teleolojik etik anlayışın deontolojik eleştirisi. Kaygı, 13:83-91.
• Marshall, G. (2009). Sosyoloji sözlüğü. (Çev. O. Akınhay ve D. Kömürcü) . Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları
• Menekşe, R. (2008). Ankara’da faaliyet gösteren A grubu seyahat acentalarında çalışmakta olan personelin tüketiciye karşı etik davranışlarını algılama düzeyleri üzerine ampirik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 83-117.
• Messerly, J.G. (1995). An introduction to ethical theories, University Press of America.
• Nill, A. L., Shultz, C. J. (1997). Marketing ethics across cultures: decisionmaking guidelines and the emergence of dialogic idealism. Journal of Macromarketing, 4-19.
• Özgener, Ş. (2004). İş ahlakının temelleri: yönetsel bir yaklaşım. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Pettit, P. (1994)b Consequencialism, (Ed. P. Singer), A Companion on Ethics. London: Blackwell.
• Pieper, A. (1999). Etiğe giriş. (1. Baskı). (Çev. V. Atayman, G. Sezer). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pops, G. M. (1994). A teleological approach to administrative ethics. handbook of administrative ethics. New York: Marcel Dekker.
• Pybus, E. M. (1983). False dichotomies: rigt and good. Philosophy, 58(223), 19-27.
• Schlegelmılch, B. B. (1998). Marketing ethics: an international perspective. London:International Thomson Business Press.
• Shea, G. F. (1988). Practical ethics. New York: AMA Membership Publication Division.
• Tepe, H. (2011). Etik ve metaetik (2. Baskı.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Trevino, L. ve Nelson, K. A. (2007). Managing Business ethics: straight talk about how to do it right (4th Ed.) Wiley & Sons,
• Türk İş İnsanları ve Sanayicileri Derneği (2005). Devlette etikten etik devlete: kamu yönetiminde etik. Cilt I, II, İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Ural, T., Yükselen, C. (2003). İşletme ve pazarlama etiği. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Usta, A. (2011). Kuramdan uygulamaya kamu yönetiminde etik ve ahlak. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 39-49. Yaran, C. S. (2010). Ahlak ve etik. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Yüksel, Ö. Tunç, A. (2010). Pazarlama: ilkeler, yönetim ve örnek olaylar. (8. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.