The outcry of Russian persecution in Azerbaijan; “Things I witness in Solovki” article series in Bildiriş

Yıl 2022, , 843 - 863, 22.07.2022

Mustafa İnce

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1079009

Öz

The Republic of Azerbaijan, the first republic of Turks established in history, had to pay heavy prices both in the first years of its establishment and in the periods when it regained its independence. So that even though they were condemned to starvation, imprisoned, tortured, and even get killed by a firing squad, they did not think of any alternative but independence. The Russians, who did not give the right of independence to non-Russian peoples despite their promise during the Soviet revolution, brutally persecuted non-Russian peoples, especially the Azerbaijani Turks, who continued the national struggle. Azerbaijani intellectuals also used many different methods to announce this persecution applied to non-Russian people to the world public opinion. One of the publications reflects the events that took place in Russia during the mentioned period in the Bildiriş newspaper. The series of articles titled ‘Things I Witness in Solovki’ in the newspaper revealed the struggle at that time, the persecution of non-Russian peoples, and the suffering experienced. In this study, it is aimed to reveal how the non-Russian people, especially the Azerbaijani Turks, were exposed to world public opinion by Bildiriş newspaper before and after the Soviet revolution. Within the scope of the study, the relevant issues of the Bildiriş newspaper were obtained and the persecution of non-Russia people was evaluated by examining the article series called ‘Things I Witness in Solovki’.

Anahtar Kelimeler

Bildiriş, Solovki, Azerbaijan, National struggle, Azerbaijani Turks

Azerbaycan’da Rus Zulmünün Bildiriş Gazetesi Sayfalarından Dünyaya Haykırışı; ‘Solovki’de Gördüklerim’

Öz

Tarihte kurulan ilk Türk Cumhuriyeti olan Azerbaycan Cumhuriyeti gerek ilk kurulduğu yıllarda gerekse de tekrar bağımsızlığını kazandığı dönemlerde ağır bedeller ödemek durumunda kalmıştır. Öyle ki, açlığa mahkûm bırakılmalarına, hapse atılmalarına, işkenceye maruz kalmalarına, hatta kurşuna dizilmelerine rağmen bağımsızlık dışında bir seçenek düşünmemişlerdir. Sovyet ihtilali sırasında söz vermelerine karşın Rus dışı halklara bağımsızlık hakkı tanımayan Ruslar, başta milli mücadeleyi sürdüren Azerbaycan Türkleri olmak üzere Rus dışı halklara acımasızca zulmetmişlerdir. Rus dışı halklara uygulanan bu zulmü dünya kamuoyuna duyurmak maksadıyla Azerbaycanlı aydınlar da birçok farklı yöntem kullanmışlardır. Söz konusu dönemde Rusya topraklarında yaşanan olayları yansıtan yayınlardan biri de Bildiriş gazetesidir. Gazetede yer alan ‘Solovki’de Gördüklerim’ başlıklı yazı dizisi ise o dönem verilen mücadeleyi, gayri Rus halklara uygulanan zulmü ve yaşanan acıları çarpıcı bir şekilde ortaya koymuştur. Bu çalışmada, başta Azerbaycan Türkleri olmak üzere Rus dışı halkların, Sovyet ihtilali öncesinde ve sonrasında maruz kaldıkları zulmün Bildiriş gazetesin tarafından dünya kamuoyuna ne şekilde duyurulmuş olduğunun ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında, Bildiriş gazetesinin ilgili sayıları elde edilmiş ve ‘Solovki’de Gördüklerim’ isimli yazı dizisi incelenerek Rus dışı halklara uygulanan zulüm değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bildiriş, Solovki, Azerbaycan, milli mücadele, Azerbaycan Türkleri

Kaynakça

• Ağaoğlu, B.E. 1930a. “-35, -40 derece soğukta donup ölen yarı çıplak insanlar”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930b. “Azeri gençliği ve istila”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930c. “Biz çıplak, hasta ve alil bir hale gelmiştik”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930d. “Hürriyet ve istiklal kahramanlarının mezarı olan-Buzlu Cehennem- Solovki nedir ve neresidir”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930e. “İcbari işlerin en mühimleri… Solovki’de orman işleri ve kereste hazırlığı”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930f. “Karelya’nın yerli ahalisi ile mahkumların münasebetleri… Açlığa mahkûm olan Karelyalılar mahkumlardan intikam alıyorlar”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930g. “Kem’de ilk günlerimiz”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930h. “Nasıl çalışıyorduk, nasıl tevkif edildik.” Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930i. “Ölümle yüz yüze”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930j. “Papas adasına yeniden milliyetçi iki grup getirildi. Bu gruplar Azerbaycan’ın en münevver ve idealist oğullarından ibaretti”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930k. “Solovki heyeti idaresi ile mahkumların münasebetleri, kızıl neferler mahkumları himaye etmeye başladılar”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930l. “Solovki’de açlık grevleri… Kahraman mücahitler zulme ve tahakküme hiçbir zaman boyun eğmiyor, daima isyan ediyor”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930m. “Solovki’nin kapısında”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Ağaoğlu, B.E. 1930n. “Solovki’ye doğru”. Bildiriş Gazetesi, 3.
• Anonim. t.y. “ali-shamil - Abdülkadir İnan ve muhacir Azerbaycan gazetesi ‘“Bildiriş”’”. Geliş tarihi 25 Mart 2022 (https://ali-shamil.tr.gg/Abd.ue.lkadir-%26%23304%3Bnan-ve-muhacir-Azerbaycan-gazetesi--h--h-Bildiri%26%23351%3B-h--h-.htm).
• Baykara, H. 1975. Azerbaycan İstiklal Mücadelesi Tarihi. İstanbul: Azerbaycan Halk Yayınları.
• Geçer, Genç Osman. 2018. “1917 Sovyet İhtilali ve B. E. Ağaoğlu’nun Hatıralarında Solovki Menfasında Türkistan Mücahitleri”. S. 930 içinde 100. YILINDA SOVYET İHTİLALİ VE TÜRK DÜNYASI, editör Koç, Yunus ve Cengiz, Mikail. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• İbrahimli, H. 1996. Azerbaycan Siyasi Muhacereti. Bakü: İlim Yayınları.
• İnce, Mustafa. 2016a. “Azerbaycan Muhaceretinin Etkili Bir Yayını; Bildiriş Gazetesi (1930-1931)”. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6(2):545-58.
• İnce, Mustafa. 2016b. “Bolşevik Propagandasına Karşı Bir Uyarı Aracı: Bildiriş Gazetesi (1930-1931)”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kiliçaslan, Emine, ve Gülsüm Çalişir. 2019. “Stratejik Siyasal İletişim Bağlamında Referandumlar 16 Nisan 2017 Anayasa Değişikliği Referandumu Twitter Analizi”. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8(2):468-84.
• Mehmetzade, Mirza Bala. 1991. Milli Azerbaycan Hareketi. Ankara: Azerbaycan Milli Kültür Derneği.
• Nalcıoğlu, Belkıs Ulusoy. 2004. Azerbaycan siyasi muhaceretinin İstanbul’daki basın etkinliklerinin, 1923-1931: kamuoyu oluşturmadaki rolü. İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi.
• Özen, F. ve Hendekçi, E. 2016. “Türkiye’de Eğitim Denetimi Alanında 2005–2015 Yılları Arasında Yayımlanan Makale ve Tezlerin Betimsel Analizi”. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 6(11):619-50.
• Saray, Mehmet. 2014. Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi (Ciltli). Türk Tarih Kurumu.
• Sultanlı, Vagif. 2007. Azerbaycan Muhacerat Edebiyatı. Avrupa Yakası Yayınları.
• Swietochowski, Tadeusz. 1988. Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı. Bağlam Yayıncılık.
• Şimşir, Sebahattin, ve Aygün Attar. 2013. Tarihten Günümüze Türkiye’de Yaşayan Azerbaycan Türkleri. Berikan Yayınevi.
• Veliyev, Afgan. 2006. Azerbaycan Siyasi Düşünce Tarihi ve Mirza Bala Mehmetzade 1898-1959. Doğu Kütüphanesi.