On the al-Harawî’s Travel from Istanbul to Konya

Yıl 2023, Sayı: 85, 39 - 58, 27.12.2023

Serhat Altınkaynak

https://doi.org/10.32704/erdem.2023.85.039

Öz

Al-Harawî, who traveled to many countries such as Syria, Palestine,
Iraq, Yemen, Egypt, India, Iran and Anatolia, recorded important
information about these cities. Especially the information he gives
about the cities in Anatolia is valuable for us. He gives information
about Iznik, Eskişehir, Amorion (Ammûriyye) and Ilgın during his
trip from Istanbul to Konya just before the Myriokephalon War. He
made some mistakes while giving information about these cities.
The most important of these was the swapping information about
Eskişehir and Ilgın. In other words, he recorded information about
Ilgın under the title of Eskişehir. This confusion has been clarified
in this study. Although al-Harawî gives information about the cities
between Istanbul and Konya, he does not give any route information.
This deficient information provided by al-Harawî was evaluated with
the historical data of the period and the route he could follow from
Istanbul to Konya was tried to be determined. It is known that the
Byzantine Empire and the Crusaders used various routes from Istanbul
to Konya in their expeditions to Konya, the capital of the Seljuk
State. The routes of Byzantium and Crusaders were compared with
the information given by al-Harawî. Al-Harawî gives the information
that he reached Konya from Istanbul via Iznik, Eskişehir, Amorion
(Ammûriyye) and Ilgın. The sources recording the Byzantine and
Crusader campaigns on the same route also give details that al-
Harawî did not. In accordance with the route of al-Harawî, Byzantine
and Crusader sources, starting from Istanbul give the route reaching
Konya via Izmit, Kibotos, Valideköprü, Boyalıca, Iznik, Osmaneli,
Eskişehir, Seyitgazi, Bardakçı, Bolvadin, Akşehir, el-Sirma (Ilgın)
and Kadınhanı. When all these data are brought together, the route
of al-Harawî from Istanbul to Konya has been clarified. Maps have
been added to our study for a better understanding of these routes.
Al-Harawî’s route from Istanbul to Konya is shown on the maps we
prepared.
Al-Harawî was in Istanbul as the guest of the Byzantine Emperor
Manuel Komnenos. After leaving Istanbul, he recorded remarkable
information about the cities on his route. He emphasized that the city
of Iznik was the center of the bishopric. He noted that from here on,
the tomb of Abu Muhammad al-Battal was located on the border of
the country and on a hill. After this information, he gave information
about Amorion (Ammûriyye) and Sultan Veki. With the information
he gave here, it was understood that Sultan Veki was Eskişehir, but
the information given here belonged to Ilgın. This issue constitutes one of
the focal points of our study. With this information, it is understood
that al-Harawî reached Konya via Eskişehir and Ilgın. The information
given by ed-Dımeşkî (1256-1327), one of the Arab geographers, is
also noteworthy in understanding the accuracy of the information
about these two places. He gave the correct geographical order by
mentioning Sirma, that is Avgerm, after Amorion (Ammûriyye)
without mentioning Sultan Veki.

Anahtar Kelimeler

al-Harawî, Anatolia, historical geography, travel, city

El-Herevî’nin İstanbul’dan Konya’ya Seyahati Üzerine

Öz

Suriye, Filistin, Irak, Yemen, Mısır, Hindistan, İran ve Anadolu gibi
birçok ülkeye seyahat eden el-Herevî, buralardaki şehirler hakkında
önemli bilgiler kaydetmiştir. Özellikle Anadolu’daki şehirler ile ilgili
verdiği bilgiler bizim için kıymetlidir. Miryokefalon Savaşı’ndan
biraz önce İstanbul’dan Konya’ya gerçekleştirdiği seyahati esnasında
İznik, Eskişehir, Amorion (Ammûriyye) ve Ilgın hakkında bilgiler
vermektedir. Bu şehirler hakkında bilgiler verirken yer yer hatalar
yapmıştır. Bunlardan en önemlisi Eskişehir ve Ilgın’ın birbirine
karıştırılması olmuştur. Başka bir ifadeyle, Eskişehir başlığı altında
Ilgın ile ilgili bilgileri kaydetmiştir. Bu çalışmada bu karışıklık
açıklığa kavuşturulmuştur. el-Herevî, İstanbul ve Konya arasındaki
şehirler hakkında bilgi vermesine rağmen bunlar arasında herhangi
bir güzergâh bilgisi vermemektedir. el-Herevî’nin bu eksikliği,
dönemin tarihî verileri ile değerlendirilerek İstanbul’dan Konya’ya
kadar izleyebileceği güzergâh belirlenmeye çalışılmıştır. Bizans
İmparatorluğu ve Haçlıların, Selçuklu Devleti’nin başkenti Konya
üzerine gerçekleştirdikleri seferlerde İstanbul’dan Konya’ya kadar
çeşitli güzergâhları kullandıkları bilinmektedir. el-Herevî’nin verdiği
bilgilerle Bizans ve Haçlıların güzergâhları karşılaştırılmıştır. el-
Herevî, İstanbul’dan itibaren İznik, Eskişehir, Amorion (Ammûriyye)
ve Ilgın üzerinden Konya’ya ulaştığı bilgisini vermektedir. Bizans
ve Haçlıların aynı güzergâhtaki seferlerini kaydeden kaynaklar, el-
Herevî’nin vermediği ayrıntıları da vermektedirler. el-Herevî’nin
güzergâhı ile uyumlu olarak, Bizans ve Haçlı kaynakları, İstanbul’dan
itibaren; İzmit, Kibotos, Valideköprü, Boyalıca, İznik, Osmaneli,
Eskişehir, Seyitgazi, Bardakçı, Bolvadin, Akşehir, el-Sirma (Ilgın)
ve Kadınhanı yoluyla Konya’ya ulaşan güzergâhı vermektedirler.
Tüm bu veriler bir araya getirildiğinde, el-Herevî’nin İstanbul’dan
Konya’ya kadar izlediği güzergâh netleştirilmiştir. Bu güzergâhların
daha iyi anlaşılması için çalışmamıza haritalar eklenmiştir.
Bizzat hazırladığımız haritalarda el-Herevî’nin İstanbul’dan Konya’ya
kadarki güzergâhı gösterilmiştir.
el-Herevî, İstanbul’da Bizans İmparatoru Manuel Komnenos’un
misafiri olarak bulunmuştur. İstanbul’dan ayrıldıktan sonra güzergâhı
üzerindeki şehirler hakkında da dikkat çekici bilgiler kaydetmiştir.
İznik şehrinin piskoposluk merkezi olduğunu vurgulamıştır. Buradan
itibaren ülkenin sınırında ve bir tepenin üzerinde Ebu Muhammed
el-Battal’ın türbesinin olduğunu kaydetmiştir. Bu bilgiden sonra o,
Amorion (Ammûriyye) ve Sultan Veki hakkında bilgiler vermiştir.
Onun burada verdiği bilgiler ile Sultan Veki’nin Eskişehir olduğu
ancak burada verilen bilgilerin ise Ilgın’a ait olduğu anlaşılmıştır.
Bu husus çalışmamızın odak noktalarından birisini oluşturmaktadır.
Bu bilgiler ile el-Herevî’nin Eskişehir ve Ilgın üzerinden Konya’ya
ulaştığı anlaşılmıştır. Bu iki yer ile ilgili bilgilerin doğruluğunun
anlaşılmasında Arap coğrafyacılarından ed-Dımeşkî’nin (1256-1327)
verdiği bilgiler de kayda değerdir. O, Sultan Veki’den hiç bahsetmeden
Amorion (Ammûriyye)’dan sonra Sirma yani Avgerm’den bahsederek
coğrafî olarak sıralamayı doğru vermiştir.

Anahtar Kelimeler

el-Herevî, Anadolu, tarihî coğrafya, seyahat, şehir

Kaynakça

• A History of Deeds Done Beyond The Sea By William Archbishop of Tyre (1943). Vol. II, Trans. And Annotated by Emily Atwater Babcock and A.C.Krey, New York: Columbia University Press.
• Albert of Aachen (2007). Historia Ierosolimitana (History of the Journey to Jerusalem), Ed. and Trans. Susan B. Edgington, New York: Oxford University Press.
• Altan, Ebru (2001). “Haçlı Ordularının Anadolu’da Geçtiği Yollar”, Belleten, LXV, 243, Ağustos, s.571-582.
• Altınkaynak, Serhat (2023). Göller Yöresi’nin Tarihî Coğrafyası (Selçuklu ve Beylikler Dönemi), Ankara: Berikan Yayınevi. Anonim Selçuknâme (Anadolu Selçukluları Tarihi III-Histoire Des
• Seldjoukides D’Asie Mineure) (1952). Çev. F.N.Uzluk, Ankara. Anonim Selçuknâme (2014). Çev. Halil İbrahim Gök ve Fahrettin Coşguner, Ankara: Atıf Yayınları.
• Ansbert (1928). Historia de Expeditione Friderici Imperatoris, Herausgegeben von Anton Chroust, Quellen zur Geschichte des Kreuzzuges Kaiser Friedrichs I, MGH Scriptores, nova series, V, Berlin.
• Ansbert (2010). The History of the Expedition of the Emperor Frederick, Translated by G.A.Loud, The Crusade of Frederich Barbarossa. The History of the Expedition of the Emperor Frederick and Related Texts, Farnham: Ashgate Publishing.
• Boz, Cem (2020). Anadolu Selçuklu, İlhanlı ve Beylikler Döneminde Sultan Öyüğü (Eskişehir), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Claudii Ptolemæi (Cladius Ptolemaios) (1967). Geographike Hyphegesis, Haz. Carolus Müllerus (Karl Müller), Paris.
• Demir, Fatih (2018). Ortaçağ Anadolusu’nda Denizli ile Konya Arasındaki Askeri Yol Güzergâhları (XII. Yüzyıl), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• ed-Dımeşkî (1874). Nuhbetü’d-dehr fî ‘acâ’ibi’l-ber ve’l-bahr, et Accompagné d’éclaircissements par August Ferdinand Mehren, Manuel de la Cosmographie du Moyen Age, Copenhague (Kopenhag).
• el-Herevî (1953). Kitâbü’l-işârât ilâ ma’rifeti’z-ziyârât, Texte Arabe établi par Janine Sourdel-Thomine, Dımaşk (Damas): Guide des Lieux de Pélerinage.
• Epistola de Morte Friderici Imperatoris (1928). Herausgegeben von Anton Chroust, Quellen zur Geschichte des Kreuzzuges Kaiser Friedrichs I, MGH Scriptores, nova series, V, Berlin.
• Erkoçoğlu, Fatih (2014). “Hamideli Tarihi Coğrafyası ve Battal Gazi’nin Hayatına Dair Bazı Notlar”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, No.1, Haziran, s.65-81.
• Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus) (1999). Abû’l-Farac Tarihi, II, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara: TTK.
• Ioannes Kinnamos (2001). Historia, Çev. Işın Demirkent, Ankara: TTK.
• İbn Bîbî (1956). el-Evâmirü’l-’Alâ’iyye fi’l-Umuri’l’Alâ’iyye, I, Tıpkıbasım, Haz. Adnan Sadık Erzi, Ankara: TTK.
• İbn Bîbî (1996). el-Evâmirü’l-Alâiyye fi’l-Umuri’l-Alâiyye, C.I-II, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbnü’l-Esîr (1986). el-Kâmil fi’t-Târih, C.6, Çev. Abdullah Köşe, İstanbul: Bahar Yayınları.
• İpek Yolu - Kültür Yolu, Anadolu’da Ortaçağ’da Kervan Yolları, Kervansaraylar ve Köprüler (2012). İstanbul: Çekül Vakfı.
• İzgi, Cevat (1998). “Ali b. Ebû Bekir el Herevî”, DİA, C.17, İstanbul, s.221- 222.
• Kanar, Mehmet (2013). Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• Kayaoğlu, İsmet (1990). “El-Herevi’ye Göre XII. Yüzyılda Anadolu’da Ziyaret Yerleri”, XI. Türk Tarih Kongresi, 5-9 Eylül, Ankara, s.732-740.
• Kırpık, Güray (2005). Haçlılar (1095-1120), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Koçak, Talat (2018). Arkeolojik Veriler ve Yazılı Kaynaklar Işığında Amorium Kentinin Tarihi (En Eski Çağlardan Bizans Yerleşiminin Sonuna Kadar, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• Magdalino, Paul (2002). The Empire of Manuel I Komnenos, 1143-1180, Cambridge University Press.
• Magni Presbiteri Chronicon (1861). Ed. W.Wattenbach, MGH Scriptorvm XVII, Ed. Georgivs Heinricvs Pertz, Hannoverae.
• Niketas Khoniates (1995). Historia, Çev. Fikret Işıltan, Ankara: TTK.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1992). “Battal Gazi”, DİA, C.5, s.204-205. Olgun, İbrahim ve Drahşan, Cemşit (1984). Türkçe-Farsça Sözlük, Ankara: Elhan Kitabevi.
• Önge, Yılmaz (1995). Anadolu’da XII-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Özönder, Hasan (1994). “Ilgın Kaplıcası”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.5, S.5, s.183-202.
• Pliny (1961). Natural History, Vol.II, Trans. H. Rackham, London: Harvard University Press.
• Ramsay, W.M. (1960). Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası, Çev. Mihri Pektaş, İstanbul: MEB.
• Reman, Rıza (1942). Şifalı Su Kullanmak İlmi Balneoloji ve Şifalı Kaynaklarımız, İstanbul.
• Runciman, Steven (2019). Haçlı Seferleri Tarihi, I, Çev. Fikret Işıltan, Ankara: TTK.
• Sourdel-Thomine, J. (1986). “al-Harawî”, EI2, Vol.III, Leiden, s.178. Stephani Byzantii (Stephanos Byzantinos) (2016). Ethnica, Vol. IV, Haz. Margarethe Billerbeck, Berlin ve Newyork.
• Strabon (2015). Geographika, Çev. Adnan Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Şeşen, Ramazan (1998). Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul: İSAR.
• The History of al-Tabarî (Ta’rîkh al-rusul wa’l-mulûk) (1989). Vol.XXVI, Translated and annotated by Carole Hillenbrand, State University of New York Press.
• Tomaschek, Wilhelm (1975). Zur Historischen Topographie von Kleinasien im Mittelalter, Osnabrück: Biblio Verlag.
• Topraklı, Ramazan (2014). “Battâl Gâzi’nin Türbesi Nerede?”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, No.1, Haziran, s.83-92.
• Turan, Osman (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Turan Neşriyat Yayınları.
• Umar, Bilge (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ünver, Süheyl (1940). Selçuk Tababeti XI-XIV.’üncü Asırlar, Ankara.
• Vryonis, Speros (2021). “Anadolu’da Göçebeleşme ve İslamlaşma”, Çev. Serhat Altınkaynak, USAD, S.15, Konya, Güz, s.329-370.
• Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği (Başlangıçtan Kudüs’ün Zaptına Kadar) (2016). Çev. Ergin Ayan, İstanbul: Ötüken Yayınları, İstanbul. William J. Hamilton (1842). Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, Vol. I, London.
• Yalçın, M. Fatih ve Kaymak, Suat (2016). “Ebü’l-Hasan ‘Alî El-Herevî ve et-Tezkiretü’l- Hereviyye fî’l Hiyeli’l-Harbiyye İsimli Eseri”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.3, S.5, s.39-57.
• Yavaş, Alptekin (2015). Anadolu Selçuklu Veziri Sâhib Ata Fahreddîn Ali’nin Mimarî Eserleri, Ankara: TTK.