ÇEVRE BİLİNCİ VE ÇEVRE VERGİSİ BİLİNCİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Sayı: 68, 11 - 20, 31.08.2024

Gülin Tabakan , Büşra Yılmaz , Yunus Emre Canlı

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1345664

Öz

Bu çalışmanın amacı, bireylerde çevre bilinci ve çevre vergisi bilinci arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Buna ek olarak, çevre bilinci ve çevre vergisi bilincinin demografik değişkenlere (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu, ikametgâh, gelir düzeyi, meslek) göre farklılıklarını belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde ikamet eden bireylere anket uygulaması yapılmış, 952 geçerli anket değerlendirmeye alınmıştır. Gerçekleştirilen analizler sonucunda; yaş, eğitim durumu ve ikametgâh değişkenleri ile çevre bilinci; yaş, medeni durum ve meslek değişkenleri ile çevre vergisi bilinci arasında istatiksel olarak anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Diğer demografik değişkenlerle çevre bilinci ve çevre vergisi bilinci arasında istatiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Çalışmada bireylerin çevre bilinci ve çevre vergisi bilinci arasında orta düzeyde pozitif yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Basit doğrusal regresyon analizi sonuçlarına göre, bireylerin çevre vergisi bilinç düzeyindeki değişimin %43'ünü çevre bilincindeki değişimin açıkladığı belirlenmiştir. Çevre bilincindeki 1 birimlik artışın ise çevre vergisi bilinci üzerinde 0,707 birimlik bir artışa sebep olduğu gözlemlenmiştir. Bu bulgulardan hareketle hem çevreye hem de çevre vergilerine yönelik bilinci artırma hususunda; eğitimlerin artırılması, hükümetler tarafından oluşturulan politikalar kapsamında çevre vergilerinin etkili kullanımını sağlayacak mekanizmaların geliştirilmesi, çevreye duyarlı ve yeni nesil teknolojilerin kullanımına yönelik teşviklerin çoğaltılması büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Bilinci, Çevre Vergisi Bilinci, Demografik Değişkenler, İstatistiksel Analiz

Destekleyen Kurum

TUBİTAK

Proje Numarası

2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

THE EMPIRICAL EVALUATION OF ENVIRONMENTAL CONSCIOUSNESS AND ENVIRONMENTAL TAX AWARENESS

Öz

The objective of this research is to examine the correlation between the level of environmental consciousness and the degree of consciousness regarding environmental taxes among individuals. In addition, the aim is to ascertain the disparities in environmental consciousness and environmental tax awareness based on demographic variables. To this end, a survey was conducted among individuals residing in the provinces of Ankara, Istanbul, and Izmir, and the data collected from 952 respondents who provided valid responses was analyzed. The analyses revealed a statistically significant relationship between environmental awareness and age, educational status, and residence factors, as well as between environmental tax awareness and age, marital status, and occupation factors. No statistically significant relationship was found between environmental awareness, environmental tax awareness, and other demographic factors. The empirical findings indicate a statistically significant, moderate, and positive association between the level of environmental consciousness and environmental tax consciousness among individuals. Moreover, the findings of the simple linear regression analysis show that the alteration in environmental consciousness accounted for 43% of the variation in environmental tax consciousness. Specifically, a 1 unit increase in environmental consciousness leads to an increase in environmental tax awareness of 0.707 units. Based on these findings, in order to increase awareness of both the environment and environmental taxes, it is important to increase education, develop mechanisms to ensure that governments use environmental taxes effectively, and provide incentives for the use of eco-friendly technologies.

Anahtar Kelimeler

Environmental Consciousness, Environmental Tax Consciousness, Demographic Factors, Statistical Analysis

Proje Numarası

2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

Kaynakça

• Ağacan, İ. (2014). Çevre kirliliği sorunları ile mücadelelerde Türkiye’de uygulanan çevre vergileri ve çevre vergisi bilinci. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, Erişim adresi https://hdl.handle.net/20.500.12619/91397
• Bachus, K., Ootegem, L., ve Verhofstadt, E. (2019). No taxation without hypothecation’: towards an improved understanding of the acceptability of an environmental tax reform. Journal of Environmental Policy & Planning, 21, 321 - 332.
• Barde, J. P. ve Godard, O. (2012). Economic principles of environmental fiscal reform in handbook of research on environmental taxation, (J. Milne and M.S. Andersen eds., 2010) Edward Elgar, Cheltenham.
• Benedek, A. ve Takácsné György, K. (2013.) A study of the factors influencing the environmental consciousness of consumers. Annals Of The Polısh Assocıatıon Of Agrıcultural And Agrıbusıness Economısts, 15(5), 15-19. ISSN 1508-3535.
• Bhati, B. (2021). A Statistical Study Of Relationship Between Concernment For Environment Protection And Socio-Demographic Variable, International Journal of Research in Management & Business Studies, Vol. 8 Issue 1 Jan.
• Brown, Z.S. ve Johnstone, N. (2014). Better the Devil You Throw: Experience and Support for Pay-as-You-Throw Waste Charges. Environmental Science and Policy. 38, 132–142.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Calhoun, Y. (2005). Water pollution,1 st ed., Philadelphia: Chelsea Hause Publishers.
• Cansaran, D. (2014), Çevre bilinci düzeyini belirlemeye yönelik uygulamalı bir çalışma: Merzifon meslek yüksekokulu örneği, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 69-74.
• Chitra, K. (2007). In search of the green consumers: a perceptual study. Journal of Services Research 7(1):173–191.
• Civelek, G. B. (2006). Avrupa birliğinde çevre politikaları çerçevesinde İskenderun sanayi bölgesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Cural, M. ve Saygı, H. E. (2016). Avrupa Birliği’nde çevre vergisi uygulamaları ve çevre vergilerinin gelişimi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 77-92.
• Çabuk, B. ve Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198.
• Çabuk, S., Nakiboğlu, B., ve Keleş, C. (2008). Tüketicilerin yeşil (ürün) satın alma davranışlarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17(1):85–102
• Çevre Kanunu (1983). T.C. Resmi Gazete (18132, 11 Ağustos 1983). Erişim adresi https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18132.pdf
• Değirmenci, B. (2020). Çevresel Bilinç ile Çevresel Bağlılık İlişkisinin “Demografik Özellikler” Bağlamında İncelenmesi, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 4, ss. 1-13.
• Denstadli, J.M. ve Veisten, K. (2020). The Flight Is Valuable Regardless of the Carbon Tax Scheme: A Case Study of Norwegian Leisure Air Travelers. Tourism Management, 81, 1–12.
• Digby, C. L. B. (2013). The Influences of Socio-demographic Factors, and Non-formal and Informal Learning Participation on Adult Environmental Behaviors, International Electronic Journal of Environmental Education, 3(1), 37-55.
• Duan, H.X. Lü, Y.L. ve Li, Y. (2014). Chinese Public’s Willingness to Pay for CO2 Emissions Reductions: A Case Study from Four Provinces/Cities. Advances In Clımate Change Research, 5, 100–110.
• Dursun, İ., Tümer Kabadayı, E., ve Yürüyen, H. (2022). Bilimsel Araştırmalarda İnternet Temelli Anketlerin Kullanımı: Akademisyenlerin Görüş, Tercih ve Kaygıları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 1-23.
• Dündar, A. O. ve Kolay, A. (2021). Karayolu yük ve yolcu taşımacılığının çevresel sürdürülebilirlik bakımından değerlendirilmesi ve Konya ili sera gazı emisyonunun hesaplanması, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1).
• Ek, H. N., Kılıç, N., Öğdüm, P., Düzgün, G., ve Şeker, S. (2009). Adnan Menderes Üniversitesinin farklı akademik alanlarında öğrenim gören ilk ve son sınıf öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları ve duyarlılıkları, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 125-136.
• Ekins, P. (1999). European environmental taxes and charges: recent experience, issues and trends, Ecological Economics, 31, 39–62.
• Ercan E. (2015). Türkiye’de çevre vergileri mi çevre vergisi mi? TBB Dergisi, 119, 209-226.
• Ertekin, Ş. ve Dam, M. (2020). Türkiye’de çevre vergilerinin çevresel etkileri üzerine bir değerlendirme, Journal of Yasar University, Special Issue on 3rd International EUREFE Congress, 66-87.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır?, Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı, 65/66.
• Fairbrother, M. (2017). When Will People Pay to Pollute? Environmental Taxes, Political Trust and Experimental Evidence from Britain. British Journal of Political Science, 49, 661–682.
• Ferhatoğlu, E. (2003). Avrupa Birliği’nde ortak çevre politikası çerçevesinde çevre vergileri, E-Yaklaşım, 11(130) Erişim adresi http://emrahferhatoglu.net/wpcontent/uploads/2017/11/eferhatoglu_Avrupa_Birliginde_Ortak_Cevre_Politikasi.pdf
• Fisher, C., Bashyal, S., Bachman, B. (2012). Demographic impacts on environmentally friendly purchase behaviors. J Target Meas Anal Mark, 20(3–4):172–184.
• Gevrek, Z.E. ve Uyduranoglu, A. (2015). Public Preferences for Carbon Tax Attributes, Ecological Economics, 118, 186–197.
• Green Fiscal Comission (2007). Baseline survey: public attitudes to environmental taxation, Erişim adresi http://www.greenfiscalcommission.org.uk/images/uploads/Results.pdf
• Gül, S., Aydoğmuş, M., Çobanoğlu, İ. H., ve Türk, H. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Bilinçlerinin İncelenmesi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Örneği, Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 3, ss. 13-28.
• Harju-Autti, P. (2013). Measuring Environmental Awareness in Nineteen States in India, Universal Journal of Environmental Research and Technology, 3 (5): 544-554.
• Hsu, S.L., Walters, J. ve Purgas, A. (2008). Pollution Tax Heuristics: An Empirical Study of Willingness to Pay Higher Gasoline Taxes, Energy Policy. 36, 3612–3619.
• İnançlı, S. (2018). Ulusal ve uluslararası boyutta çevre ekonomisi kavram-politika-uygulama, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karslı, N. (2022). Genç ve Yetişkinlerde Çevre Bilinci ve Dindarlık, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52, 57-78. https://doi.org/10.17120/omuifd.1063694
• Kızılaslan, H. ve Kızılaslan, N. (2005). Çevre konularında kırsal halkın bilinç düzeyi ve davranışları (Tokat ili Artova ilçesi örneği). Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1 (1): 67-88.
• Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu (1963). T. C. Resmi Gazete (11342, 23 Şubat 1963). Erişim adresi http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.197.pdf
• Musova, Z., Musa, H., ve Matiova, V. (2021). Environmentally responsible behaviour of consumers: Evidence from Slovakia, Economics and Sociology, 14(1), 178-198. doi:10.14254/2071-789X.2021/14-1/12
• OECD (2001). Organisation for economic co-operation and development environmentally related taxes in OECD countries. Paris, France: OECD Publications.
• Oğuz, D., Çakcı I. ve Kavas, S. (2011). Yüksek Öğretimde Öğrencilerin Çevre Bilinci, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 12, 34-39.
• Özdemir, Z. ve Yaşa Özeltürkay, E. (2019). Tüketicilerin Çevre Konusundaki Bilinçlerinin Eko – Etiketli Gıdalar için Daha Fazla Ödeme İsteklilikleri Üzerindeki Etkisi: Adana İli Örneklemi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 77-100.
• Palkovič, J. (2018). Factors Influencing Respondent’s Willingness to Pay Environmental Tax. International Scientific Days 2018. Towards Productive, Sustainable and Resilient Global Agriculture and Food Systems: Proceedings.
• Rotaris, L. ve Danielis, R. (2019). The Willingness to Pay for a Carbon Tax in Italy. Transp. Res. Part D Transp. Environ. 67, 659–673.
• Sam, N., Sam, R., ve Öngen, K. B. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Tutumlarının Yeni Çevresel Paradigma ve Benlik Saygısı Ölçeği ile İncelenmesi, Akademik Barış Dergisi, 21, 1-16.
• Shen, J., & Saijo, T. (2008). Reexamining the relations between socio-demographic characteristics and individual environmental concern: Evidence from Shanghai data. Journal of Environmental Psychology, 28, 42-50.
• Straughan, R. D. ve Roberts, J. A. (1999). Environmental segmentation alternatives: a look at green consumer behavior in the new millennium. Journal of Consumer Marketing, 16(6), 558-575.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2017). Türk vergi sistemi, Bursa: Ekin Yayınları.
• Taylar, Y. (2010). Vergi teorisi açısından özel tüketim vergileri ve türk özel tüketim vergisi uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (Özel Sayı), 435-467.
• Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (2005). T. C. Resmi Gazete (25831, 31 Mayıs 2005). Erişim adresi https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/05/20050531-6.htm
• Toröz, İ. (2009). Toprak Kirlenmesi, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Görevlisi Eğitim Programı, Antalya.
• TÜİK (2023, Şubat). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları 2022, Sayı: 49685, Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2022-49685#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=T%C3%BCrkiye'de%20ikamet%20eden%20n%C3%BCfus,575%20bin%20441%20ki%C5%9Fi%20oldu.
• Umit, R. ve Schaffer, L.M. (2020). Attitudes Towards Carbon Taxes Across Europe: The Role of Perceived Uncertainty and Self-Interest. Energy Policy, 140, 1–7.
• Uzel, Ç. (2017). Çevresel sorunları önleme kapsamında kullanılan vergi politikası ve Türkiye’de güncel durumun analizi, T.C. Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Uzmanlık Tezi, Ankara.