Sağlık Programlarında Gerçeklik Sorunu: Sağlık Bilimleri Öğrencilerinin Programlara İlişkin Görüşleri

Yıl 2019, , 1165 - 1190, 22.07.2019

Birol Demircan , Eda Turancı

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.492913

Öz

Medya aracılığıyla dolayımlanarak yeniden inşa edilen pek çok sağlık bilgisi, günümüzün
gerçeklikleri olarak sunulmaktadır. Geleneksel bir iletişim aracı olan televizyonda
özellikle kadınlara yönelik olarak yayınlanan programlara, sağlığı doğrudan ya da dolaylı
olarak ele alış biçimleri ve program içerikleri ekseninde çeşitli eleştiriler getirilmektedir.
Eleştirilerin başında, sağlık gibi komplike bir konunun ve tıp biliminde yer alan tedavi ile
yöntemlerin, estetik kaygılar üzerinden beslenme ve güzellik fetişleştirmesi ile ideolojik
birer meta haline dönüştürülmesi gelmektedir. “Hastalık yoktur hasta vardır” anlayışından
yola çıkılarak yapılan bu eleştiriler sonucunda çalışma; kadın/sağlık programlarında
aktarılan bilgilere, hekimlerin medyada yer alış biçimine, sağlık bilgilerinin program
içeriklerindeki sunumuna, sunum sırasında kullanılan dile ve aktarılan önerilere ilişkin
sağlık bilimleri öğrencilerinin görüşlerini ortaya çıkarmayı amaçlar. Bu kapsamda
çalışmada, en çok izlenen kadın programlarından biri örneklem olarak seçilmiş ve
görüşmeler yoluyla geleceğin uzmanları olarak değerlendirilen “Beslenme ve Diyetetik”
ile “Hemşirelik” bölümü öğrencilerinin görüşlerine başvurulmuştur. Derinlemesine
görüşmeler sonucunda, programlara yönelik bakış açılarının öğrenim alanlarına göre
farklılaştığı tespit edilmiştir. Ayrıca elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde;
öğrencilerin kadın/sağlık programlarını düzenli takip etmedikleri, bu tür programlara
ilişkin olumsuz bakış açılarının çoğunlukta olduğu, beslenme ve diyet gibi kişiye özgü
olması gereken bilgilerin bireysellik gözetilmeden herkes için geçerli bilgilermiş gibi
sunulduğu, bu tür programların izleyiciler üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceği ve
bu bilgilerin izleyiciler tarafından uygulanma ihtimalinin yüksek olduğu sonuçlarına
erişilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Programları, Kadın Programları, Televizyon, Medya, Gerçeklik

The Issue of Reality in Health Programs: The Views of Health Sciences Students about Programs

Öz

Many health information that has been re-built through the media is presented as
the realities of today. Television, which is a traditional communication tool, has been
criticized especially for the programs published for women on the axis of direct,
or indirect, treatment of health and program contents. At the beginning of the
criticisms is the transformation of a complicated issue such as health and treatment
and methods in medical science into an ideological commodity through aesthetic
concerns through nutrition and beauty fetishization. This study, which is based on
these criticisms of “There is no disease! There is patient”, aims to reveal the opinions
of the students in the health sciences about information transmitted in women/
health programs, the way doctors take part in the media, presentation of health
information in program contents, used during the presentation and transmitted
suggestions. Through interviews, ‘Nutrition and Dietetics’ and ‘Nursing’ students,
who are considered as future experts, have been consulted. As a result of in-depth
interviews, it has been determined that the perspectives of the programs differ
according to their area of study. Furthermore, when the obtained data was evaluated
in general, the following results have been achieved; students do not follow women/
health programs regularly, the negative perspectives of such programs are in the
majority, the information that should be specific to the person, such as nutrition and
diet, is presented as if they are valid for everyone without considering individuality,
such programs may have negative effects on viewers and the likelihood of this
information being implemented by viewers is high.

Anahtar Kelimeler

Health, Health Programs, Women’s Programs, Television, Media, Reality

Kaynakça

• Bozkanat, E. (2018). Kitle-Kişisel İletişim ile Sağlık Bilgisi Arama: Bir Facebook Grubu Örneği, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 46, Bahar 2018: 291-305.
• Bozkurt Avcı, İ. ve Sönmez, M.F. (2013). Sağlık İletişimi Bağlamında Bireylerin Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Alışkanlıkları ve Motivasyonları: Elazığ Örneği, E-Gifder, Cilt: 2, Sayı: 2, Eylül: 119-138.
• Bulduklu, Y. (2010). Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programları ve İzleyicileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24: 75-85.
• Burzyńska, J., Binkowska-Bury, M. ve Januszewics P., (2015). Television as a source of information of health and illness-review of benefits and problems, Prog Health Sci, Vol 5, No 2, 174-184.
• Can, A. B., Sönmez, E., Özer, F., Ayva, G., Bacı, H., Kaya, H. E., Uyan, O., Ulusoy, G., Öğütçü, N. ve Aslan, D. (2014). Sağlık Arama Davranışı Olarak İnternet Kullanımını İnceleyen Bir Araştırma, Cumhuriyet Tıp Dergisi, 36: 486-494.
• Camargo, H.M. (1992). The Ideological Dimension of Media Messages, Stuart Hall ve diğerleri (Ed.). Culture, Media, Language, London: Routledge.
• Çınarlı, İ. (2008). Sağlık İletişimi ve Medya, Ankara: Nobel.
• Dursun, Ç. (2004). Haberde ‘Gerçekliğin İnşa Edilmesi’ Ne Demektir. Ç. Dursun (der.) Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi, (s.37-65), Ankara: Elips Kitap.
• Etiler, N. ve Zengin, Ü. (2015). Televizyon kanallarındaki gündüz programlarında kadın sağlığı ve toplumsal cinsiyete bakışın değerlendirilmesi, Turk J Public Health, 13 (2): 137-146.
• Gray, N.J., Klein, D. J., Noyce, R.P., Sesselberg, S.T. ve Cantrill, A.J., (2005). Health information-seeking behaviour in adolescence: the place of the internet, Social Science &Medicine, Vol. 60, Issue 7, April, 1467-1478.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M.B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma, Ankara: Seçkin
• Hall, S. (1999a). İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı Altında Tutulanın Geri Dönüşü. Mehmet Küçük (der. ve çev.), Medya, İktidar, İdeoloji, Ankara: Ark Yayınları.
• Hall, S. (1999b). Kültür, Medya ve İdeolojik Etki. Mehmet Küçük (der. ve çev.), Medya, İktidar, İdeoloji, Ankara: Ark Yayınları.
• Hall, S. (2003). Kodlama ve Kodaçım. Söylem ve İdeoloji, B. Çoban ve Z. Özarslan (haz.), İstanbul: Su Yayınları.
• Houge, Marie-Claire B., Doran, E. ve Henry, A.D. (2012). A Prompt to the Web: The Media and Health Information Seeking Behaviour, PLoS One, Vol. 7, Issue 4, April, e34314, 1-6.
• Kaya, Ş.Ş. (2011). Televizyonda Kadın, Sağlık ve Hastalık, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 14, Sayı, 2, Güz, 117-150.
• Khoo, K., Bolt, P., Babl, F.E., Jury, S. ve Goldman, D.R. (2008). Health information seeking by parents in the Internet age, Journal of Paediatrics and Child Health, Vol. 44, Issue 7-8, July/August, 419-423.
• Koçak, A. ve Bulduklu, Y. (2010). Sağlık İletişimi: Yaşlıların Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonları, Selçuk İletişim, 6 (3): 5-17.
• Murdock, G. (1999). İletişim, Modernlik ve İnsan Bilimleri, Mehmet Küçük (der. ve çev.), Medya, İktidar, İdeoloji, Ankara: Ark Yayınları.
• Renahy, E. ve Chauvin, P. (2006). Internet uses for health information seeking: A literature review, Revue d’Epidémiologie et de Santé Publique, Vol. 54, Issue 3, June, 263-275.
• Schulz, P.J., Zufferey, M. C. ve Hartung, U. (2011). First check the Internet, then see the Doctor: How many Patients do it, and who are they?, Studies in Communication Sciences, 11/2: 99-130.
• Sholle, D.J. (1999). Eleştirel Çalışmalar: İdeoloji Teorisinden İktidar/Bilgiye, Mehmet Küçük (der. ve çev.), Medya, İktidar, İdeoloji, Ankara: Ark Yayınları.
• Turancı, E. ve Eşiyok, E. (2018). Magazine as a Source for Promoting Health Consumption: A Comparison of “Women’s Health” and “Men’s Health” Magazine. Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, (28): 239-255
• Turancı, E. ve Öz, E. (2016). Kadın Dergilerinde Sağlıklı Yaşam Sunumları: Formsanté Dergisi Örneği, Sağlık İletişimi Sempozyumu Bildiri E-Kitabı, Anadolu Üniversitesi, 5-6 Kasım 2015, 385-399.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, E. (2013). Türkiye’de Hastaların İnternette Tıbbi Enformasyon Arama Davranışlarının Doktor-Hasta İletişimine Etkileri, Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, Sağlık İletişimi Özel Sayı 3, 93-108.
• Zülfikar, H. (2014). Hastaların İnternet Kullanımı ve Elektronik Ortamdaki Sağlık Bilgilerine Erişim Davranışları, F.N. Hem Derg, Cilt 22, Sayı 1: 46-52.