Tekerlerden Tekrarlara Gamba’da Dönüş ve Dönüşüm

Yıl 2017, Sayı: 71-72, 39 - 58, 18.12.2017

Hivren Demir Atay

https://doi.org/10.32704/erdem.537389

Öz

Günümüz Türk edebiyatının üretken yazarlarından Cemil Kavukçu’nun
2005 yılında yayımlanan Gamba başlıklı romanı, özgürleşmek amacıyla
bisikletleriyle doğa yolculuğuna çıkan, fakat geride bırakmayı umdukları hayatlarına kısa sürede “dönüş” yapan dört arkadaşı konu edinir.
Kavukçu’nun öteki yapıtlarında da sıklıkla karşılaştığımız dönüş izleği,
Gamba’da tematik ve mecazi düzlemlerde yorumlanabilecek üç temel
dönüş hareketi şeklinde yansıma bulur: Bisiklet tekerlerinin dönüşü,
dört arkadaştan birinin çocukken rüyalarına giren korkunç yaratık
Gamba’nın yıllar sonra dönüşü ve karakterlerin yolculuk öncesi yaşamlarına dönüşü. Bu makale, söz konusu hareketlerin psikolojik ve
toplumsal dinamiklerini çözümlerken, Gamba’nın, Kavukçu’nun yapıtlarındaki edebî döngüselliği de anlamlandırmaya yarayacak temsilî
bir metin olarak yorumlanabileceğini öne sürmektedir. Makalede
Kavukçu’nun yapıtları üzerine yapılan çalışmalarda sıklıkla üzerinde
durulan yalnızlık ve yabancılaşma izleklerine psikanalitik bir bakış
açısıyla yaklaşılmaktadır. Karakterlerin kişisel tarihleri kadar, “uygarlığın huzursuzluğu”nu da temsil eden söz konusu üç dönüş hareketi,
Kavukçu’nun “Yazma Sıkıntısı” başlıklı denemesinde edebî üretimin
kaynağı olarak gördüğü sıkıntı duygusuyla ilişkilendirilmektedir. Bu
çerçevede, Gamba’da temsil edilen ve Freud’un “bastırılanın dönüşü”,
“yineleme zorlantısı” ve “tekinsizlik” gibi kavramları aracılığıyla açımlanan ruhsal yaşantı, Kavukçu’nun resmettiği yazma ânının ardındaki
dinamikleri de açıklayabilir. Sonuç olarak makale, Kavukçu’nun benzer
karakter, mekân ve temalara tekrar tekrar dönüşünün nedeninin Gamba’daki dönüşlerle aynı eksende düşünülebileceğini öne sürmektedir.
Buna göre, her iki durumda da dışına çıkılması imkânsız bir çemberin
içinde var olmanın tek yolu çemberin sınırlarını zorlamaktır. 

Anahtar Kelimeler

Dönüş, dönüşüm, tekrar, uygarlığın huzursuzluğu, tekinsizlik, Sigmund Freud, Cemil Kavukçu, Gamba

Kaynakça

• Adler, Nancy J (2012). The Bicycle in Western Literature: Transformations on Two Wheels, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Rollins College, (http://scholarship.rollins.edu/mls/22, Erişim tarihi: 08.05.2016).
• Eren, Zerrin (2008). “Cemil Kavukçu’nun Üç Öyküsünde ‘Metinlerarası Çerçeve’ Uygulaması”, Beşinci Pencere: Cemil Kavukçu Kitabı, Der. Melike Koçak, İstanbul: Can Yayınları, s.87-99. (Yazı ilk kez Mart-Nisan 2000 tarihli Adam Öykü dergisinde yayımlanmıştır.)
• Freud, Sigmund (1999a). “Tekinsiz”, Sanat ve Edebiyat, Çev. Emre Kapkın ve Ayşen Tekşen Kapkın, İstanbul: Payel Yayınevi, s.321-359. (Yazının “Das Unheimliche” başlıklı orijinali ilk kez 1919’da yayımlanmıştır.)
• __________(1999b). Uygarlığın Huzursuzluğu, Çev. Haluk Barışcan, İstanbul: Metis Yayınları. (Kitabın Almanca orijinali Das Unbehagen in der Kultur ilk kez 1930’da yayımlanmıştır.)
• “Gamba”, Sözlük Maddesi, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (http://www.tdk.gov.tr, Erişim tarihi: 08.05.2016).
• Gümüş, Semih (2008). “Öykücünün Romanı”, Beşinci Pencere: Cemil Kavukçu Kitabı, Der. Melike Koçak, İstanbul: Can Yayınları, s.196-203. (Yazı ilk kez 20 Ocak 2006 tarihli Radikal Kitap’ta yayımlanmıştır.)
• “Herkes Burada Kimse Yok” (2016). Söyleşi (Eyüp Tosun, İlker Aslan, Mustafa Orman, Orçun Ünal), Öykülem 4, s.35-50.
• Kavukçu, Cemil (1998). Dönüş, İstanbul: Can Yayınları.
• __________ (2006). Gamba, İstanbul: Can Yayınları.
• __________ (2004). Suda Bulanık Oyunlar, İstanbul: Can Yayınları.
• __________ (2013). “Yazma Sıkıntısı”, Örümcek Kapanı, İstanbul: Can Yayınları, s.33-35.
• Koçak, Melike (2008). “Cemil Kavukçu Öyküleri Kimleri, Nereleri, Neleri, Nasıl Anlatır?”, Beşinci Pencere: Cemil Kavukçu Kitabı, Der. Melike Koçak, İstanbul: Can Yayınları, s.13-29.
• Parla, Jale (2011). Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Raab, Alon (Eylül-Ekim 2012). “Wheels of Fire: Writers on Bicycles”, World Literature Today, Vol.86, No.5, s.22-31,(http://www.jstor.org/stable/10.7588/worllitetoda.86.5.0022, Erişim tarihi: 08.05. 2016).
• Schorske, Carl E. (1980). “Freud: The Psycho-archeology of Civilizations”, Proceedings of the Massachusetts Historical Society, Third Series, Vol.92, s.52-67, (http://www.jstor.org/stable/25080867, Erişim tarihi: 19.05.2016).
• Tanrıtanır, Bülent Cercis ve Burcu Tütak (2015). “J.D.Salinger’ın Çavdar Tarlasında Çocuklar ve Cemil Kavukçu’nun Gamba Adlı Romanlarının Yabancılaşma Kavramı Ekseninde İncelenmesi”, The Journal of Academic Social Science Studies 38, s.19-35.