Lozan mübadilleri ve emlak-i gayrimenkule

Yıl 2020, Sayı: 48, 119 - 134, 30.06.2020

Cemile Yağmur , Hikmet Zeki Kapcı

Öz

Osmanlı Devleti bünyesinde yaşayan toplulukları, din veya mezhep
esasına göre örgütlenen Millet Sistemi ile yönetmiştir. Bu yönetimde
hukuki olarak tamamen özgür azınlıklar aldıkları imtiyazlarla ayrıcalıklı sınıf
oluşturmuşlardır. Bu ayrıcalıklar sayesinde Avrupa’da eğitim alma imkanını
bulmuşlardır. Osmanlı topraklarında
açılan misyoner okulları, Rum isyanlarının karargâhı olmuştur. Fener Rum
Patrikhanesi, Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak amacıyla, dini
nüfuzunu kullanarak ülkenin her yerinde isyan faaliyetlerinin merkezi
olmuştur.  Patrik Dorothes İstanbul’un
işgalinden sonra, Rum okullarında Türkçe okutmayı yasaklamış ve kendilerini
Türk uyruğundan çıkardıklarını ve Osmanlı devleti ile tüm ilişkilerini
kestiklerini açıklamıştır.  Avrupalı
Devletler desteğiyle   çıkarılan isyanlar
yaşanılan olaylar bu toplulukların bir arada yaşayamayacağını göstermiştir.
Osmanlı Devleti’ne her fırsatta azınlıkların haklarını savunmak bahanesiyle
yapılan müdahaleler Türk Ulus Devleti olgusunu güçlendirmiştir. Lozan’daki
protokol ile Ortodoks Rumlar ile Ortodoks Türkler isteğe bakılmaksızın
değiştirilmiştir. Yaşanan zorunlu göç ile Anadolu topraklarında yine büyük bir
dram yaşanmıştır.  Daha büyük bir dram
ise Türk olmalarına rağmen Hıristiyan oldukları için yurt dışına gönderilen ve
orada da Türk oldukları için dışlanan Türkler. Tüm Anadolu halkı için bu konu
çok hassas ve aynı zamanda oldukça öneme haizdir.  Konu incelenirken kendi döneminin şartları
altında değerlendirilmesi, konuya objektif bir bakışın oluşması için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mübadele, Zorunlu Göç, Türk Ortodoksları, Lozan Barış Antlaşması

People exchanged in Lausanne and real estates

Öz

The
communities who were living within the Ottoman Empire were governed by the
“Nation System” which is organised on religious or sect basis. Legally free
minorities had privileges and because of this there constitued a priviliged
class. Through these privileges, they had the opportunity to study in Europe.
In particular, the Greeks and Armenians obtained international concessions in
the Ottoman Empire. The given priviliges have made them richer and privileged
citizens.

Revolts
by minorities paved the way for independent states. The first exchange began
with the independence of the Bulgarian State. Turks, Muslims and Albanians
forced to go back to Anatolia. Balkan Turks were the ones most affected by the
great migration. The events that took place during the National War made
migration compulsory. There are complaints about many Armenian and Greek
citizens who assist Greek forces. In the end Turks and Greeks ended the war of
9 years at the Lausanne Conference. It ended all kind of juidical, political
and commercial exchange issues. Article 42 of the Lausanne convention regulated
the rights of minorities in Turkey. Committees have been set up to investigate
forced returns and it has been agreed that Greek officials will be seated on
these committees.  The issue of the
exchange is very sensitive for all the Anatolian people and at the same time
very important. 

Anahtar Kelimeler

Exchange, Forced migration, Turk Orthodoxs, The Lausanne Peace Treaty

Kaynakça

• Arı, K. (1990). 1923 Türk – Rum mübadele anlaşması sonrasında İzmir’de emval-i metrûke ve mübâdil göçmenler. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, (VI), 627-657.
• Arı, K. (2000). Büyük mübadele, Türkiye’ye zorunlu göç. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Arı, K. (2016). Geçmişten günümüze şehir ve kadın. Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Yayın No:55-17-02.
• BCA, Fon No: 30100, Kutu No: 123, Dosya No: 872, Sıra No:15-1, 3, 4.
• BCA, Fon No: 30100, Kutu No:3, Dosya No:16, Sıra No:1-3, 4, 5.
• BCA, Fon No: 30100, Kutu No:3, Dosya No:18, Sıra No:6.
• BOA. DH. EUM. AYŞ. Dosya No:35. Gömlek No:5.
• BOA. DH. ŞFR. Dosya No: 650.Gömlek No:64.
• Bozdağlı, Y, (2014). Türk-Yunan nüfus mübadelesi ve sonuçları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180(180)9-32.
• Budak, Ö. (2010). Mübadele meselesi ve Lozan’da çözümü. Karadeniz Araştırmaları, (26), 129-142.
• Burak, D. M. (2007). Türkiye İle Yunanistan arasında mübadele meselesi ve Kırşehir'e yerleştirilen muhacirlerin iaşe sorunları. Karadeniz Araştırmaları, (14), 29-46.
• Çapa, M. (2001). Mücadele’de Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti’nin rolü. Web: http://www.sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayı_10 adresinden, 9-32.
• Çelebi, E. (2005). Mübadele İmar ve İskân Vekâleti kuruluşu, teşkilat yapısı ve faaliyetleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelebi, E. (2006). Türk ve Rum ahalinin mübadelesine dair oluşturulan komisyonlardan Muhtelit Mübadele Komisyonu ve faaliyetleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1),107-120.
• Çetin, E. (2004). Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi. İstanbul, Kum Saati Yayınları.
• Emgili, F. (2017). Türk Yunan üfus mübadelesi hakkındaki araştırmalara bir bakış. Tarih ve Günce, 1(1), 29-54.
• Erdal, İ. (2006). Mübadele (Ulusallaşma sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923-1925), IQ Sanat Yayınları.
• Goularas, G. B. (2012). 1923 Türk-Yunan nüfus mübadelesi ve günümüzde mübadil kimlik ve kültürlerinin yaşatılması. Alternatif Politika, 4(2), 129-146.
• Haytoğlu, E. (2006). Denizli-Honaz’a yapılan mübadele göçü. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(12), 47-65.
• Hırschon, R. (2005). Mübadele çocukları, (Çeviren: Serpil Çağlayan), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ilgın, G. D. (2012). Antalya’da mübadele. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Jaeschke, G. (1970). Türk Kurtuluş Savaşı kronolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kara, B. (2005). Dramatik bir huzur mücadelesi: Mübadele. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 187-198.
• Kavaf, S. A. (2015). Sosyal ve kültürel değişimler açısından doğurduğu sonuçlar itibariyle Lozan Mübadelesi: Nevşehir örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mahzarlar Mecmuası: Gayri Müslim ekalliyetlere mensup Türk tebaasının ahdi haklarından feragatleri. Lozan Muahedesi: Ankara: Hakimiyet-i Milliye Matbaası, 1926.
• Önder, S. (1990). Balkan Devletleriyle Türkiye arasındaki nüfus mübadeleleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, E. (2010). Ahali mübadelesi ve yardımların İstanbul örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9(20), 55-75.
• Özkan, S. (2010). Milli devlet olma sürecinde mübadele ve Niğde’ye yapılan iskân. Konya: Kömen Yayınları.
• Tosun, R. (1998): Türk Rum nüfus mübadelesi ve Kayseri’deki Rumlar, Kayseri: Dolunay Yayıncılık.
• Turan, G. (2008). Mübadele’de ayvalık [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, H. (2010). Arşiv belgeleri ışığında Pontus meselesi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Yüksel, İ. (2013). Göç problemi bağlamında Lozan Mübadilleri ve geldikleri yerleşimler ölçeğinde yaşanan sorunlar, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları, 90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Uluslarası Sempozyumu, (699-729) Atatürk Araştırma Merkezi.