MÜSABAKA DÖNEMİNDE ERKEK HENTBOL OYUNCULARININ VÜCUT KOMPOZİSYONLARININ KAN LİPİD VE LİPOPROTEİN DÜZEYLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 2, 133 - 151, 11.03.2014

Öztürk Ağırbaş , Necip Kishalı Mergül Çolak

Öz

oyuncuların kan lipit ve lipoprotein düzeyleri ile vücut kompozisyonları üzerine etkilerini ve vücut kompozisyonlarında meydana gelen değişikliklerin lipit profilleri üzerine etkilerini incelemektir. Bu çalışma, sağlık sorunu bulunmayan, yaş ortalamaları 22,33 ± 1,15 yıl ve boy uzunluğu ortalamaları 177,83 ± 4,57 cm olan 12 hentbol oyuncusu üzerinde gerçekleştirilmiştir. Vücut kompozisyonları, müsabaka dönemi öncesinde ve müsabaka döneminden hemen sonra olmak üzere TANİTA (TBF 300) marka BİA cihazı ile 2 kez ölçülmüştür. Kan örnekleri ise vücut kompozisyonu ölçümlerinden hemen sonra alınmıştır. Verilere tanımlayıcı istatistik (ortalama ve standart sapma) yapılmış, müsabaka dönemi öncesi ve sonrası değerleri karşılaştırmak için Paired samples t- testi, vücut kompozisyonunun lipit profelleri üzerine etkisini belirlemek için ise Pearson korelasyon testi uygulanmıştır.
Hentbol oyuncularında müsabaka döneminde yapılan antrenman sonrasında vücut yağ kitlesi (VYK) (p<0,05), yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterolü (HDL-C) (p<0,05), vücut ağırlığı (VA) (p<0,01), vücut kitle indeksi (VKİ) (p<0,01), yağsız vücut kitlesi (YVK) (p<0,01), vücut sıvı kitlesi (VSK) (p<0,01) ve kolesterol (p<0,01) düzeylerinde anlamlı fark tespit edilmiştir. Müsabaka dönemi sonrası VKİ ve trigliserid (TG) (r= 0,627), çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) (r= 0,639); vücut yağ yüzdesi (VYY) ve TG (r= 0,616), VLDL (r= 0,628) arasında pozitif, vücut sıvı oranı (VSO) ve TG (r= -0,613), VLDL (r= -0,625) arasında ise negatif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (p< 0,05). Müsabaka dönemi öncesi vücut kompozisyonu değerleri ile lipit profilleri arasındaki ilişkinin ise istatistiksel olarak anlamlı olmadığı ortaya çıkmıştır (p>0,05). Sonuç olarak, müsabaka dönemi antrenmanları sonrasında hentbolcuların vücut yağ yüzdesi (VYY) ve vücut sıvı oranı (VSO) dışında kalan vücut kompozisyonunun yağlı ve yağsız kısımlarında artış olduğu, kolesterol ve HDL-C düzeylerinde ise düşüş olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca TG ve VLDL’nin VKİ ve VYY ile yüksek pozitif, VSO’yla ise negatif bir ilişki gösterdiği belirlenmiştir. Bu sonuçların oluşmasında müsabaka döneminde yapılan antrenmanların sıklığı, şiddeti ile teknik-taktik ağırlıklı olmasının etkili olduğu ve sporcuların beslenme alışkanlıkları ile kullandıkları ergojenik yardımcıların da katkı sağladığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hentbol, Müsabaka Dönemi, Vücut Kompozisyonu

Kaynakça

• Akgün, N. (1993). Egzersiz Fizyolojisi. 4. Baskı İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası.
• Amerikan College of Sports Medicine (A.C.S.M) (1990). The Recommended Quantity and Quality of Exercise for Developing and Maintaining Cardionespiratory and Muscular Fitness in Healthy Adults. Med.Sci.Sport Exercise. 4 (3) : 22, 265.
• Anderson, A.J., Sobocinski, K.A., Freedman, D.S., Barboriak, J.J., Rimm,
• A.A., Gruchow, H.W. (1988). Body Fat Distribution, Plasma Lipids,
• and Lipoproteins. Arteriosclerosis, 8:88-94.
• Arslan, E., Kelle M., Baylan Y., Diken H., Atmaca, M., Tümer, C., Obay, B., Şermet, A. (2001). Sporcularda Plazma Lipid Düzeylerinin Kendi Aralarında ve Kontrollerle Karşılaştırılması. Dicle Tıp Dergisi (Journal Of Medical School) 28(1), 23-34.
• Ateş, M., Demir, M., Ateşoğlu, U. (2007). Polimetrik Antrenmanın 16-18 Yaş Grubu Erkek Futbolcuların Bazı Fiziksel ve Fizyolojik Parametreleri Üzerine Etkisi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 4-15.
• Ateşoğlu, U. (2001) Kendi Vücut Ağırlığı ve Ek Ağırlıkla Yapılan Pliometrik Antrenmanın Bazı Fiziksel ve Fizyolojik Parametreler Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyükyazı, G., Ulman, C., Taneli, F., Aksoy, D., Tıkız, H. (2008) Effects of Walking on Serum Lipids, MMP-9 And TIMP-1 in Post-Menopausal Women. 10th International Sport Congress, Bolu, Turkey.
• Choi, J.W., Pai, S.H., Kim, S.K.(2002). Associations Between Total Body Fat and Serum Lipid Concentrations in Obese Human Adolescents. Annals of Clinical & Laboratory Science, 32: (3), 271-278.
• Crouse, S.F., O’Brien, B.C., Rohack, J.J. (1995). Changes in Serum Lipids and Apoproteins After Exercise in Men With High Cholesterol: İnfluence of İntensity. J Appl Physiol 79: 279-286.
• Çolakoğlu, F., Karacan, S. (2006). Genç Bayanlar İle Orta Yaş Bayanlarda Aerobik Egzersizin Bazı Fizyolojik Parametrelere Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi 14(1): 277-284.
• Çolakoğlu, F., Şenel, Ö. (2003). Sekiz Haftalık Aerobik Egzersiz Programının Sedanter Orta Yaşlı Bayanların Vücut Kompozisyonu ve Kan Lipidleri Üzerindeki Etkileri. Spormetre. 13(1): 57-61.
• Ellison, R.C., Zhang, Y., Qureshi, M.M., Knox, S., Arnett, D.K., Province, M.A. (2004). Lifestyle Determinants of High-Density Lipoprotein Cholesterol: The National Heart, Lung, and Blood Institute Family Heart Study. American Heart Journal, 147:(3), 529-535.
• Enger, S.C., Stromme, S.R., Refsum, H.E. (1980). High Density Lipoprotein Cholesterol, Total Cholesterol and Tryglicerides in Serum After A Single Exposure to Prolonged Heavy Exercise. Scand .T Clin 40: 341- 345.
• Fellmann, N., Ritz, P., Ribeyre, J., Beaufrere, B., Delaitre, M., Coudert, J. (1999). Intracellular Hyperhidration İnduced by A 7-Day Andurance Race. Eur J Appl Physiol Occup Physio,l 80:353-359.
• Ferguson, M.A., Alderson, N.L., Trost, S.G., Essig, D.A., Burke, J.R.,
• Durstine, J.L. (1998). Effects of Four Different Single Exercise
• Sessions on Lipids, Lipoproteins, and Lipoprotein Lipase.
• J.App.Physiol, 85(3): 1169–1174.
• Flodmark, C.E., Sveger, T., Nilsson-Ehle, P. (1994). Waist Measurement Correlates to a Potentially Atherogenic Lipoprotein Profile in Obese 12-14-Year-Old Children. Acta Paediatr, 83:941-945.
• Gaesser, G.A., Rich, R.G. (1984). Effects of High-and Low- İntencity Exercise Training on Aerobic Capacity and Blood Lipids. Med Scie Sports Exerc. 16(3):269-274.
• Goldberg, A.P., Busby-Whitehead, M.J., Katzel, L.I., Krauss, R.M.,
• Lumpkin, M., Hagberg, J.M. (2000). Cardiovascular Fitness, Body
• Composition, and Lipoprotein Lipid Metabolism in Older Men.
• Journal of Gerontology:MEDICAL SCIENCES, 55A:(6), 342-349.
• Gökdemir, K., Koç, H., Yüksel, O. (2007). Aerobik Antrenman Programının Üniversite Öğrencilerinin Bazı Solunum ve Dolaşım Parametreleri ile Vücut Yağ Oranı Üzerine Etkisi. Egzersiz Çevrimiçi Dergisi, 1(1): 45-49.
• Halle, M., Berg, A., Konig, D., Keul, J., Baumstark, M.W. (1997). Differences in The Concentration and Compositon of Low-Density Lipoprotein Subfraction Particles Between Sedentary and Trained Hypercholesterolemic Men. Metabolism, 46(2): 186-91.
• Hu, D., Hannah, J., Gray, R.S., Jablonski, K.A., Henderson, J.A., Robbins, D.C., Lee, E.T., Welty, T.K., Howard, B.V. (2000). Effects of Obesity and Body Fat Distribution on Lipids and Lipoproteins in Nondiabetic American Indians: The Strong Heart Study. Obes Res, 8: 411-421.
• Hughes, R.A., Thorland, W.G., Eyford, T., Hood, T. (1990). The Acute Effects of Exercise Duration on Serum Lipoprotein Metabolism. J Sports Med Phys Fitness, 30:37-40.
• İmamoğlu, O., Altun, P., Çebi, M., Kishalı, N.F. (1999). Menapoz Öncesi ve Sonrası Sedanter Bayanlarda 3 Aylık Egzersizin Vücut Kompozisyonu, Serum Lipidleri, Lipoproteinleri ve Fiziksel Fitness Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi BESYO Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1): 25-29.
• Karakaş, S., Taşer, F., Yıldız, Y., Köse, H. (2005). Tıp Fakültesi ve Spor Yüksek Okulu Öğrencilerinde Biyoelektriksel Impedans Analiz (BIA) Yöntemi ile Vücut Kompozisyonlarının Karşılaştırılması. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 6(3):5-9.
• Kim, J.R., Oberman, A., Setcher, G.F., Lee, J.Y. (2001). Effect of Exercise Intensity and Frequency on Lipid Levels in Man With Coronary Heart Disease: Training Level Comparison. Trial. Am J Cardiol. 87: 942 -946.
• Kurt, U. (2006). A2 Voleybol Ligi Samsun D.S.İ. Spor Erkek Voleybol Takımının Bazı Fizyolojik Ve Kan Parametrelerinin Sezonlara Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Lakka, H.M., Tremblay A., Després J.P., Bouchard C. (2004). Effects of Long- Term Negative Energy Balance With Exercise on Plasma Lipid and Lipoprotein Levels in İdentical Twins. Atherosclerosis, 172: 127-133.
• Larry, D.H. (1982). Body Fatness and Motor Performance During Preadolescense. Research Quarterly for Exercise and Sport, 53(2): 139- 140.
• Mihic, S., MacDonald, J.A., McKenzei, S. Tarnopolsky, M.A. (2000). Acute Creatine Loading Increases Fat-Free Mass, But Does Not Affect Blood Pressure, Plasma Creatine, or CK Activity in Man and Women. Medicine and Science in Sports and Exercise 32, 291-296.
• Moore, C.E., Hartung, G.H., Mitkhell, R.E., Kappus, C.M., Hinderlitter, J. (1983). The Relationship of Exercise and Diet on High-Density Lipoprotein Cholesterol Levels in Women. Metabolism. 32(2): 189-195.
• Mujika, I., Padilla, S., Ibanez, J., Izquierdo, M., Gorostiaga, E. (2000). Creatine Supplementation and Sprint Performance in Soccer Players. Medicine and Science in Sports and Exercise 32, 518-525.
• National Cholesterol Education Panel (NCEP) (2001). Evaluation And Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection. Adult Treatment Panel III, JAMA, 285: 2486-97.
• Nicklas, B.J., Katzel, L.I., Busby W.J., Goldberg, A.P. (1997). Increases in High-Densitiy Lipoprotein Cholesterol with Endurance Exercise Traning are Blunted in Obese Compared with Lean Men. Metabolism, 46(5): 556-561.
• Peeters, B., Lantz, C.D. Mayew, J.L. (1999). Effect of Oral Creatine Monohyhrate and Creatine Phosphate Supplementation on Maximal Strenght Indices, Body Composition and Blood Pressure. Journal of Strength and Conditioning Research 13, 3-9.
• Saka, T., Yıldız, Y., Tekbaş, Ö.F., Aydın, T. (2008). Genç Erkeklerde Spor Okulu Eğitim Programının Bazı Antropometrik ve Fonksiyonel Testler Üzerine Etkisi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(1).
• Savucu, Y., Sirmen, B., İnal, S., Karahan, M., Erdemir, İ. (2006). Zihinsel Engelli Bireylerde Basketbol Antrenmanının Fiziksel Uygunluk Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(2): 105-113.
• Sevim, Y. (1997). Antrenman Bilgisi, s: 157, Ankara: TUTİBAY Ltd. Sti.
• Stamford, B. (1983). The Results of Aerobic Exercise. The Physician and Sport Medicine, 1(9):145.
• Şekeroğlu, M.R., Aslan, R., Tarakçıoğlu, M., Kara, M. (1997). Sedanter Erkeklerde Akut ve Programlı Egzersizin Serum Apolipoproteinleri ve Lipitleri Üzerine Etkileri. Genel Tıp Dergisi, 7(1):5-8.
• Tran, Z.V., Weltman, A., Glass, G.V., Mood, D.P. (1983). The Effects of Exercise on Blood Lipids and Lipoproteins. Medicine and Science in Sport and Exercise, 15(5): 392-402.
• Turgut, G., Genç, O., Kaptanoğlu, B. (1998). Sporcu ve Sedanter Kişiler Arasında Kan Lipid Fraksiyonları Farklılıkları. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 5(1): 33-37.
• Uğraş, A., Özkan, H., Savaş, S. (2002). Bilkent Üniversitesi Futbol Takımının 10 Haftalık Ön Hazırlık Sonrasındaki Fiziksel ve Fizyolojik Karekteristikleri. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1): 241-252
• Uğraş, A., Savaş, S. (2004). Aerobik Egzersizlerin Bazı Fizyolojik Özellikler ve Kan Yağları Üzerine Etkiler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12 (1) : 293- 302.
• Volek, J.S., Mazzetti, S.A., Farquhar, W.B., Barnes, B., Gomez, A.L. Kraemer, W. (2001). Physiological Responses to Short-Term Exercise in Heat After Creatine. Medicine and Science in Sports and Exercise 33, 1101- 1108.
• Votruba, S.B., Horvitz, M.A., Schoeller, D.A. (2000). The Role of Exercise in The Treatment of Obesity. Nutrition, 16:179-188.
• Williams, P., Krauss, R., Vranizan, K. (1989). Ejfects of Exercise İnduced Weight Loss on Low Density Lipoprotein Subfractions in Healthy Men. Arteriosclerosis 9: 623-32.
• Wong, P.C.H., Chia, M.Y.H., Tsou, I.Y.Y., Wansaicheong, G.K.L., Tan, B., Wang, J.C.K., Tan, J., Kim, C.G., Boh, G., Lim, D. (2008). Effects of A 12-Week Exercise Training Programme on Aerobic Fitness, Body Composition, Blood Lipids and C-Reactive Protein in Adolescents with Obesity. Ann Acad Med Singapore, 37: 286-93.
• Wooten, J.S. Biggersta, K.D. Anderson, C. (2008). Response of Lipid, Lipoprotein-Cholesterol, and Electrophoretic Characteristics of Lipoproteins Following A Single Bout of Aerobic Exercise in Women. Eur J Appl Physiol, 104: 19–27.
• Yalın, S. Gök, H. Toksöz, R. (2001). Sedanter Bireylerde Kısa Dönem Düzenli Egzersiz-Diyet Programının Lipid Profili Üzerindeki Etkileri. Ana Kar Der, 1: 179-188.
• Yanagibori, R. Kawakubo, K. Gunji, A. Aoki, K. Miyashita, M. (1993). Effects of 12 Wk -Exercise Walking on Serum Lipids, Lipoproteins in Middle-Aged Women- Does Menapause Status Influence Training Effects. Japenesse Journal of Public Health, 40(6): 459-467.
• Yenson, M. (1984). İnsan Biyokimyası 5.Baskı, s:313-640 Ankara:Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Yüksel, O., Koç, H., Özdilek, Ç., Gökdemir, K. (2007). Sürekli ve İnterval Antrenman Programlarının Üniversite Öğrencilerinin Aerobik ve Anaerobik Gücüne Etkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences), 16(3): 133-139. ****