Öz
The sparks of the left and labor movements had been began to appear within the boundaries of Ottoman State in the first quarter of 20th century. After the Great War, the impact of Russian Revolution labor movements and left press began to show itself. Previously, The Independence War was supported by the left press but in 1920s because of the policies against to the left and to the labor; the left press had an attitude of opposition to the Republican regime. After the war, labor’s strikes, protests and meetings who want to eliminate their problems have taken part in the media on the first half of the 20’s. The aim of this study is to examine the articles and news of Turkish Left press about the Turkish labor movement in in the context of historical context. Main resources of this article, which focused on the period between 1920 and 1922, is Kurtuluş, Aydınlık, Ziya, İdrak and Yeni Hayat which were the leading publications of different left parties of era.
Anahtar Kelimeler
Left Turkish press working class of Turkey Turkish independence war history of Turkish press.
Kaynakça
- Ahmad, F. (2007). “Cumhuriyet Türkiye’sinde Sınıfı Bilincinin Oluşması 1923-45.” D. Quataert – E. J. Zürcher. (Der.). Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler. (s. 123-154). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Akal, E. (2002). Milli Mücadelenin Başlangıcında Mustafa Kemal İttihat Terakki ve Bolşevizm. İstanbul: TÜSTAV.
- Akbulut, E. (2010). Dr. Şefik Hüsnü Deymer Yaşam Öyküsü, Vazife Yazıları. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
- Akbulut, E. ve M. Tunçay (2012/2013). İstanbul Komünist Grubundan (Aydınlık Çevresi) Türkiye Komünist Partisi’ne, C.I-II-III 1919-1923. İstanbul: TÜSTAV.
- Ayhan, B. (2007). Milli Mücadele’de Basın: Olağanüstü Durumlarda Propaganda. Konya: Tablet Kitabevi. Carr, E. H. (2004). Tarih Nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
- Coşar, Ö.S. (ty). Milli Mücadele Basını. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. Çapanoğlu, Münir Süleyman (1964). Türkiye’de Sosyalizm Hareketleri ve Sosyalist Hilmi. İstanbul: Pınar Yayınevi.
- Çetinkaya, D. (2007). “Sosyalizmi İdrak Etmek”. Tanıl Bora, vd. (Der.). Mete Tunçay’a Armağan. (s. 499536) İstanbul: İletişim Yayınları..
- Duman, H. (2000). Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
- Erdem, H. (2012). Osmanlı Sosyalist Fırkası ve İştirakçi Hilmi. İstanbul: Sel yayınları.Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: TTK.
- Girgin, A. (ty). “Medya Etik’i ve Hediyeler.” http://www.atillagirgin.net. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
- Güran, A. E. (1975). Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası Yayın Organları: Emek 1, Yeni Hayat 1-2-3. İstanbul: Katkı Yayınları.
- Gürsoy, S. (2012). “Osmanlı Sosyalist Fırkası Süreli Yayınlarının Konu Açıklamalı Fihristi: İştirak, İnsaniyet, Sosyalist ve Medeniyet Dergileri.” Müteferrika, Kış(2), 195-220.
- Güz, N. (1991). Türkiye’de Basın-İktidar İlişkileri (1920-1927). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını.
- Güzel, Ş. (1996). Türkiye’de İşçi Hareketi 1908-1986. İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Hopkin, D. (1978). “The Socialist Press in Britain, 1890-1910”, içinde Newspaper History: from 17th century to the present, (Ed. By Boyce, Curran, Wingate) Londra: Sage.
- İktisatçılar Birliği (1976). Türkiye İşçi Sınıfı ve Mücadeleleri Tarihi. Ankara: TİB.
- İleri, R. N. (der.) (2007). Kurtuluş. İstanbul: TÜSTAV.
- Kırpık, C. (2004). Osmanlı Devleti’nde İşçiler ve İşçi Hareketleri 1876-1914. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Kocabaşoğlu, U. (1981) “1919-1938 Dönemi Basınına Toplu Bir Bakış”, Yıllık:1981, sayı:VI, Ankara: A.U.S.B.F.Basın ve Yayın Y.O.
- Kocabaşoğlu, U.–Berge, M. (1994). Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar. Ankara: Kebikeç Yayın
- Koç, Y. (1979). Türkiye’de Sınıf Mücadelesinin Gelişimi. İstanbul: Birlik Yayıncılık.
- Koç, Y. (2010). Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi- Osmanlı’dan 2010’a. Ankara: Epos Yayınları.
- Ökçün, G. (1970). Osmanlı Sanayi 1913, 1915 İstatistikleri. Ankara: AÜ SBF.
- Öztoprak, İ. (1981). Kurtuluş Savaşı’nda Türk Basını. Ankara: İş Bankası Yayınları.
- Read, R. (1992). The Power of News: The History of Reuters. Oxford: Uxford University.
- Sadi, K. (1970).“Osmanlı Döneminde İlk Sosyalist Yayınlar”, Ant Dergisi, No: 4.
- Salmon, L. M. (1976). The Newspaper and The Historian. NewYork: Octagon Books.
- Tamer Torun, A. (2014). “Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarında Türkçe Sol Basın”. Türkiye’de Karşıt Muhafazakarlık Biçimleri: Modern Muhafazarlıktan Küreselci Değersizleşmeye (Sosyoloji Yıllığı: 23), (Ed. E. Eğribel- U. Özcan- B. Kaçmazoğlu). (s. 237-256). İstanbul: Doğu Kitabevi.
- Theobald, J. (2004). The Media and the Making of History. Aldershot: Ashgate.
- Tosh, J. (2005). Tarihin Peşinde. İstanbul: Tarih Vakfı.
- Tunaya, T. Z. (1948). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Yy.
- Tunçay, M. (1989). “İstanbul’da İşçi Harekatı.” Tarih ve Toplum, 64, 38-39.
- Tunçay, M. (2000). Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925). İstanbul: BDS Yayınları.
- Tunçay, M. (2005). “1920’lerde Sol Hareket”. E. Akbulut (Haz.). 1920-21’ler Türkiyesi ve Mustafa Suphi’lerin Dönüşü. (s. 33-36). İstanbul: TÜSTAV.
- Tunçay, M. (2009). BKP’nin Türkçe Yayın Organı Ziya Gazetesi (1920-1923) ve Türkiye. İstanbul: TÜSTAV Sosyal Tarih Yayınları.
- Türker, H. (2000). Türk Devrimi ve Basın 1922-1925. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
- Yıldırım, K. (2011). Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (18701922). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Yust, K. (1995). Kemalist Anadoluda Basın. (yay. haz. Orkan Koloğlu). yy: ÇGD. İncelenen Süreli Yayınların Tarih Aralığı
- İdrak, 28 Nisan 1919- 21 Temmuz 1919
- Aydınlık, 1 Haziran 1921- 18 Şubat 1925
- Ziya, 1 Kanunuevvel (Aralık) 1920 - 3 Ağustos 1923, No: III/50. Emek, 16 Aralık 1921
- Yeni Hayat, 18 Mart 1922 - 19 Eylül 1922 İleri, 1920-1922 Alemdar, 1920- 1921. Akşam, 1922.
- Hakimiyet-i Milliye, 1920 - 1922.
Öz
20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti sınırları dâhilinde işçi hareketleri hızla artarak yoğunlaştı. 1917 Rus Devrimi’nin etkisi ve Büyük Savaş’ın bitişi ile Türkiye’de sol düşüncenin tabanı genişlerken, bir yandan da çoğunlukla bu grupların ve/veya partilerin yayın organı olarak faaliyet gösteren sol basın da kendini göstermeye başladı. Kurtuluş Savaşı’nın ilk yıllarında Anadolu hareketini destekleyen sol basın, Ankara hükümetinin siyasal ve ekonomi politikaları karşısında muhalif bir tavır takınmıştır. Bu çalışmanın amacı Kurtuluş Savaşı yıllarında Türkçe sol basını ve bu yayınlarda Türkiye işçi sınıfı hakkında yayımlanan makale ve haberleri dönemin koşulları çerçevesinde incelemektir. 1919-1922 yılları arasına odaklanılan çalışmanın temel kaynakları dönemin farklı sol gruplarının yayın organları olan Kurtuluş Dergisi, Aydınlık Dergisi, Yeni Hayat, İdrak ve Ziya Gazetesi’dir.
Kaynakça
- Ahmad, F. (2007). “Cumhuriyet Türkiye’sinde Sınıfı Bilincinin Oluşması 1923-45.” D. Quataert – E. J. Zürcher. (Der.). Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler. (s. 123-154). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Akal, E. (2002). Milli Mücadelenin Başlangıcında Mustafa Kemal İttihat Terakki ve Bolşevizm. İstanbul: TÜSTAV.
- Akbulut, E. (2010). Dr. Şefik Hüsnü Deymer Yaşam Öyküsü, Vazife Yazıları. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
- Akbulut, E. ve M. Tunçay (2012/2013). İstanbul Komünist Grubundan (Aydınlık Çevresi) Türkiye Komünist Partisi’ne, C.I-II-III 1919-1923. İstanbul: TÜSTAV.
- Ayhan, B. (2007). Milli Mücadele’de Basın: Olağanüstü Durumlarda Propaganda. Konya: Tablet Kitabevi. Carr, E. H. (2004). Tarih Nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
- Coşar, Ö.S. (ty). Milli Mücadele Basını. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. Çapanoğlu, Münir Süleyman (1964). Türkiye’de Sosyalizm Hareketleri ve Sosyalist Hilmi. İstanbul: Pınar Yayınevi.
- Çetinkaya, D. (2007). “Sosyalizmi İdrak Etmek”. Tanıl Bora, vd. (Der.). Mete Tunçay’a Armağan. (s. 499536) İstanbul: İletişim Yayınları..
- Duman, H. (2000). Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
- Erdem, H. (2012). Osmanlı Sosyalist Fırkası ve İştirakçi Hilmi. İstanbul: Sel yayınları.Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: TTK.
- Girgin, A. (ty). “Medya Etik’i ve Hediyeler.” http://www.atillagirgin.net. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
- Güran, A. E. (1975). Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası Yayın Organları: Emek 1, Yeni Hayat 1-2-3. İstanbul: Katkı Yayınları.
- Gürsoy, S. (2012). “Osmanlı Sosyalist Fırkası Süreli Yayınlarının Konu Açıklamalı Fihristi: İştirak, İnsaniyet, Sosyalist ve Medeniyet Dergileri.” Müteferrika, Kış(2), 195-220.
- Güz, N. (1991). Türkiye’de Basın-İktidar İlişkileri (1920-1927). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını.
- Güzel, Ş. (1996). Türkiye’de İşçi Hareketi 1908-1986. İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Hopkin, D. (1978). “The Socialist Press in Britain, 1890-1910”, içinde Newspaper History: from 17th century to the present, (Ed. By Boyce, Curran, Wingate) Londra: Sage.
- İktisatçılar Birliği (1976). Türkiye İşçi Sınıfı ve Mücadeleleri Tarihi. Ankara: TİB.
- İleri, R. N. (der.) (2007). Kurtuluş. İstanbul: TÜSTAV.
- Kırpık, C. (2004). Osmanlı Devleti’nde İşçiler ve İşçi Hareketleri 1876-1914. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Kocabaşoğlu, U. (1981) “1919-1938 Dönemi Basınına Toplu Bir Bakış”, Yıllık:1981, sayı:VI, Ankara: A.U.S.B.F.Basın ve Yayın Y.O.
- Kocabaşoğlu, U.–Berge, M. (1994). Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar. Ankara: Kebikeç Yayın
- Koç, Y. (1979). Türkiye’de Sınıf Mücadelesinin Gelişimi. İstanbul: Birlik Yayıncılık.
- Koç, Y. (2010). Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi- Osmanlı’dan 2010’a. Ankara: Epos Yayınları.
- Ökçün, G. (1970). Osmanlı Sanayi 1913, 1915 İstatistikleri. Ankara: AÜ SBF.
- Öztoprak, İ. (1981). Kurtuluş Savaşı’nda Türk Basını. Ankara: İş Bankası Yayınları.
- Read, R. (1992). The Power of News: The History of Reuters. Oxford: Uxford University.
- Sadi, K. (1970).“Osmanlı Döneminde İlk Sosyalist Yayınlar”, Ant Dergisi, No: 4.
- Salmon, L. M. (1976). The Newspaper and The Historian. NewYork: Octagon Books.
- Tamer Torun, A. (2014). “Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarında Türkçe Sol Basın”. Türkiye’de Karşıt Muhafazakarlık Biçimleri: Modern Muhafazarlıktan Küreselci Değersizleşmeye (Sosyoloji Yıllığı: 23), (Ed. E. Eğribel- U. Özcan- B. Kaçmazoğlu). (s. 237-256). İstanbul: Doğu Kitabevi.
- Theobald, J. (2004). The Media and the Making of History. Aldershot: Ashgate.
- Tosh, J. (2005). Tarihin Peşinde. İstanbul: Tarih Vakfı.
- Tunaya, T. Z. (1948). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Yy.
- Tunçay, M. (1989). “İstanbul’da İşçi Harekatı.” Tarih ve Toplum, 64, 38-39.
- Tunçay, M. (2000). Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925). İstanbul: BDS Yayınları.
- Tunçay, M. (2005). “1920’lerde Sol Hareket”. E. Akbulut (Haz.). 1920-21’ler Türkiyesi ve Mustafa Suphi’lerin Dönüşü. (s. 33-36). İstanbul: TÜSTAV.
- Tunçay, M. (2009). BKP’nin Türkçe Yayın Organı Ziya Gazetesi (1920-1923) ve Türkiye. İstanbul: TÜSTAV Sosyal Tarih Yayınları.
- Türker, H. (2000). Türk Devrimi ve Basın 1922-1925. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
- Yıldırım, K. (2011). Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (18701922). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Yust, K. (1995). Kemalist Anadoluda Basın. (yay. haz. Orkan Koloğlu). yy: ÇGD. İncelenen Süreli Yayınların Tarih Aralığı
- İdrak, 28 Nisan 1919- 21 Temmuz 1919
- Aydınlık, 1 Haziran 1921- 18 Şubat 1925
- Ziya, 1 Kanunuevvel (Aralık) 1920 - 3 Ağustos 1923, No: III/50. Emek, 16 Aralık 1921
- Yeni Hayat, 18 Mart 1922 - 19 Eylül 1922 İleri, 1920-1922 Alemdar, 1920- 1921. Akşam, 1922.
- Hakimiyet-i Milliye, 1920 - 1922.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Türkçe Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Temmuz 2014 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Nisan 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 3 Sayı: 4 |
Bu dergi Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.