İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ EKSENİNDE ANAYASA MAHKEMESİNİN HUKUKU DEĞİŞTİRME SORUNU

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 1, 139 - 190, 30.04.2020

Ömer Keskinsoy , Hande Seher Demir , Semih Batur Kaya

Öz

Anayasa basit bir normlar toplamından ibaret değildir; aksine temelinde insan
onuru yer alan ilkeler bütünüdür. İnsan onuru, hak ve özgürlüklerin temel
paradigmasını teşkil etmektedir. Tüm hak ve özgürlükler gibi ifade özgürlüğü
de insan onuruna yönelmektedir. Bu çalışmada üzerinde durulan temel husus
Anayasa Mahkemesinin ifade özgürlüğü ekseninde hak eksenli yaklaşımında
tutarlı bir içtihat ortaya koyup koymadığıdır. Bu yaklaşımıyla Anayasa Mahkemesinin
hukuku değiştirdiği kanaati doğmuştur. Hukukun değiştirilmesi insan
onuruna yönelen ilkelerin varlığı veya eksikliği yanında uygulamaya tam olarak
aktarılmaması şeklinde de ortaya çıkabilmektedir. Anayasa Mahkemesi burada
hak eksenli yaklaşımında tutarlı bir içtihadi mimari inşa etmemektedir. Bu çalışmada
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ve Anayasa Mahkemesinin
çeşitli kararlarından hareketle, ifade özgürlüğünün yeterince korunmadığı kanaati
ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İfade Özgürlüğü, Anayasacılık, Anayasa Yargısı, Hukuk Devleti, Demokrasi

Kaynakça

• ANAYURT, Ömer: Avrupa İnsan Hakları Hukukunda Kişisel Başvuru Yolu, Seçkin Yayınevi, Ankara 2004.
• ARISTOTLE: The Art of Rethoric, Çev. J. H. Freese, Loeb Classical Library, 1925.
• ARSLAN, Zühtü: “Anayasa Mahkemesi’nin Siyasal Partiler Politikası: ‘Ve Çağı’nda ‘Ya-Ya Da’cı Yaklaşımın Anakronizmi Üzerine Bir Deneme”, Liberal Düşünce Dergisi, Bahar, 2001.
• ARSLAN, Zühtü: “Anayasal Devletin Normatif Temelleri: Siyasal Tarafsızlık (I)”, Liberal Düşünce Dergisi, C. 16, S. 2, 1999.
• ARSLAN, Zühtü: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasa Yargısı: Uyum Sorunu ve Öneriler”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 17, 2000.
• ARSLAN, Zühtü: “Postmodern Söylem ve İnsan Hakları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 56, S. 1, 2002.
• ATAY, Ender Ethem: Demokrasi ve İnsan Hakları, Tubitay Yayınları, Ankara 2003.
• ATAY, Ender Ethem: “İnsan Haklarının Gerçekleştirilme Şartı Olarak Hukuk Devleti”, Polis Dergisi, Yıl: 9, Sayı:36, (Temmuz-Ağustos-Eylül) 2003, Web: http://www.hukuki.net/hukuk/index.php?article=781 adresinden 01.03.2020’de alınmıştır.
• AUSTİN, John: Hukukun Belirlenmiş Alanı, Tekin Yayınevi, Çev. Ülker Yükselbaba, Saim Üye ve Umut Koloş, İstanbul 2015.
• BIÇAK, Vahit: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu, 1. Baskı, Ankara 2002.
• BOZKURT, Enver-KANAT, Selim: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Elkitabı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara 2004.
• CLAPHAM, Andrew: İnsan Hakları, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2010.
• ÇAĞIRAN, Mehmet Emin: Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Platin Yayınları, Ankara 2006.
• ÇAĞLAR, Bakır: İnsan Hakları Avrupa Hukukunda Türkiye, Tübitak Matbaası, Türkiye Bilimler Akademisi Forumu Dizisi: 6, Ankara 2002.
• ÇAVUŞOĞLU, Naz: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi: Kararların Uygulanması, Su Yayınevi, İstanbul 2003.
• ÇAVUŞOĞLU, Naz: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Avrupa Topluluk Hukuku’nda Temel Hak ve Hürriyetler Üzerine, A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi Yayınları, Ankara 1994.
• DAHL, Robert: “Decision-Making in a Democracy: The Supreme Court as a National Policy-Maker”, Journal of Public Law, Role of the Supreme Court Symposium, No. 1, 1957, s. 279-295.
• DİNÇ, Güney: Sorularla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 102, Ankara 2006.
• DURAN, Lütfi: “Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 1, 1984, s. 57-87.
• DWORKIN, Ronald: A Matter of Principle, Harvard University Press, Cambridge Mass, 1985.
• DWORKIN, Ronald: Hakları Ciddiye Almak, Çev. Ahmet Ulvi Türkbağ, Dost Yayınevi, Ankara 2007.
• DWORKİN, Ronald: Law’s Empire, Harvard University Press, Cambridge 1986.
• ERGÜL, Ergin: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Uygulaması, Yargı Yayınevi, 2. Baskı, Ankara 2004.
• ERGÜL, Ozan: Berraklaştırılamayan Bir Kavram: “Yargısal Aktivizm”, TBB Dergisi, S. 104, 2013, s.37-54.
• GEMALMAZ, H. B: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, İstanbul, Beta Yayıncılık, 2. Baskı, Nisan 2017.
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz-GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Turhan Kitapevi, 2. Baskı, Ankara 1996.
• GÖZLER, Kemal: “İnsan Hakları Normlarının Anayasaüstülüğü Sorunu”, İnsan Hakları, Ankara, TODAİE Yayını, 2000, Web:www.anayasa.gen.tr/insan.htmadresinden 17.02.2020’de alınmıştır.
• GÖZLER, Kemal: “Milletlerarası Andlaşmalara Kanun Üstü Bir Değer Tanınabilir Mi?”, Türk Anayasa Hukuku İnternet Sitesi, 16.05.2004, Web: http://www.anayasa.gen.tr/madde90.htm adresinden 16.06.2019’da alınmıştır.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki: Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• HİRSCHL, Ran: “The Judicialization of Mega-Politics and the Rise of Political Courts”, Annual Review of Political Science”, C. 11, 2008, s. 93-118.
• ISENSEE, Josef: “Anayasanın Devleti”, Anayasa Teorisi, Ed. Otto Depenheuer, Christoph Grabzenwarter, Çev. Ed. İlyas Doğan, Çev. Arslan Topakkaya, Lale Yayıncılık, 2014.
• KABOĞLU, İbrahim Ö.: Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2005.
• KABOĞLU, İbrahim Ö.: Özgürlükler Hukuku, İmge Kitapevi, 6. Baskı, Ankara 2002.
• KELLY, James B.-MURPHY, Micahel: “Confronting Judicial Supremacy: A Defence of Judicial Activism and the Supreme Curt of Canada’s Legal Rights Jurisprudence”, Canadian Journal of Law Society, C: 16, S. 1, 2001. KELSEN, Hans: General Theory of Law, and State, Çev. Anders Wedberg, Oxford University Press, London 1949.
• KESKİNSOY, Ömer: Anayasa ve Türk Anayasa Hukuku, Monopol Yayınları, 4. Baskı, Ankara Ekim 2019.
• KILINÇ, Bahadır: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İnfazı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.
• KORKUSUZ, M. Refik: Uluslararası Belgelerde ve Türk Anayasasında Temel Hak ve Özgürlükler, Özrenk Matbaacılık, İstanbul 1998.
• KRUG, Peter-PRİCE, Monroe E.: “The Enabling Environmentfor Freeand Independent Media: Contributionto Transparentand Accountable Governance”, The USAID Office of Democracy and Governance Occasional Paper Series, Ocak 2002, Doc. No. PN-ACM-006.
• KUMAR, Vipin: “The Role of Judicial Activism in the Implementation and Promotion of Constitutional Laws and Influence of Judicial Overactivism”, Journal of Humanities and Social Science, C. 19, S. 2, 2014, 20-25.
• MACOVEİ, M.: Freedom of Exspression: A Guide to the Implementation of Article 10 of The European Convention On Human Rights, Council of Europe. Human Rights Handbooks, No. 2, 2001, Web: https://rm.coe.int/168007ff48 adresinden 01.06.2019’de alınmıştır.
• MARMOR, Andrei: İnterpretationand Legal Theory, Hart Publishing, 2. Baskı, Oxford and Portland, Oregon, 2005.
• METİN, Yüksel: “Anayasal Demokrasi İçinde Anayasa Mahkemesinin Konumu”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 2012, 89-130.
• ÖZBEY, Özcan: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yöntemleri, Adalet Yayınevi, 2. Baskı, Ankara 2008.
• PASQUALE, Pasquıno: “Constitutional Adjudication and Democracy, Comparative Perspectives: USA, France, Italy”, Ratio Juris, C.11, S.1, 1998, s. 38- 50.
• SWEET, Alec Stone: “The Juridical Coup d’État and the Problem of Authority”, German Law Journal, C. 8, S. 10, 2007, s. 915-928.
• TEZCAN, Durmuş-ERDEM, Mustafa Ruhan-SANCAKTAR, Oğuz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2002.
• ÜNAL, Şeref: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: İnsan Haklarının Uluslararası İlkeleri, TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu, Ankara 2001.
• WALDRON, Jeremy: “Judicial Review and Conditions of Democracy”, The Journal of Political Philosophy, C. 6, S. 4, 1998.
• WHITTINGTON, Keith E., “Legislative Sanctions an the Strategic Environment of Judicial Review”, Oxford University Press and New York University School of Law, International Journal of Constitutional Law, I. CON, C. 1, S. 3, 2003, 446-474.