Öz
Amaç: Akılcı olmayan ilaç kullanımı bütün dünyada, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde en temel ve önemli sağlık sorunlarından birisidir. Akılcı ilaç kullanımında topluma/ bireylere düşen sorumluluk akılcı tüketimdir. Bu çalışmanın amacı akılcı ilaç kullanımında bireylerin ilaç kullanımına ilişkin alışkanlıklarının ve davranışlarının belirlenmesidir. Yöntem: Araştırma örneklemi olasılıksız örnekleme yöntemi seçilmiş, bir Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi‟ne günübirlik diş tedavisi olmaya gelen, sağlıklı 142 bireyden oluşmuştur. Verilerin toplanmasında “Akılcı İlaç Kullanımı Formu” kullanılmıştır. Form “bireylerin sosyo-demografik özellikleri, ilaç temin etme, saklama ve imha etme durumlarına ilişkin alışkanlıklarını ve ilaç kullanım davranışlarını” belirlemeye yönelik 45 sorudan oluşmuştur. Araştırma için etik kurul onayı ve kurum izni alınmıştır. Bulgular: Bireylerin yaş ortalaması 37,2 ±12,7 olup büyük çoğunluğu kadın (%56.3) ve üniversite mezunudur (%39.4). Bireylerin %16.2‟si komşu/yakınlarının tavsiyesi ile , %18.3‟ü her zaman ve %32.4‟ü bazen doktora gitmeden önce kendi kendine ilaç kullandığını; %21.8‟i benzer şikayetleri olan tanıdıklarına ilaç tavsiyesinde bulunduğunu, %64.8‟i tedavide geleneksel yöntemler kullandığını bildirmiştir. Kadınların daha çok prospektüs okuduğu (p=0.02), buna karşın cinsiyet ve eğitim düzeyi ile “doktora muayene olmaya gitmeden tanıdıklarına ilaç yazdırtma ve ilaç alma; reçete ile ilaç alırken, reçetede yazan ilaç olup olmadığını kontrol etme; kullanılan ilacın son kullanma tarihine bakma; doktora gitmeden kendi kendine veya komşu tavsiyesi ile ilaç kullanma” davranışları arasında ilişki olmadığı görülmüştür. Sonuç: Araştırma sonuçları bireylerin eğitim düzeyi yüksek olmasına karşın akılcı ilaç kullanım davranışlarının istendik düzeyde olmadığını göstermiştir. Sağlıklı / hasta bireylerle çalışan hemşireler, girişimlerinde bireylerin doğru ve akılcı ilaç kullanımı konusunda farkındalık eğitimlerine yer vermelidir. Aim: In rational drug use, rational consumption is the responsibility of society or the individual. The aim of this study was to determine the habits and behaviour in the use of drugs of individuals in relation to the rational use of drugs. Method: The nonprobability sampling method was chosen for this study, and the sample consisted of 142 healthy individuals who were attending the hospital of a Dentistry Faculty for treatment as outpatients. A Rational Drug Use form was used in the collection of data. Findings: The average age of the subjects was 37.2 ± 12.7 years; a majority (56.3%) were female and 39.4%were university graduates. It was found that 16.2%of the subjects had used drugs on the recommendation of a friend or neighbour before going to the doctor, 18.3%of them always did so and 32.4%sometimes did; 21.8%had followed the medication advice of acquaintances with similar symptoms, and 64.8%had used traditional treatment methods. It was observed that women were more likely to read the prospectus (p = 0.02), but that there was no relationship between sociodemographic characteristics or persons and their ational drug behaviours. Results: The results of the study showed that even though the education level of the experimental subjects was high, their behaviour with regard to rational drug use was not at the desired level. Nurses working with healthy or sick individuals should include an awareness of the correct and rational use of drugs in their education.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akılcı ilaç kullanımı. http:// www.akilciilac.gov.tr Erişim tarihi: 21.11.2012..
- Akılcı İlaç Kulanımı ġube Müdürlüğü. Erişim tarihi: 24.12.2012 (http://www.iegm.gov.tr).
- Baybek H, Bulut D, Çakır A. Muğla Üniversitesi idari personelinin ilaç kullanma alışkanlıklarının belirlenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2005; 15, 53-67.
- Bilgili N, Karatay G. Sait Yazıcı sağlık ocağı bölgesinde yaşayan bireylerin ilaç tüketimi ile ilgili bazı uygulamalarının belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 39-48.
- Esin MN, Bulduk S, Dural Ç, ġenolan G, Temel E. Erişkin bireylerin ilaç kullanma ile ilgili davranışları. İstanbul Üniversitesi Florance Nightingale Hemşirelik Dergisi 2007;15:139-145.
- Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel C ve ark. Evlerde artık ilaç bulunma sıklığı ve ilişkili faktörlerin araştırılması. TAF Preventive Medicine Bulletin 2009;8:113-118.
- Grigoryan L, Burgerhof JG, Haaijer-Ruskamp FM, et al. Is self-medication with antibiotics in Europe driven by prescribed use? J Antimicrob Chemother 2007;59:152-156.
- İskit AB. Akılcı ilaç kullanımı. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2006;15:4-5.
- Özçelikay G. Akılcı İlaç kullanımı üzerinde bir pilot çalışma. Ankara Ecz Fak Der 2001;30: 9-18. Özkan S, Özbay OD, Aksakal FN ve ark. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların hasta olduklarındaki tutumları ve ilaç kullanım alışkanlıkları. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekim Bul 2005;4:223-237.
- Pınar N. Adana İlindeki İnsanların İlaç Kullanım Alışkanlıkları. Uzmanlık tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı, Adana, 2010.
- Sırrı BS, Aksöz E, Divrik S, Sennur D, Yüksel K, Yıldız P, Çelik S. Samsun ili merkez hanelerinde ilaç kullanımının araştırılması. 19. Ulusal Farmakoloji Kongresi Bildiri Kitabı, 2007, sf. 332.
- Vançelik S, Çalıkoğlu O, Güraksın A, Beyhun E. Erzurum il merkezi‟ndeki erişkinlerin ilaç kullanım davranışları ve ilişkili faktörler. Toplum Hekimliği Bülteni 2006;25:33-38.
- World Health Organization. The rational use drugs: review of major issues. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs. Narrobi, Kenya, 1985. Erişim tarihi: 09.05.2013. http://whqlibdoc.who.int/hq/198586/WHO_CONRAD_WP_RI.pdf.
- Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi 2011;38:458-465.
- Yılmaz M, Güler N, Güler G, Kocataş S. Bir grup kadının ilaç kullanımı ile ilgili bazı davranışları: Akılcı mı? Cumhuriyet Tıp Derg 2011;33:2662
BİR DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ HASTANESİ'NE BAŞVURAN BİREYLERİN AKILCI İLAÇ KULLANIMLARININ BELİRLENMESİ
Öz
AMAÇ: Akılcı olmayan ilaç kullanımı bütün dünyada, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde en temel ve önemli sağlık sorunlarından birisidir. Akılcı ilaç kullanımında topluma/ bireylere düşen sorumluluk akılcı tüketimdir. Bu çalışmanın amacı akılcı ilaç kullanımında bireylerin ilaç kullanımına ilişkin alışkanlıklarının ve davranışlarının belirlenmesidir.
YÖNTEM: Araştırma örneklemi olasılıksız örnekleme yöntemi seçilmiş, bir Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi'ne günübirlik diş tedavisi olmaya gelen, sağlıklı 142 bireyden oluşmuştur. Verilerin toplanmasında “Akılcı İlaç Kullanımı Formu” kullanılmıştır. Form “bireylerin sosyo-demografik özellikleri, ilaç temin etme, saklama ve imha etme durumlarına ilişkin alışkanlıklarını ve ilaç kullanım davranışlarını” belirlemeye yönelik 45 sorudan oluşmuştur. Araştırma için etik kurul onayı ve kurum izni alınmıştır.
BULGULAR: Bireylerin yaş ortalaması 37,2 ±12,7 olup büyük çoğunluğu kadın (%56.3) ve üniversite mezunudur (%39.4). Bireylerin %16.2'si komşu/yakınlarının tavsiyesi ile , %18.3'ü her zaman ve %32.4'ü bazen doktora gitmeden önce kendi kendine ilaç kullandığını; %21.8'i benzer şikayetleri olan tanıdıklarına ilaç tavsiyesinde bulunduğunu, %64.8'i tedavide geleneksel yöntemler kullandığını bildirmiştir. Kadınların daha çok prospektüs okuduğu (p=0.02), buna karşın cinsiyet ve eğitim düzeyi ile “doktora muayene olmaya gitmeden tanıdıklarına ilaç yazdırtma ve ilaç alma; reçete ile ilaç alırken, reçetede yazan ilaç olup olmadığını kontrol etme; kullanılan ilacın son kullanma tarihine bakma; doktora gitmeden kendi kendine veya komşu tavsiyesi ile ilaç kullanma” davranışları arasında ilişki olmadığı görülmüştür.
SONUÇ: Araştırma sonuçları bireylerin eğitim düzeyi yüksek olmasına karşın akılcı ilaç kullanım davranışlarının istendik düzeyde olmadığını göstermiştir. Sağlıklı / hasta bireylerle çalışan hemşireler, girişimlerinde bireylerin doğru ve akılcı ilaç kullanımı konusunda farkındalık eğitimlerine yer vermelidir.
Anahtar Kelimeler
akılcı ilaç kullanımı hemşirelik kendi kendine ilaç kullanımı
Kaynakça
- Akılcı ilaç kullanımı. http:// www.akilciilac.gov.tr Erişim tarihi: 21.11.2012..
- Akılcı İlaç Kulanımı ġube Müdürlüğü. Erişim tarihi: 24.12.2012 (http://www.iegm.gov.tr).
- Baybek H, Bulut D, Çakır A. Muğla Üniversitesi idari personelinin ilaç kullanma alışkanlıklarının belirlenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2005; 15, 53-67.
- Bilgili N, Karatay G. Sait Yazıcı sağlık ocağı bölgesinde yaşayan bireylerin ilaç tüketimi ile ilgili bazı uygulamalarının belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 39-48.
- Esin MN, Bulduk S, Dural Ç, ġenolan G, Temel E. Erişkin bireylerin ilaç kullanma ile ilgili davranışları. İstanbul Üniversitesi Florance Nightingale Hemşirelik Dergisi 2007;15:139-145.
- Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel C ve ark. Evlerde artık ilaç bulunma sıklığı ve ilişkili faktörlerin araştırılması. TAF Preventive Medicine Bulletin 2009;8:113-118.
- Grigoryan L, Burgerhof JG, Haaijer-Ruskamp FM, et al. Is self-medication with antibiotics in Europe driven by prescribed use? J Antimicrob Chemother 2007;59:152-156.
- İskit AB. Akılcı ilaç kullanımı. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2006;15:4-5.
- Özçelikay G. Akılcı İlaç kullanımı üzerinde bir pilot çalışma. Ankara Ecz Fak Der 2001;30: 9-18. Özkan S, Özbay OD, Aksakal FN ve ark. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların hasta olduklarındaki tutumları ve ilaç kullanım alışkanlıkları. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekim Bul 2005;4:223-237.
- Pınar N. Adana İlindeki İnsanların İlaç Kullanım Alışkanlıkları. Uzmanlık tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı, Adana, 2010.
- Sırrı BS, Aksöz E, Divrik S, Sennur D, Yüksel K, Yıldız P, Çelik S. Samsun ili merkez hanelerinde ilaç kullanımının araştırılması. 19. Ulusal Farmakoloji Kongresi Bildiri Kitabı, 2007, sf. 332.
- Vançelik S, Çalıkoğlu O, Güraksın A, Beyhun E. Erzurum il merkezi‟ndeki erişkinlerin ilaç kullanım davranışları ve ilişkili faktörler. Toplum Hekimliği Bülteni 2006;25:33-38.
- World Health Organization. The rational use drugs: review of major issues. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs. Narrobi, Kenya, 1985. Erişim tarihi: 09.05.2013. http://whqlibdoc.who.int/hq/198586/WHO_CONRAD_WP_RI.pdf.
- Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi 2011;38:458-465.
- Yılmaz M, Güler N, Güler G, Kocataş S. Bir grup kadının ilaç kullanımı ile ilgili bazı davranışları: Akılcı mı? Cumhuriyet Tıp Derg 2011;33:2662
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi Bölümü |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 7 Mart 2014 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Mayıs 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 2 Sayı: 1 |