DISCUSSIONS ON SA’Y U AMEL IN THE OTTOMAN PRESS

Yıl 2018, , 124 - 140, 29.01.2018

Kenan Demir

https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.345600

Cited By: 3

Öz

The Ottoman intellectuals began to follow developments in
the West as they recognized that the Ottoman state in the 19th century has
fallen economically against Western states and they are proceeded to identify
the main reasons behind the economic development of European states.
Intellectuals observed that in the West the people conducted in private
enterprise activities by acting on the idea of personal enterprise and working
psychology played an important role in all sectors of economy. For this reason,
they tried to overcome the idea of private enterprise to Ottoman people. In
this direction, they thought that the economic troubles in the country would be
removed and production will increase from the standpoint of the people turning
to private enterprise. The intellectuals benefited from the newspapers to reach
out to the public and to educate them and for this reason they received many
articles in order to inform the people in the periodicals and to give them
modern ideas. The intellectuals have received many articles in the press of the
period on the subject of this study. With these letters, it is desired to
increase the interest of the people to entrepreneurship and it has been stated
that the people should work in the direction of the private enterprise. It has
also been expressed that people should give importance to scientific studies
besides economic effort and also mentioned that today’s modern technologies are
the result of these studies. They also wanted to strengthen the scientific
accumulation of the people for the development of the Ottoman state and the
improvement of technology in the country. In this study, the articles of
private enterprise seen in the Ottoman Press were determined and the content
analysis of the published works was made. 

Anahtar Kelimeler

Enterprise, Economy, Press in the Ottoman Empire, Work

OSMANLI BASININDA SA’Y U AMEL TARTIŞMALARI

Öz

Teşebbüs-i şahsi fikrini savunan Osmanlı aydınları 19.
yüzyılda Osmanlı devletinin iktisadi olarak Batı devletleri karşısında geri
kalmaların farkına vardıklarından Batı’daki gelişmeleri takip etmeye
başlamışlar ve Avrupa devletlerinin iktisadi olarak gelişmesinin arkasındaki
ana nedenleri tespit etmeye koyulmuşlardır. Aydınlar, Batı’da halkın teşebbüs-i
şahsi fikriyle hareket ederek özel girişim faaliyetlerinde sa’y u amel
ettiklerini ve çalışma psikolojisinin ekonominin tüm sektörlerinde önemli bir
rol oynadığını gözlemlemişlerdir. Bu nedenle sa’y u amel düşüncesini Osmanlı
halkına aşılamak için çabalamışlardır. Bu doğrultuda halkın sa’y u amel etmesiyle
ülkedeki ekonomik sıkıntıların ortadan kalkacağını ve üretimin artacağını ifade
etmişlerdir. Aydınlar halka ulaşmak ve onları eğitmek amacıyla gazetelerden
faydalanmışlar, dönemin gazetelerinde halkı bilgilendirmek ve onlara modern
fikirleri aşılamak amacıyla birçok yazı kaleme almışlardır. Bu çalışmanın
konusu olan sa’y u amel üzerine de aydınlar dönemin basınında birçok yazı
kaleme almışlardır. Bu yazılarla halkın çalışmaya olan rağbeti artırılmak
istenmiş ve halkın teşebbüs-i şahsi fikri doğrultusunda çalışmaları gerektiği
ifade edilmiştir. Ayrıca halkın maddi sa’y olarak çalışmasının yanında onların
akli sa’ya da önem vermelerini ve bugünkü modern teknolojilerin akli sa’y
sonucu oluşturulduğunu dile getirmişlerdir. Osmanlı devletinin kalkınması ve ülkede
teknolojinin gelişmesi için halkın akli sa’yini kuvvetlendirmesini
istemişlerdir. Bu çalışmada Osmanlı basınında görülen sa’y u amel yazıları
tespit edilmiş, çıkan yazıların analizi yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sa’y, Osmanlı Devleti’nde Basın, Çalışma, Ekonomi

Kaynakça

• A. Fuat (18 Rebiülevvel 1309/22 Ekim 1891), “Sa’y u Gayret”, Maarif, Sayı:9, 131-133.
• Ali Suavi (25 Şaban 1283/1 Ocak 1867), “Mukaddime”, Muhbir, Sayı:1, 1.
• A. Remzi (20 Ağustos 1312/1 Eylül 1896), “Sa’y u Gayret”, Mütalaa, Sayı:5, 5-6.
• E. Tevfik (Zilhicce 1289/Şubat 1873), “Tarik-i Servet Mukaddime”, Cüzdan, Sayı:1, 22.
• E. Pertev (Şaban 1281/Ocak 1865), “Medh-i Sa’y ve Zemm-i Betalet Hakkında Meşahir-i Ulema-yı İslamiyeden Kemal Paşazadenin Arabi Risalesinin Tercümesidir”, Mecmua-i Fünun, Sayı:32, 281-289.
• H. Sabri (25 Muharrem 1310/19 Ağustos 1892/a), “Sa’y u Guşiş”, Maarif, Sayı:58, 83-84.
• H. Sabri (1 Safer 1310/25 Ağustos 1892/b), “Sa’y u Guşiş”, Maarif, Sayı:59, 98.
• Kemal Bey (3 Kanunisani 1301/15 Ocak 1886), “Başlıksız Yazı (Sa’y Hakkında)”, Gayret, Sayı:1, 2.
• Macid Bey (Cemaziyelahir 1283/Ekim 1866), “Lüzum-ı Sa’y u Amel”, Mecmua-i Fünun, Sayı:39, 201-206.
• M. Azmi (1301/1884), “Sa’y u Amel”, Güneş, Sayı:1, 10-13.
• M. Azmi (1301/1884), “İlm-i Servet”, Güneş, Sayı:3, 125-130.
• M. Azmi (1301/1884), “İlm-i Servet”, Güneş, Sayı:4, 159-165.
• M. Azmi (1301/1884), “İlm-i Servet”, Güneş, Sayı:5, 219-224.
• M. Azmi (1301/1884), “İlm-i Servet”, Güneş, Sayı:7, 326-330.
• M. Nadir (1 Muharrem 1300/12 Kasım 1882), “Gayret-i Ciddiye”, Afak, Sayı:2, 59-63.
• Münif Efendi (Rebiülevvel 1300/Ocak 1883), “Tahsil-i Servet”, Mecmua-i Fünun, İkinci Dönem, Sayı:1-48, 15-22.
• Namık Kemal (Zilhicce 1289/Şubat 1873), “Sa’y”, Cüzdan, Sayı:1, 2-5.
• Ohannes Efendi (Safer 1279/Temmuz 1862), “İlm-i Servet-i Milel”, Mecmua-i Fünun, Sayı:2, 86-92.
• Reşad Bey (Zilhicce 1289/Şubat 1873), “Franklin Tarik-i Servet”, Cüzdan, Sayı:1, 22-28.
• R. Tevfik (20 Zilhicce 1299/2 Kasım 1882), “Cümle-i Hikemiye” Afak, Sayı:1, 7-9.
• Şerif Efendi (Şaban 1279/Ocak 1863), “Lüzum-ı Sa’y u Amel”, Mecmua-i Fünun, Sayı:8, 333-337.
• Tayr (3 Safer 1300/14 Aralık 1882) “Çalışma”, Afak, Sayı:4, 118-120.
• “Güneş” (1986), Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C:3, İstanbul, Dergâh Yayınları, 409.
• “Gayret” (1986), Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C:3, İstanbul, Dergâh Yayınları, 293-294.
• “Maarif” (1986), Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C:6, İstanbul, Dergâh Yayınları, 108.
• “Mütalaa” (1986), Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C:6, İstanbul, Dergâh Yayınları, 487- 488.
• Berkes, N. (2003), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 5. Baskı.
• Budak, A. (2004), Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını, İstanbul, Kitabevi, 2004.
• Çavdar, N. (2014), “Muhbir Gazetesinin Bir Toplumsal Sorumluluk Projesi: Girit İsyanında Zarar Gören Müslümanlar İçin Yardım Kampanyası”, Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu, C:4, 12-13 Aralık 2013, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 99-126.
• Çavdar, T. (2007), İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler, Ankara, İmge Yayınevi.
• Karpat, K. H. (2005), İslam’ın Siyasallaşması, İstanbul, Bilgi Üniversite Yayınları, 2. Baskı.
• Mardin, Ş. (2002), Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul, İletişim Yayınları, 3. Baskı.
• Nalcıoğlu, B. U. (2013), Osmanlı’da Muhalif Basının Doğuşu, İstanbul, Yeditepe Yayınları.
• Okay, M. O. (1996), “Güneş”, İslam Ansiklopedisi, C:14, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, 296- 297.
• Okay, O. (1988), “Afak”, İslam Ansiklopedisi, C:1, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, 396.
• Okay, M. O. (2003), “Maarif”, İslam Ansiklopedisi, C:27, Ankara, Diyanet Vakfı Yayınları, 272- 273.
• Ortaylı, İ. (2000), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, İletişim Yayınları, 6.Baskı.
• Özlük, N. (Ocak-Haziran 2011), “Afak Mecmuası ve Dizini”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Yıl:3, Sayı:5, 201-208.
• Şen, N. (2009), “Tanzimat Devri Periyodikleri ve Dergicilik”, Gazi Türkiyat, Sayı:5, 381-393.
• Topuz, H. 100 Soruda Türk Basın Tarihi, İstanbul, Çiçek Yayınevi, 1973.
• Uçman, A. (Kasım 1999), “Tanzimat’tan Sonra Kültür Hayatımızdaki Değişme ve Yenileşmeler”, Tarih ve Toplum, C:32, S:191, 9-14.
• Varlık, B. (1985), “Tanzimat ve Meşrutiyet Dergileri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C:1, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985, 112-125.
• Yazıcı, N. (1994), “Tanzimat Dönemi Basını Konusunda Bir Değerlendirme”, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, 1989, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 55-84.
• Yazıcı, N. (2003), “Maarif Dergisi Penceresinden Osmanlı Başkentinde 1892 Ramazanına Bakış”, İstem, Y:1, S:1, 49-60.
• Ziyad Ebuzziya (2007), Şinasi, Haz. Hüseyin Çelik, İstanbul, İletişim Yayınları, 2. Baskı.