DENEYSEL YÖNÜYLE MÜSELSEL GAZEL

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 2, 165 - 178, 17.12.2017

Ahmet Topal

Öz

Klasik
Türk şiiri geleneğinde müselsel gazel, her mısraı aynı şekilde kafiyeli olan
gazellere denilmektedir. Bu çalışmada örneklerine yer verilen deneysel nitelikli
müselsel gazeller ise harflerin belirli bir düzenle oluşturdukları silsileyle
yazılan, imlaya yönelik bir hüner gösterisidir. Bu şiirlerde bir kelimenin son
harfi, kendisinden sonra gelen kelimenin ilk harfi olarak da kullanılmakta; bu
harf kelime sonunda olmak üzere bir kez yazılmaktadır (صفدر زم عارف Safder-i rezm-i ma’ârif gibi). Sonraki kelimede ilk harfin yazılmaması, şiirleri bir nevi
bulmacaya çevirmekte; ilk bakışta şiirlerin anlamsız kelimelerle yazıldığını
düşündürmektedir. Kesbî, Safî, Gınayî, Hafız Ahmed Paşa ve Nağzî’ye ait olmak
üzere beş örneği tespit edilebilen şiirleri; şairlerin diğerlerinden farklı
olma, kendine özgü bir tarz geliştirme maksadıyla kaleme aldıkları sıra dışı
denemelere dahil etmek gerekir. Bu manzumeler geleneğin belirlediği “müselsel
gazel” tanımını değiştirecek ya da genişletecek mahiyette olmamakla birlikte
klasik Türk şiirinin deneysel yönü itibarıyla sınırlarının ne kadar geniş
olduğunu gösteren örneklerdendir. 

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Deneysel Edebiyat, Müselsel Gazel

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara 1999. Aydın, Abdullah – Uysal, Adem, “Hâfız Ahmed Paşa’nın Sıra Dışı Şiirleri”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 6, S. 15, Aralık 2013, s. 69-86. Çapan, Pervin, Mustafa Safayî Efendi, Tezkire-i Safâyî, (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevây’idi’l-Eş’âr), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 2005. Çelebioğlu, Âmil, “Kültür ve Edebiyatımızda Şifre Alfabeleri”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul 1998, s. 505-518. Hanîf Hâcî Mehmed, Divan, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, , 06 Mil Yz FB 202. Karabey, Turgut, “Divan Şiirinde ‘Sapma’lar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2007, S. 32, s. 15-38. Karakaş, Zehra, Dîvânçe-i Kesbî, Transkripsiyonlu Metin-Sözlük-İndeks, Dumlupınar Üni., SBE, Kütahya 2000. Koçoğlu, Turgut, “Deneysel Edebiyat Yönüyle Dîvân Şiirinde Bir Tarz: Gazel-İ Musanna’ Yahut “Gazel Ender Gazel”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Mine Mengi Özel Sayısı, Yıl 2, S. 5, 2016, s. 336-342. Köksal, M. Fatih, “Deneysel Edebiyatın Zirvesi: Ses Âteş, Sûret Âteş, Anlam Âteş”, Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, Kesit Yay., İstanbul 2012, s. 135-147. Köksal, M. Fatih, “Divan Şiirinin “Garîb”leri- I, Sıra Dışı Gazeller” , Yâ Kebîkeç, Mecmualar Arasında, İstanbul 2016, s. 119-126. Köksal, M. Fatih, Sana Benzer Güzel Olmaz, Divan Şiirinde Nazire, Ankara 2006, s. 71. Kurnaz, Cemal-Çeltik-Halil, Divan Şiiri Şekil Bilgisi, Ankara 2010. Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz 2060. Mecmûa-i Eşâr ve Fevâid, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan Koleksiyonu, nr. 58. Mecmû’a-i Eş’âr, İBB Atatürk Kitaplığı, Bel_YzO 0085, 92b. Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Ankara 2001, C. II, s. 853. Mücellî, Gazeliyât, 06 Mil Yz B 346/30.. Öğreten, Ahmet, Mustafa Kesbî İbretnümâ-yı Devlet (Tahlil ve Tenkitli Metin), İstanbul Üni., SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1996. Özgül, M. Kayahan, “Figüratif Şiir”, Sonsuzluk ve Bir Gün, Temmuz-Ağustos 2005, S. 3, s. 6. Öztekin, Özge, “Ağaç Kültünün Görsel Şiirdeki Figüratif Anlamı: Divan Şiirinde Deyişbilimsel Önceleme Alanı Olarak Biçimsel Sapmalar”, Millî Folklor, 2013, S. 98, s. 63. Öztekin, Özge, “Ontolojik Boyutta Döngüsel Süreklilik & „Değişim ve Dönüşüm’ü İmleyen Görsel Sembollerle Şiirin Biçim Düzeyinde Bilinçli Deformasyonu: Divan Şiirinde Deyişbilimsel Bir Önceleme Alanı Olarak Biçimsel Sapmalar”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/3, Summer 2012, s. 2139-2155. Şenödeyici, Özer, Osmanlının Görsel Şiirleri, Kesit Yay., İstanbul 2012. Tahirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügati, haz. Kemal Edib Kürkçüoğlu, Enderun Kitabevi, İstanbul 1994. Topal, Ahmet, Klasik Türk Şiirinde Kasîde-i Masnû’a ve Nağzî’nin Masnû’ Kasîdeleri, Fenomen Yay., Erzurum 2017 Tosun, Serdal, Hâfız Ahmed Paşa Divanı ve İncelenmesi, İstanbul Üni., SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011. Tökel, Dursun Ali, Deneysel Edebiyat Yönüyle Divan Şiiri, Hece Yay., Ankara 2010. Uysal, Adem, Hâfız Ahmed Paşa Divanı (metin-inceleme), Gazi Üniversitesi, SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.