Turgut Uyar’ın “Bir Barbar Kendin Tartar Bir Barbar Aşağlarda,” Şiirine Felsefi Bir Yaklaşım

Yıl 2015, Sayı: 69, 73 - 86, 01.12.2015

Utku Özmakas

https://doi.org/10.32704/erdem.537376

Öz

Bu makalede, İkinci Yeni’nin önde gelen isimlerinden Turgut Uyar’ın
“Bir Barbar Kendin Tartar Bir Barbar Aşağlarda,” adlı şiiri felsefi kavramlar ışığında incelenecektir. Uyar’ın şiiri genellikle “umutsuz” ya da
“mutsuz” olarak değerlendirilmiş olsa da, çok daha geniş bir çerçeveye
ve çağını farklı açılardan kavrayan bir zenginliğe sahiptir. Bunu kavramak içinse felsefenin söz dağarına başvurmak gerekir. Bu bağlamda
söz konusu şiirdeki iki temel tema ele alınmıştır. Bunlardan birincisi,
felsefenin sanatın en temel özelliklerinden biri saydığı “arınma” kavramıyla ilişkilidir. İkincisiyse, filozofların sık sık eleştiri oklarına maruz
kalan “kahramanlık ideolojisi”dir. Uyar, bu şiirinde öncelikle çağının
değerleriyle çatışma yaşayan bir bireyin arınma çabasını anlatır. Bu
arınma, bireyin –felsefenin ilk buyruğu olan– kendisini bilme sürecinin
vazgeçilmez bir parçasıdır. Bilindiği üzere, toplumsal ve etik değerler
arasındaki çatışmalar genellikle trajik kahramanların doğuşuna neden
olur. Uyar’ın söz konusu şiirde ele aldığı ikinci öge de doğrudan bununla ilişkilidir. Şair, bu çatışmadan bir kahraman yaratma eğilimini
eleştirerek, genel olarak “kahraman” figürünün altını oyar. Sonuç
olarak, bu makalede Uyar’ın insanlık tarihinin en eski meselelerinden
ikisini nasıl ele aldığı felsefi bir yaklaşımla gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Turgut Uyar, felsefe, şiir, arınma, kahramanlık

Kaynakça

• Agamben, Giorgio (2013). “Çağdaş Nedir?”, Çev. Utku Özmakas, kampfplatz 2, s.95- 106.
• Akal, Cemal Bâli (2012). İktidarın Üç Yüzü, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Cöntürk, Hüseyin (2006). Çağının Eleştirisi, Birinci Kitap, Haz. Ege Berensel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Derrida, Jacques (1978). Writing and Difference, Çev. Alan Bass, Londra: Routledge.
• Foucault, Michel (2012). Bilme İstenci Üzerine Dersler, Çev. Kerem Eksen, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Koçak, Orhan (2011). Bahisleri Yükseltmek, İstanbul: Metis Yayınları.
• Lermontov, Mihail (2009). Zamanımızın Bir Kahramanı, Çev. Ülkü Tamer, İstanbul: Can Yayınları.
• Sophokles (2013). Kral Oidipus, Çev. Bedrettin Tuncel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Uyar, Turgut (2004). Büyük Saat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. —— (2009a). “Her Çağda Yenilenen”, Korkulu Ustalık, Haz. Alâattin Karaca, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.86-87. —— (2009b). “Şiirdekiler -I-”, Korkulu Ustalık, Haz. Alâattin Karaca, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.88-90. —— (2009c). “Çağını Yitirmek”, Korkulu Ustalık, Haz. Alâattin Karaca, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.117-119. —— (2009d). “Şiirde Şairane’ye Hep Karşı Oldum”, Korkulu Ustalık, Haz. Alâattin Karaca, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.528-532.