AVRASYA JEOPOLİTİĞİNDE TÜRKİYE'NİN ENERJİ POLİTİKALARI: TANAP VE TÜRK AKIMI

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 2, 457 - 473, 31.12.2021

Ali Samir Merdan

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin enerji politikalarında önem arz eden Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) ile Türk Akımı doğalgaz boru hattının başta Türkiye olmak üzere Azerbaycan, Rusya Federasyonu ve Avrupa Birliği açısından etkilerini araştırmaktır. Bu çerçevede çalışmada Türkiye'nin, TANAP ve Türk Akımı boru hatlarıyla Azerbaycan ve Rusya Federasyonu doğalgazının Avrupa pazarına ulaştırılmasında köprü görevi üstlendiği ve Avrasya jeopolitiğinin enerji stratejisinde daha fazla söz hakkına sahip olmaya başladığı görülmüştür. Avrasya jeopolitiğinde transit ülke konumuna yükselen Türkiye, Azerbaycan ve Rusya Federasyonu’ndan özellikle doğalgaz ithalatı konusunda da sürekliliğin ve çeşitliliğin sağlanması açısından transferle ilgili enerji politikaları geliştirmiştir. Sonuç olarak, bu iki doğalgaz boru hattının açılmasıyla enerji alanında Türkiye’nin elinin daha da güçlendiği ve Avrasya bölgesinde jeopolitik açıdan stratejik önemini artırdığı belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

TANAP, Türk Akımı, Avrasya, Türkiye, Enerji

Kaynakça

• Ajanstürk. (2018), ABD’den TANAP Açıklaması, 12 Ocak 2019 tarihinde http://www.ajansturk.tv/gundem/abdden-trans-anadolu-dogal-gaz-boru-hatti-tanap-aciklamasi/ adresinden alındı.
• Akbarzadeh, S. (2004), Keeping Central Asia Stable, Third World Quarterly, 25(4), 689-705.
• Akdiş, M. (2009), Orta Asya Türk Cumhuriyetleriyle Sosyal-Kültürel İlişkiler, Bölgeye Yabancı İlgisi ve Beklentiler, 13 Mart 2019 tarihinde Dış Ticaret Müsteşarlığı: http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/temmuz09/ortaasya.html adresinden alındı.
• Aliyev, H. (1997), Azerbaycan Nefti Dünya Siyasetinde C. II, Bakı: Azerbaycan Neşriyyatı.
• Aliyev, İ. (2007), Azerbaijan: The New Source of Energy of the 21st Century, 5 Nisan 2019 tarihinde http://www.cia.org/azerbaijannewsourceofenergy.html adresinden alındı.
• Anadolu Ajansı. (2017), Türk Akımı Anlaşması Duma’da Kabul Edildi, 23 Aralık 2018 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turk-akimi-anlasmasi-dumada-kabul-edildi/731374 adresinden alındı.
• Aras, O. N. (2004), Azerbaycan’ın Hazar Ekonomisi ve Stratejisi, İstanbul: Derin Yayınları.
• Aras, O. N., Süleymanov, E. ve Hasanov, F. (2013), Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nden Ekonomik ve Stratejik Beklentiler, S. Sarı, A. H. Gencer ve İ. Sözen içinde, Internatıonal Conference On Eurasıan Economıes 2013 (s. 991-998), Istanbul: Beykent University.
• Aydın, N. Z. (2012), Hazar Enerji Kaynakları ve Siyaset, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 207-224.
• Azerbaycan. (1994), Qaz Azerbaycan’da Qaldı, 17 Nisan 2019 tarihinde Azerbaycan Resmi Dövlet Qezeti: https://www.azerbaijan-news.az/ adresinden alındı.
• Azerbaycan. (2019), Azerbaycan Nefti Dünya Bazarında, 17 Nisan 2019 tarihinde Azerbaycan Resmi Dövlet Qezeti: https://www.azerbaijan-news.az/ adresinden alındı.
• Bayraç, N. (2009), Küresel Enerji Politikaları ve Türkiye, Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 115-142.
• BOTAŞ (1998), Hazar-Akdeniz Ham Petrol Boru Hattı Projesi (Azerbaycan), Ankara: BOTAŞ yayınları.
• British Petroleum. (2018), BP Statistical Review of World Energy (s.1-53), 18 Mart 2019 tarihinde https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/ corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2018-full -report.pdf adresinden alındı.
• Brzezinski, Z. (2013), Strategic Vision: America and the Crisis of Global Power, New York: Basic Books Group.
• CNN Türk. (2017), Türkiye’nin TANAP’taki Hissesi Artırıldı, 3 Nisan 2019 tarihinde CNN Türk Haber Kanalı: https://www.cnnturk.com/ekonomi/sirketler/turkiyenin-tanaptaki-hissesi-artirildi adresinden alındı.
• Dekanozishvili, M. (2010), Towards a Common European Energy Policy, American Political Association Annual Meeting, Washington, DC.
• Donaldson, R. H., Nogee, J. L. ve Nadkarni, V. (2014), The Foreign Policy of Russia: Changing Systems, New York: M. E. Sharpe.
• Dugin, A. (1997), Asnovı Geopolitiki, Moskva: Arktogeya.
• Durmuşoğlu, S. (2015), Türkiye’nin Enerji Politikaları ve Komşu Ülkelerle Uluslararası İlişkilerine Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Durmuşoğlu, S. (2016), 21. Yüzyılın Enerji Denklemi ve Türkiye, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(29), 283-303.
• Dünya Enerji Konseyi. (2021), Türkiye Enerji Denge Tabloları (2019 Denge Tablosu), 8 Nisan 2021 tarihinde Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi: https://www.dunyaenerji.org.tr/turkiye-enerji-denge-tablolari/ adresinden alındı.
• Enerji Enstitüsü. (2015), Türk Akımı Gaz Boru Hattı Projesinin Güzergahı Belli Oldu, 8 Ocak 2018 tarihinde http://enerjienstitusu.com/2015/02/20/turk-akimi-gaz-boru-hatti-projesinin-guzergah-belli-oldu/ adresinden alındı.
• Erdağ, R. (2013), Anadolu Geçişli Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nin (TANAP) Küresel Enerji Politikalarına Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme, International Journal of Social Science, 6(3), 867-887.
• Erdoğan, N. (2017), TANAP Projesinin Türkiye ve Azerbaycan Enerji Politikalarındaki Yeri ve Önemi, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 10-26.
• Gökay, B. (1998), Caspian Uncertainties: Regional Rivatries and Pipelines, Perceptions, 2(5), 51-63.
• Harrop, J. (2000), The Political Economy of Integration in the European Union, 3. Baskı, Cheltenham: Edward Elgar.
• Hürriyet. (2016), Türkiye ile Rusya Arasında Türk Akımı Anlaşması İmzalandı, 12 Şubat 2019 tarihinde Hürriyet Gazetesi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ erdogan-ve-putin-mabeyn-koskunde-gorustu-40244979 adresinden alındı.
• İlter, E. ve Kınık, H. (2017), Türkiye’nin Enerji Denklemi: Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı ve Türk Akımı, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(18), 185-200.
• İşyar, Ö. G. (2013), Avrasya ve Avrasyacılık, Bursa: Dora Yayınları.
• Karagöl, E. T. ve Kızılkaya, M. (2015), Rusya-AB-Türkiye Üçgeninde Türk Akımı, SETA Perspektif, 1(105), 1-6.
• Koç, E. ve Kaplan, E. (2008), Dünyada ve Türkiye’de Genel Enerji Durumu-I Dünya Değerlendirmesi, Termodinamik Dergisi, 1(187), 70-80.
• Maynes, W. (2003), America Discovers Central Asia, Foreign Affairs, 82(2), 120-132.
• Merdan, A. S. (2020), Azerbaycan-ABD İlişkileri ve Azerbaycan’da ABD İmajı (1991-2010), Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Milliyet. (2020), Trans Adriyatik Boru Hattı Ticari Olarak İşlemeye Başladı, 16 Kasım 2020 tarihinde Milliyet: https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/trans-adriyatik-boru-hatti-ticari-olarak-islemeye-basladi-6355480 adresinden alındı.
• Mor, H. (2010), Avrupa (Birliği) Bütünleşme Süreci ve Sorunları, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(1), 499-541.
• Nogayeva, A. (2011), ABD, Rusya ve Çin’in Stratejik Denge Arayışları, 2. Baskı, Ankara: Uşak Yayınları.
• Onur, M. (2006), Petrol ve Doğalgazın Dünyada, Türkiye'de Durumu ve İTÜ'deki Çalışmalar, ENKÜS 2006 İTÜ Enerji Çalıştayı ve Sergisi (s. 240-259), İstanbul: Enerji Enstitüsü Yayınları.
• Özder, A. (2013), Avrasya Kavramı ve Önemi, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 2(2), 65-88.
• Sak, H. ve Zengin, A. (2015), Uluslararası Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri; Türkiye’nin Doğal Gaz Ticareti Açısından Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ve Trans Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı (TAP) Projelerinin Değerlendirilmesi, TC İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Working Paper Series, 1(6), 1-13.
• Sputnik Türkiye. (2016), 9 Ağustos’taki Putin-Erdoğan Görüşmesi, 8 Aralık 2018 tarihinde Sputnik Türkiye Uluslararası Haber Ajansı: https://tr.sputnik news.com/trend/9agustos_putin_erdogan_gorusme/ adresinden alındı.
• Tamzok, N. (2014), Türkiye Enerji İthalatında Kaçıncı?, 7 Şubat 2021 tarihinde Enerji Günlüğü: http://www.enerjigunlugu.net/turkiye-enerji-ithalatinda-kacinci-10228yy.htm adresinden alındı.
• TANAP Doğalgaz İletişim A.Ş.. (2021), Çevresel Etki Değerlendirme, TANAP Projesi ÇED Raporu, 6 Şubat 2021 tarihinde http://www.tanap.com/content/file/bolum-1.pdf adresinden alındı.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2021), 5 Mart 2021 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/ turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa adresinden alındı.
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2019), 28 Mart 2019 tarihinde https:// www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Petrol-Boru-Hatlari adresinden alındı.
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2019), 28 Mart 2019 tarihinde https://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Dogal-Gaz-Boru-Hatlari-ve-Projeleri adresinden alındı.
• Tellal, E. (2005), Türk Dış Politikası’nda Avrasya Seçeneği, Uluslararası İlişkiler, 2(5), 49-70.
• TÜİK. (2019), 10 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr adresinden alındı.
• Tüysüzoğlu, G. (2013), Milenyum Sonrası Türk Dış Politikası: Yeni Osmancılık ve Türk Avrasyacılığı Ekseninde İnşa Edilen Bir Pragmatizm, Alternatif Politika, 5(3), 295-323.
• Williams, A. ve Tekin, A. (2011), Geo-Politics of the Euro-Asia Anergy Nexus: The European Union, Russia and Turkey, Great Britain: Palgrave Macmillan.
• Yıldız, F. (2013), Avrupa Birliği’nin Enerji Politikaları ve Enerji Arz Güvenliği Arayışları, İnsan ve Toplum, 3(5), 159-181.