Sınıf Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerisini Geliştirmeye Yönelik Yöntem ve Teknikleri Kullanım Sıklıklarının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 270 - 287, 29.04.2019

Melike Özyurt , Gözde Bezirgan

https://doi.org/10.17556/erziefd.453070

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmayla öğrencilerin eleştirel düşünme
becerisini geliştirmek için önerilen yöntem, teknik, etkinliklerin sınıf öğretmenleri tarafından kullanma sıklıklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenen 28
ilkokuldan 618 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmada ayrıca 16 sınıf
öğretmeniyle görüşme yapılmıştır. Karma araştırma yönteminin uygulandığı araştırmada veri toplama aracı olarak
araştırmacılar tarafından geliştirilen Eleştirel Düşünmeyi Geliştiren Yöntem, Teknik ve Etkinlikleri Kullanma Sıklığı Anketi ve görüşme formu kullanılmıştır. 18 maddeden
oluşan anket üçlü likert tipindedir. Araştırmanın diğer veri toplama aracı olan
yarı yapılandırılmış görüşme
formu ise beş açık
uçlu sorudan oluşmaktadır. Araştırmada nicel verilerin çözümlenmesinde yüzde ve frekans
analizi uygulanmıştır. Nitel veriler ise betimsel analiz tekniği kullanılarak analiz edilmiştir.  Araştırma sonucunda öğretmenler tarafından en sık kullanılan
yöntemin “Problem Çözme” ( %
63,9); tekniğin “Soru cevap” ( % 88,7); En seyrek kullanılan
yöntemin “Örnek olay incelemesi” ( %13,8);
tekniğin ise “Altı şapka düşünme” tekniği ( %51,1) olduğu
bulunmuştur. Araştırmada bu yöntem ve teknikleri uygularken öğretmenlerin en
çok yaşadığı sorunun “Velilerin ilgisizliği” ( % 86,9) olduğu tespit
edilmiştir. Öğretmenlerin sıklıkla uyguladıkları yöntem ve teknikleri tercih
nedenlerinin ise kalabalık sınıflarda daha az zaman alması, öğrenci
seviyesine uygun olması, kolay öğrenmeyi sağlaması, kalıcı öğrenmeyi sağlaması,
yaratıcılığı geliştirmesi, konular üzerinde düşünmeyi sağlaması ve öğrencilerin
aktif olmasını sağlaması olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlkokul Öğretim Programı, Eleştirel Düşünme, Yöntem

Kaynakça

• Akbıyık, C. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Ankara.
• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akyüz, H. İ. ve Samsa, S. (2009). Critical thinking skills of preservice teachers in the blended learning environment. Journal of Human Sciences, 6(2), 538-550.
• Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Aydede, M. N. ve Kesercioğlu, T. (2010). Aktif öğrenme uygulamalarının öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 14- 22.
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (22), 46-73.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi(Sinop örneği.) Kastamonu Eğitim Dergisi, 19 (1), 113-126.
• Battal, N. (2008). Eleştirel düşünme. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü Yılında Eğitim Kurultayı Cumhuriyetimizin Kuruluş Felsefesinin Öngördüğü Eğitim (24-26 Nisan 2008) kurultayında sunulan bildiri, İnönü Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Chaffee, J. (2000). Thinking critically (6th ed.). Boston, New York: Houghton Mifflin.
• Cole, R. A. and Williams, D. M.(1973). Pupil responses to teacher questions: Cognitive level, lenght, syntax. Educational Leadership,31,142-145.
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma deseni. (Çev. Edt. S. B. Demir). 4. Baskı. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Çekiç, S. (2007). Matematik öğretmenliği lisans öğrencilerinin eleştirel düşünme gücü düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Demir, M.K. (2006). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde eleştirel düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından ı̇ncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demirel, Ö. (2005). Öğretimde planlama ve değerlendirme öğretme sanatı. (9. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Evancho, R. S. (2000). Critical thinking skills and dispositions of the undergraduate baccalaureate nursing student. Unpublished Master's Thesis, Southem Connecticut State University, Connecticut.
• Facione, P. A. (1990). Critica i thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. Researchfindings and recommendations. Millbrae, CA: The Califomia Academic Press. (ERIC Document Reproduction Service No: ED3I5423). Temmuz 2o17'de http://www.eric.ed.lzov/ adresinden alınmıştır.
• Göbel, D. Ş. (2013). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerisi öğretimi yeterlilikleri ve uygulamaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Gürkaynak, İ., Üstel, F. ve Gülgöz, S. (2003). Eleştirel düşünme. Ankara: Eğitim Reformu Girişimi Yayınları.
• Kaya, H. (1997). Üniversite öğrencilerinde eleştirel akıl yürütme gücü. Yayımlanmamış Doktora tezi, İstanbul üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.Kayabaşı, Y. (1995b). Kritik düşünme II. Çağdaş eğitim dergisi, 20(209), 42-45.
• Karadeniz, A. (2006). Liselerde eleştirel düşünme eğitimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kazu, İ. Y. ve Şentürk, M. (2010). İlköğretim programının eleştirel düşünmeyi geliştirmesine ilişkin öğretmen görüşleri. International Online Journal of Educational Sciences, 2 (1), 244-266.
• Keskin, F. (2006). 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünce yeteneklerini geliştirmede performansa dayalı öğrenme ve değerlendirmenin rolü üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Yayınlanmamış doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kökdemir, D. ve Demirutku, K. (2000). Psikoloji derslerinde tümdengelim yönteminin kullanılması, internet uygulamaları ve notlandırma sistemi. XI. Ulusal Psikoloji Kongresi, 19-22.
• Marrapodi, J. (2003). Critical thinking and creativity: An overview and comparison of the theories. Critical Thinking and Adult Education, Providence, RI.
• MEB. (2007). İlköğretim düşünme eğitimi dersi (6, 7 ve 8. sınıf) öğretim programı, Ankara: MEB Yayınları.
• MEB, (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=30 adresinden 14.11.2016 tarihinde alınmıştır.
• Novak, B. (2000). Development of critical thinking in the Slovene school: encouraged or impeded. In Paper presented at the European Conference on Educational Research. 17 Temmuz 2017, http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/00001688.htm.
• Nosich, G. M. (2012). Eleştirel düşünme rehberi (Çeviren: Birsel Aybek), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özdemir, S. ve Yalın, H. İ. (2007). Web Tabanlı Asenkron Öğrenme Ortamında Bireysel ve İş birlikli Problem Temelli Öğrenmenin Eleştirel Düşünme Becerilerine Etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 79-94.
• Özgür, N. (2007). Öğretmen soruları: eleştirel düşünmeye teşvik ediyorlar mı? Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Paliç,G. ve Keleş,E. (2011). Sınıf yönetimine ilişkin öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi.17(2), 199-220.
• Senemoğlu, N. (1996). Yaratıcılık ve öğretmen nitelikleri. Yaratıcılık ve Eğitim Paneli. Ankara: Kara Harp Okulu.
• Schafersman, S. D. (1991). An introduction to critical thinking. 1-13, Retrieved July, 5, 2017 from http://smartcollegeplanning.org/wp-content/uploads/2010/03/Critical-Thinking.pdf
• Simpson, E. ve Courtney, M. (2002). Critical thinking in nursing education: Literature review. İnternational Journal Of Nursing Practice, 8(2), 89-98.
• Şahinel, S. (2001). Eleştirel düşünme becerileri ile tümleşik dil becerilerinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uysal, A. (1998). Sosyal bilimler öğretim yöntemlerinin eleştirici düşünme gücünün gelişmesindeki rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Yağcı, R. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde eleştirel düşünme: İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde, öğretmenlerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek için uyguladıkları etkinliklerin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yeşilpınar, M. (2011). Sınıf öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının eleştirel düşünmenin öğretimine yönelik yeterliklerine ilişkin görüşleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yıldırım, A. (2005). Türkçe ve Türk dili edebiyatı öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri İstanbul : Seçkin Yayıncılık.
• Varaki, B. S. (2006). A reflection on three Web-based teaching critical thinking: toward a compromise approach. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2), 177-191.
• Williams, K. A. (2002). Measurement of critical thinking in college students: Assessing the model. Unpublished Doctoral Dissertation, James Madison University, Virginia.
• Weinstock, M., Assor, A., Broide, G. (2008). Schools as promotors of moraljudgement: the essential role of teachers’ encouragement of critical thinking. Social Psychology Education, 12(1), 137-151.