YAŞLILARDA AKILCI İNHALER KULLANIMI VE HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 84 - 92, 15.06.2019

Papatya Karakurt , Ayla Ünsal

Öz

Yaşlı nüfusun artması beraberinde birçok kronik hastalığı getirmektedir ve bunun sonucu olarak birden fazla ilacın bir arada kullanılmasını gerektirmektedir. Akılcı ilaç kullanımı, bireylerin gereksinimleri doğrultusunda ilaç almalarını, hemşirelerin ilaç uygulama sürecinin tüm basamaklarını doğru ve etkin bir şekilde gerçekleştirmelerini ve bu iki durumun birbiri ile yakından ilişkisini kapsamaktadır. İnhaler ilaçların yanlış kullanımı geriatrik hasta popülasyonunda sık karşılaşılan sorunlardan birisidir. Birçok ülkede, bu konuda eğitimli sağlık personeli, hastaların inhaler ilaçlarını daha doğru kullanmalarını sağlamıştır. Yaşlı bireyde akılcı
ilaç kullanımının sağlanmasında hemşirenin en önemli sorumluluğu eğitimdir. Bu amaçla hemşire, yaşlı birey ve ailesinin ilaçların etkisi, kullanım şekli, saati, dozu ve yan etkileri konusundaki bilgisini değerlendirmelidir. Yapılan değerlendirme sonucunda her ilacın kullanım amacı, doğru dozu, zamanı, dikkat edilmesi gereken noktaları ve inhaler cihazı kullanım tekniği belirtilmelidir. Yaşlı bireyde anlama ve hafızaya ilişkin sorunlar olabileceği için yazılı materyaller, şekiller ve maketler kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, akılcı inhaler kullanımı, hemşirelik

Kaynakça

• Abadoğlu Ö, Yalazkısa S, Ülger G, et al. İnhaler kullanmada deneyimli bir hemşire tarafından verilen eğitimin rolü. Türkiye Klinikleri Allerji Astım Dergisi 2003; 5 (1): 11-15.
• Allen SC, Ragab S. Ability to learn inhaler technique in relation to cognitive scores and tests of praxis in old age. Postgrad Med J 2002; 78 (915): 37-39.
• Arslan S. Akılcı ilaç kullanımında hemşirenin rolü. Sağlıkla Hemşirelik Dergisi 2016; 26 (4): 6-10.
• Türk Toraks Derneği, Astım tedavisi ve korunma. Astım Tanı ve Tedavi Rehberi. Türk Toraks Dergisi 2009; 10 (10): 30-33.
• Aydos TR. Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı. Özvarış ŞB, Aslan D. (Eds.) Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yaşlı Sağlığı Modülleri-Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi. Ankara: Anıl Matbaacılık A.Ş; 2011: ss 413-427.
• Aydos TR. Yaşlılık Döneminde Akılcı İlaç Kullanım İlkeleri. Birinci Basamak İçin Temel Geriatri. Ankara. 2012: ss 57-65.
• Bahat G, Akpınar TS, Tufan F ve ark. Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı. J Gerontol Geriatrik Arş 2012; 1 (1):104.
• Baysal E, Sarı D. Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı. Sağlıkla Hemşirelik Dergisi 2016; 26 (4): 16-18.
• Braido F, Baiardini I, Sumberesi M, et al. Obstructive lung diseases and inhaler treatment: results from a national public pragmatic survey. Respir Res 2013; 14 (1): 94.
• Crane MA, Jenkins CR, Goeman DP, et al. Inhaler device technique can be improved in older adults through tailored education: findings from a randomised controlled trial. NPJ Prim Care Respir Med 2014; 24:14034.
• D’Arcy S, MacHale E, Seheult J, et al. A method to assess adherence in inhaler use through analysis of acoustic recordings of inhaler events. PLoS ONE 2014; 9 (6): e98701.
• Dalcin PTR, Grutcki DM, Laporte PL, et al. Factors related to the incorrect use of inhalers by asthma patients. J Bras Pneumol 2014; 40 (1): 13-20.
• Demirdal T. Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı. Altındiş M. (Ed.). Yaşlılarda Güncel Sağlık Sorunları ve Bakımı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2013: ss 263-268.
• Dinç L. İlaçlar- Oral ve Lokal İlaçlar. Atabek Aştı T., Karadağ A. (Eds.). Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri. Ankara: Nobel Kitabevi; 2011: ss 632-692.
• Everard ML. Role of inhaler competence and contrivance in "difficult asthma". Pediatr Respir Rev 2003; 4 (2): 135-142.
• Fink JB, Rubin BK. Problems with inhaler use: a call for improved clinician and patient education. Respir Care 2005; 50 (10):1360- 1374.
• Gökçe-Kutsal Y, Eyigör S. Klinisyen Gözüyle Yaşlılıkta Sık Görülen Hastalıklar. Aslan D, Ertem M. (Ed). Yaşlı Sağlığı: Sorunlar ve Çözümler. Ankara: Palme Yayıncılık; 2012: ss 48-59.
• Gülhan R. Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı. Okmeydanı Tıp Dergisi 2013; 29 (Ek sayı 2): 99-105.
• Hacıevliyagil SS, Arıkan ÖÖ, Günen H. Hastaların inhaler ilaçları kullanma becerileri. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 2005; 25 (2): 51-60.
• Ibrahim M, Verma R, Garcia-Contreras L. Inhalation drug delivery devices: technology update. Med Devices 2015; 8: 131-139.
• Işık AH, Güler İ. Teletıpta mobil uygulama çalış- ması ve mobil iletişim teknolojilerinin analizi. Bilişim Teknolojileri Dergisi 2010; 3 (1): 1-10.
• Işık O, Gül G, Bol P, et al. Ayakta tedavi gören hastaların inhaler kullanım tekniklerine uyumunun değerlendirilmesi: inhaler ilaç eğitim birimi uygulaması. Solunum Hastalıkları 2014; 24 (3): 90-94.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2018). İstatistiklerle Yaşlılar. Sayı: 30699. http://www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 18.03.2019.
• Karadakovan A. Yaşlı Sağlığı ve Bakım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2014:188-208.
• Malmberg LP, Rytilä P, Happonen P, et al. Inspiratory flows through dry powder inhaler in chronic obstructive pulmonary disease: age and gender rather than severity matters. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2010; 5: 257- 262.
• Molimard M, Raherison C, Lignot S, et al. Assessment of handling of inhaler devices in real life: an observational study in 3811 patients in primary care. J Aerosol Med Pulm Drug Deliv. 2003; 16 (3): 249-254.
• Nelson P, Young HN, Knobloch MJ, et al. Telephonic monitoring and optimization of inhaler technique. Telemed J E Health 2011; 17 (9): 734-740.
• Onar E, Kapucu S. Yaşlılarda çoklu ilaç kullanı- mı: Polifarmasi. Akad Geriatri. 2011; 3:22- 28.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2018). Ölüm Nedeni İstatistikleri. Sayı: 30626. http://www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 26.04. 2019.
• Özer E, Özdemir L. Yaşlı bireyde akılcı ilaç kullanımı ve hemşirenin sorumlulukları. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2009: 42-51.
• Özkan ÇG. KOAH'lı hastalara ölçülü doz inhaler kullanımına yönelik demonstrasyon yöntemi ile verilen eğitimin etkinliği. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı, Erzurum, 2013.
• Toumas-Shehata M, Price D, Basheti IA, et al. Exploring the role of quantitative feedback in inhaler technique education: a clusterrandomised, two-arm, parallel-group, repeated-measures study. NPJ Prim Care Respir Med 2014; 24: 14071.
• Türk Toraks Derneği Tanı ve Tedavi Rehberi (TTD, 2016) http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/book/fi le/1082017TTD-Astim-Tani-ve-TedaviRehberi-2016.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım- KOAH) Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı Ankara: 2009.
• van der Palen J, Klein JJ, Kerkhoff AH, et al. Evaluation of the long-term effectiveness of three instruction modes for inhaling medicines. Patient Educ Couns 1997; 32 (1 Suppl): 87-95.
• World Health Organization (WHO). Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya: 25-29.12.1985.
• Wright J, Brocklebank D, Ram F. Inhaler devices for the treatment of asthma and chronic obstructive airways disease (COPD). Qual Saf Health Care 2002; 11 (4): 376-382.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Yaşlılarda İlaç Kullanı- mında Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Çalıştayı, Çalıştay Raporu (Yayın No:002). Ankara; 2015: 43-49.
• Yawn BP, Colice GL, Hodder R. Practical aspects of inhaler use in the management of chronic obstructive pulmonary disease in the primary care setting. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2012; 7: 495-502.