SEVK VE İSKÂN SÜRECİNDE BALYA’DA ERMENİLER

Yıl 2024, Sayı: 76, 169 - 196, 12.11.2024

Fulya Aktas

Öz

Bu makale, Balya’da 1906-1916 yıllları arasında yaşayan Ermenilerin mevcudunu göstermektir. Karesi Sancağına bağlı bir kaza olan Balya’da farklı etnik gruplar bir arada yaşamıştır. Çalışmada öncelikle Balya kazasında yaşayan Ermenilerin yıllar içindeki nüfus dağılımı ele alınmıştır. Sevk ve İskân Kanununun kabul edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti’nin sınırları içerisinde yaşanan süreci ve bu süreçte Balya’ya gelen Ermeni halkın geldikleri bölgeler, isimleri, aile adları, unvan, lakap ve meslekleri yer almıştır. Bu bilgiler doğrultusunda veriler bilimsel bir şekilde değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ayrıca araştırmamızda elde edilen veriler tablo ve şekillerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balya, Sevk ve İskân Kanunu, Ermeni, Nüfus

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Babıali Evrak Odası (BEO), 2991/224311.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye 2. Şube (DH.EUM.2.Şb), 74/34.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti Ecanip Kalemi (DH.EUM.ECB.), 2/17.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR), 63/137, 52/96, 52/188, 52/249, 53/295, 54/150, 54/221, 54/55, 55/18, 55/19, 55/2, 55/42, 55/48, 55/55.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Vükela Evrakı (MV), 198/24.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Şura-yı Devlet (ŞD), 1597 /6.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı (Y.A.RES), 142/1.
• Aktaş, Fulya, 1840(H.1256) Temettuat ve Nüfus Defterlerine Göre Balya Kazasının Sosyo-Ekonomik ve Demografik Durumu (Alidemirci, Bengiler, Çamavşarı, Doğanlar, Habibler, Kadıhisar, Kayalar, Mancılık, Orhanlar, Yaylacık Köyleri)”, Balıkesir: Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, (Yüksek Lisans Tezi), 2022.
• ATBD, Aralık 1982, Sayı 81, Belge No:1830.
• Aydeniz, Ahmet Güllü, Temettuat Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Sapanca’nın Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi. (Yüksek Lisan Tezi), 2012.
• Bayramol, Eray, Rus Kaynaklarında Ermeni Sorunu 1914/1915, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2013.
• Bayramol, Eray, “Geçmişten Günümüze Ermeni Meselesi’’, TASAV Dış Politika ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi, (2024), s. 1-8.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi 1914-1918 Genel Savaşı Cilt III, III Kısım, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• Çaykıran, Güzin, “Geçici Sevk ve İskan Kanunu Sonrası Osmanlı Hükümetinin Osmanlı Ordusunda Görevli Ermeni Asker Ve Ailelerine Yönelik Uyguladığı Politikalar”, Ermeni Araştırmalar Dergisi, 63, 2019, s. 115-132.
• Dertli, Adem, Temettuat Defterine Göre Kırklareli’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı (Karataş, Cami-i Kebir, Yapraklı, Hatice Hatun, Ermen, Mahalleleri), Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi, (Yüksek Lisan Tezi), 2015.
• Güran, Tevfik, 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Karacakaya, Recep, “Bandırma Ermenileri (1914-1918)”, Uluslararası Bandırma Ve Çevresi Sempozyumu (Bandırma-Balıkesir 17-19 Eylül 2018).
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi VIII. Cilt Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2011.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi V. Cilt Nizamı-ı Cedid Ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2017.
• Kılıç, Musa, ‘‘Tanzimat Döneminde Osmanlı Hariciye Nezâreti’nin Ermeni Memurları”, Tarih Araştırma Dergisi, 31, (2012), s.93-124.
• Koyuncu Coşkun, ‘‘Osmanlı Devleti’nde Kilise ve Havra Politikasına Yeni Bir Bakış: Çanakkale Örneği’’, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 16, (2014), s.35-87.
• Kubbealtı Lugatı (lugatim.com) (10.06.2024).
• Kubbealtı Lugatı (lugatim.com) (16.06.2024).
• Mutaf, Abdülmecit, Salnamelere Göre Karesi (1847-1922), Balıkesir: Zağnos Kültür Ve Eğitim Vakfı, (2003).
• Oğuz, İsmail, “Cumhuriyet Arşivi Belgelerine Yansıyan Balya Rum Emvâl-i Metrûkesi” Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26/49-1, (2023), s.527-543.
• Pamuk, Şevket, Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (2017).
• Sezen, Tahir, “Osmanlıca Yer Adları” T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlü Yayın NO.26, (2017).
• Sönmezoğlu, Faruk, İki Savaş Sırası ve Arasında Türk Dış Politikası 1914-1945, İstanbul: Der Yayınları, (2015).
• Toprak, Serap, Balkanlarda İslâmlaşma (XVI. Yüzyıl), Ankara: Gece Kitaplığı, (2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı, Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt 1, Genelkurmay Basım Evi, (2005).