ANNELERİN SİVİL İTAATSİZLİK EYLEMLERİ: DİYARBAKIR ANNELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 245 - 260, 31.12.2023

Nisa Arduç , Ayşem Sezer Şanlı

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.1272741

Öz

Bu makale, sivil itaatsizlikten yola çıkarak kadınların annelik kimliği üstünden inşa ettikleri aktivizmlerine emsal teşkil eden Diyarbakır Anneleri hareketini ele almaktadır. Diyarbakır Anneleri, 3 Eylül 2019 tarihinde bir anne kafilesinin Diyarbakır HDP İl Başkanlığı binasının önünde oturma eylemi başlatmasıyla doğmuştur. Protestoların ilk halkasını 22 Ağustos 2019 gününde başlatılan oturma eylemi oluşturmaktadır. Hareket, çocukları terör örgütü PKK tarafından kaçırılan ailelerin, ekseriyetle Kürt annelerin ortaya koyduğu iradenin ürünüdür. Bu hareket, bireysel bir acının toplumsal bir protesto eylemine dönüşümünü ve tabanı konsolide edebildiğini göstermesi açısından önemlidir. İkinci olarak çalışma, kadının özel alandan taşarak kamusal alana müdahil olan politikleşme sürecinin değerlendirilmesi gerekliliğine atıf yapmaktadır. 1990 yılı ve sonrasında Güneydoğu illerinde yaşanan gelişmeler kadınları etkilemiş, siyasallaşma süreçlerini tetiklemiştir. Bu siyasallaşma hareketleri içerisinde; Barış Anneleri, Cumartesi Anneleri, Diyarbakır Anneleri sıralanabilmektedir. Diyarbakır Anneleri hareketi, annelik aktivizmleri içerisinde önemli bir konum edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır Anneleri, Sivil İtaatsizlik, Oturma Eylemi

Kaynakça

• AKASLAN, P. (2006). Etkinliğini Yitirmiş Kentsel Mekânların Kent Yaşamına Katılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• ALPKAYA, G. (1995). “Kayıp’lar Sorunu ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50(3): 31-63.
• ALPTEKİN, H., ERBOĞA, A., KÖSE, T ve KURT, V. (2022). Teröre Karşı Toplumsal Hareket Diyarbakır Anneleri, Seta Kitapları, İstanbul.
• ALTINTAŞ, Ş. (2020). Diyarbakır Anneleri’nden Dünyaya, Milay Yayınları, İstanbul.
• ALTUN, F. (2022). “Takdim”, (Ed.) ALPTEKİN, H., ERBOĞA, A., KÖSE, T ve KURT, V., Teröre Karşı Toplumsal Hareket Diyarbakır Anneleri, Seta Kitap, İstanbul.
• ANBARLI, Ş. (2006). Baskıya Karşı Direnme Hakkı ve Sivil İtaatsizlik (Türkiye Örneği), Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• ARENDT, H. (2021). “Sivil İtaatsizliğin Tanımı ve Haklılığı”, (Ed.) COŞAR, Y., Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• ASPAR, M. (2021). Aktif Yurttaşlık Örneği Olarak Cumartesi Anneleri, Yüksek Lisans Tezi, Altınbaş Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• BİANET HABER AJANSI (2014). “Barış Anneleri Diyarbakır’daki Aileleri Ziyaret Etti”, https://m.bianet.org/kurdi/insan-haklari/156164-baris-anneleri-diyarbakir-daki-aileleri-ziyaret-etti, (04.06.2014).
• CAN, B. (2014). “Barış Anneleri”, Toplum ve Kuram Dergisi, 9: 35-43.
• CANDAN K. ve BİLGİN M. (2011). “Sivil İtaatsizlik”, Yasama Dergisi, 19: 57-94.
• COŞAR, Y. (2021), Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• CUMHURİYET. “Cumartesi Annelerinin 700. Hafta Eylemi Yasaklandı”, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/cumartesi-annelerinin-700-hafta-eylemi-yasaklandi-1063995, (25.08.2018).
• ÇAĞLAYAN, H. (2007). Analar, Yoldaşlar ve Tanrıçalar: Kürt Hareketinde Kadınlar ve Kadın Kimliğinin Oluşumu, İletişim Yayınları, İstanbul.
• DAĞTAŞ, B. ve DAĞTAŞ, E. (2007). “Sivil İtaatsizlik Örneği Olarak Cumartesi Anneleri Eylemlerinin Türkiye Basınındaki Sunumu”, Kültür ve İletişim Dergisi, 10(1): 71-104.
• DEMİR OKTAY, T. (2022). Annemin Sesi Diyarbakır Anneleri Anlatıyor, Turkuaz Kitap, İstanbul.
• DEMİR, R (2020), Belirsiz Kaybın Kuşaklararası Aktarımı: Cumartesi Anneleri, Yüksek Lisans Tezi, Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• DEMİREL S ve ERDOĞDU T. (2017). “Sivil İtaatsizlik Eylemleri Nereye Evriliyor: Hologram Eylemi”, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2):141-149.
• ECEVİTOĞLU, P. (2015). “İnsan Hakları Siyasetini Yeniden Düşünmek”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 13(50): 203-226.
• ESTES C. (2021). Kurtlarla Koşan Kadınlar, (Çev.) ATALAY, H., Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• GENÇ YILMAZ, A. (2014). “Toplumsal Hareketin Kalbinde Yeni Bir Özne Anneler: Türkiye’de Cumartesi Anneleri ve Arjantin’de Mayıs Anneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1): 51-74.
• GÖNEN, Y. (2011). “İnsan Haklarının Korunma Yöntemi Olarak Sivil İtaatsizlik”, Hukuk Ekonomi ve Siyasal Bilimler Dergisi, 116: 1-26.
• HABERMAS, J. (2021). “Sivil İtaatsizlik: Demokratik Hukuk Devleti'nin Denektaşı. Almanya'da Otoriter Legalizm Karşıtlığı”, (Ed.) COŞAR, Y., Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• KALAFAT, Y. (2021). “Bu Günah Kimin Boynuna? Diyarbakır Anneleri”, Erciyes Akademi Dergisi, 35/Özel Sayı: 894-901.
• KARATAŞ, A. (2020). Uyuyan Güzel Uyandı, Nemesis Kitap, İstanbul.
• KAZAK, S. (2009). “Anneliğin Siyasal Alandaki İnşası, Türkiye’de Annelik ve Siyaset: ‘Makbul’ Anneler ve ‘Sözde’ Anneler”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KEKEVİ, S. ve KILIÇOĞLU, G. (2016). “Uluslararası Hukuk Açısından Çocuk Askerler ve PKK’nın Çocuk Askerleri/Militanları”, Ankara Barosu Dergisi, 3: 483-510.
• KİNG, M. L. (2021). “Birmingham Cezaevinden Mektup”, (Ed.) COŞAR, Y., Kamu Vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• KIRMIZIGÜL, B. P. (2021). “PKK Terör Örgütünün Çocuk Militanlarına Yönelik Bir Analiz”, Uluslararası İlişkiler Çalışmaları Dergisi, 1(1) : 64-82.
• KUTLU, B. (2022). “Türk Siyasetinde Kadınların Özneleşmesi Hali: Diyarbakır Anneleri”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Göç Enstitüsü, Gaziantep.
• MEÇİN, M. (2022). “Demokratik Bir Direniş Türü Olarak Sivil İtaatsizlik ve Meşruluk Problemi”, Sosyal Bilimler Dergisi, 21: 1270-1282.
• MİLL, J. S. (2016). Kadınların Özgürleşmesi, (Çev.) AKSEL, D., Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
• ORHAN, G. (2009). “Annelik ve Politika: Barış Anneleri’nin Öğrettikleri”, Toplum ve Kuram Dergisi, 1: 97-102.
• ORHAN, G. (2012). “Türkiye’nin Yakın Tarihine Farklı Bir Öznelik Pratiği Olarak Annelik”, Praksis Dergisi, 29:107-134.
• ÖKÇESİZ, H. (2011). Sivil İtaatsizlik, Legal Kitabevi, İstanbul.
• PALABIYIK, A. (2020). “Ebeveynlik Nöbetinden Evlat Nöbetine: Diyarbakır Anneleri Üzerine Sosyolojik Gözlemler”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2): 272-286.
• RAWLS, J. (2021). “Sivil İtaatsizliğin Tanımı ve Haklılığı”, (Ed.) COŞAR, Y., Kamu Vicdanına Çağrı ve Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SANER, H. (2021). “Demokrasilerde Direnme Sorumluluğu Üzerine”, (Ed.) COŞAR, Y., Kamu Vicdanına Çağrı ve Sivil İtaatsizlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SEZER ŞANLI, A. (2018). “Gündelik Hayatın Dönüşümünde Bir İmkân Olarak Toplumsal Muhalefetin Değerlendirilmesi: Cumartesi Anneleri Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• SEZER ŞANLI, A. (2020). “Gündelik Hayatı Dönüştüren Eylem Olarak Protesto Aktörü Olarak Kadınlar: Cumartesi Anneleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Fe Dergi, 12(1): 44-58.
• SEZER ŞANLI, A. (2022). “Türk Siyasal Hayatına 1990’ların Sivil İtaatsizlik Eylemleri Üzerinden Bakmak”, (Ed.) ÖZTAY, O. ve SARIBAŞ, S., Sosyal Bilimler Alanındaki Gelişmeler I, Duvar Yayınları, İzmir.
• SUMBAS, A. (2015). “Kadının Politik Temsil Meselesi Üzerine Bir Tartışma”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53:103-121.
• THOREAU, H. D. (2013). Sivil İtaatsizlik, (Çev.) OLÇUM, M., Kafe Kültür Yayıncılık, İstanbul.
• TOKDOĞAN, N. (2013). “Kürt Kadınların Sesi: Bir Karşıt Kamusallık Pratiği Olarak Hêviya Jinê Dergisi”, Fe Dergi, 5(2): 38-52.
• TOKGÖZ, V. (2019). “Sivil İtaatsizlik”, Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• URAN, P. (2003). “1960 Sonrası Türkiye’de Sivil İtaatsizlik Eylemleri ve Düşünce Suçuna Karşı Girişim Hareketi”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.