Tek Parti Dönemi Çocuk Dergilerinde ‘İdeal Türk Çocuğu’nun İnşası: Yavrutürk ve Cumhuriyet Çocuğu Dergileri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 1229 - 1254, 22.07.2019

Hülya Öztekin

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.547979

Öz

İmparatorluktan ulus-devlete geçiş sürecinde Cumhuriyet’in kurucu seçkinleri,
ulusal kolektif bir kimlik yaratma çabasına girişerek yeni rejime uygun modern bir
yurttaşlar topluluğu inşa etmeye çalışmışlardır. Cumhuriyet değerlerini benimsemiş
yeni yurttaşlar yetiştirmede eğitim araçlarının yanı sıra popüler süreli yayınlardan
da faydalanılmıştır. Bu noktada çocuk dergileri, geleceğin yurttaşları olarak çocuklara
ulaşmada ve Cumhuriyet değerlerini benimsetmede iktidara geniş olanaklar
sunmuştur. Bu çalışmada, tek parti dönemi çocuk dergilerinde çocuğun temsil edilme
biçimleri analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı, söz konusu dönemde yayımlanan
çocuk dergilerinde ‘ideal Türk çocuğunun’ nasıl inşa edildiğini ortaya koymak; bu
inşa sürecinin, dönemin resmî yurttaşlık ideolojisi ve çocuk politikası ile ilişkisini
açığa çıkarmaktır. Tarihsel betimleyici analiz yöntemi ile hazırlanan çalışmada tek
parti döneminde yayımlanan popüler çocuk dergilerinden Yavrutürk (1936-1942)
ve Cumhuriyet Çocuğu (1938-1939) incelenmiştir. Yavrutürk ve Cumhuriyet Çocuğu
dergileri, Türkiye’de çocuk dergiciliğinin ilk ve en önemli temsilcilerinden biri
olan Tahsin Demiray tarafından yayımlanan haftalık çocuk dergileridir. İncelenen
dergilerde sunulan çocuk imgesinin, dönemin resmî yurttaşlık ideolojisi ve çocuk
politikasına paralel bir biçimde inşa edildiği tespit edilmiştir. Her iki dergide de ‘ideal
Türk çocuğu’, Cumhuriyet’in egemen değerleri etrafında Kemalist, inkılâpçı, modern,
çalışkan, azimli, tutumlu, ahlaklı, iyi kalpli, yardımsever, bireye, topluma ve doğaya
saygılı, milliyetçi, cesur ve savaşçı, vatansever bir yurttaş olarak resmedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Dergileri, Yavrutürk, Cumhuriyet Çocuğu, İdeal Türk Çocuğu, Tek Parti Dönemi

Building ‘Ideal Turkish Child’ in Children’s Magazines of the One-Party Period: A Review on Yavrutürk and Cumhuriyet Çocuğu Magazines

Öz

In process the transition from empire to nation-state, the founding elites of the
Republic attempted to create a national collective identity and tried to build a modern
community of the citizens suitable for the new regime. In addition to educational tools,
popular periodicals were used in raising new citizens who adopted the Republican
values. At this point, children’s magazines provided wide opportunities to reach
children as citizens of the future and to adopt Republic values. In this study, the ways
in which children were represented in children’s magazines in the one-party period
were analyzed. The aim of the study is to reveal how the ‘ideal Turkish child’ was built
in children’s magazines published in mentioned period; and uncover the relationship
of this building process with the official citizenship ideology and child policy of the
period. In the study, prepared with historical descriptive analysis method, Yavrutürk
(1936-1942) and Cumhuriyet Çocuğu (1938-1939) were examined. Yavrutürk
and Cumhuriyet Çocuğu magazines are weekly children’s magazines published by
Türkiye Printing House in the ownership of Tahsin Demiray, who is one of the first
and most important representatives of children’s magazine publishing in Turkey. It
was determined that the image of the child presented in the reviewed magazines
was built in parallel with the official citizenship ideology and children’s policy of
the period. ‘Ideal Turkish child’ was represented as Kemalist, reformist, modern,
hard-working, determined, ambitious, economical, moral, kind, helpful, respectful to
individual, society and nature, nationalist, courageous and warrior, patriotic citizen
around the dominant values of the Republic in both magazines.

Anahtar Kelimeler

Children’s Magazines, Yavrutürk, Cumhuriyet Çocuğu, Ideal Turkish Child, One-Party Period

Kaynakça

• Akbaş, E. ve Atasü Topçuoğlu, R. (2009). Modern çocukluk paradigmasının oluşumueleştirel bir değerlendirme. HÜ Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 20 (1), 95- 103.
• Ariès, P. (1962). Centuries of childhood: a social history of family life. New York: Alfred A. Knopf.
• Balibar, E. (2000). Ulus biçimi: tarih ve ideoloji. E. Balibar ve I. Wallerstein (Ed.), Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler içinde (s. 109-133). İstanbul: Metis Yayınları.
• Başboğa, S. (2017). Annelik sanatı: erken cumhuriyet dönemi çocuk dergilerinde çocuğun bedensel kurgusu. İnsan&İnsan, 4 (12), 6-30.
• Berkes, N. (2004). Türkiye’de çağdaşlaşma. A. Kuyaş (Yay. haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Copeaux, E. (1998). Tarih ders kitaplarında (1931-1993): Türk tarih tezinden Türkİslam sentezine. (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çiçek, N. (2012). Erken cumhuriyet döneminde modern çocukluk nosyonunun görünümleri üzerine bir analiz. Mülkiye Dergisi, 36 (4), 69-104.
• Ertürk, R. (1989). Cumhuriyet döneminde bir le playcı: Tahsin Demiray. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 3(1), 107-146.
• İnal, K. (1999). Paternalist politikanın ideal Türk çocuğu. AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 195-212.
• Karpat, K. (2013). Türk siyasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Katoğlu, M. (1989). Cumhuriyet Türkiye’sinde eğitim, kültür, sanat. S. Akşin (Yay. yön.), Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde (s. 393-502). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Keyman, E. F. ve İçduygu, A. (1998). Türk modernleşmesi ve ulusal kimlik sorunu: anayasal vatandaşlık ve demokratik açılım olasılığı. A. Ünsal. (Der.), 75 Yılda Tebaadan Yurttaşa Doğru içinde (s. 169-180). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Onur, B. (2005). Türkiye’de çocukluğun tarihi. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Öztan, G. G. (2012). Türkiye’de çocukluğun politik inşası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Postman, N. (1994). The disappearance of childhood. New York: Vintage Books.
• Sınar Çılgın, A. (2004). Genç cumhuriyetin ütopyası: “Gürbüz Türk Çocuğu”. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(6), 97-119.
• Şirin, F. S. (2013). İktidar ve çocuk. Turkısh Studies-International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 1275-1284.
• Tan, M. (1989). Çağlar boyunca çocukluk. AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,22(1), 71-88.
• Tan, M. (2013). Çocukluk: dün ve bugün. B. Onur (Yay. haz.). Toplumsal Tarihte Çocuk içinde (s. 1-21). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ungan, S. ve Yiğit, F. (2014). Geçmişten günümüze Türkiye’de süreli çocuk yayınları. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 10, 184-198.
• Ünsal, A. (1998). Yurttaşlık anlayışının gelişimi. A. Ünsal. (Der.), 75 Yılda Tebaadan Yurttaşa Doğru içinde (s. 4-36). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Üstel, F. (2005). “Makbul vatandaş”ın peşinde: II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2008). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Y. Saner, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cumhuriyet Çocuğu (1., 10., 12., 13., 14., 16., 17., 19., 20., 21., 23., 25., 27., 28., 29., 30., 31., 32., 34., 35., 37., 42., 46., 52. sayılar ve 23 Nisan Özel Sayısı).
• Yavrutürk (1., 9., 27., 40., 52., 55., 57., 59., 79., 111., 115., 119., 121., 122., 139., 182., 192., 195., 216., 226., 246., 284., 11. [12. Cilt), 28. [12. Cilt] sayılar).