BIST Perakende Ticaret Sektöründe MSY ve WSM Tabanlı Finansal Başarı Ölçümü ve Duyarlılık Analizi

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 2, 172 - 184, 30.12.2022

Osman Pala

Öz

İşletmelerin gerçekleştirdikleri faaliyetler sonucu ortaya çıkan finansal yapılarının bulundukları sektör dahilinde incelenmesi ile gerçekleştirilen finansal başarı ölçümü, şimdiki durumlarını göstermekle birlikte gelecekteki planlamalarına da yol gösterici olmaktadır. İşletmelerin rakipleri ile birlikte farklı faktörler altında değerlendirilmesi bir Çok Kriterli Karar Verme problemi olarak görülebilmektedir. Çalışmada BIST Perakende Ticaret endeksinde yer alan işletmelerin 2018-2021 dönemini kapsayan finansal başarı ölçümleri işletmelerin bilançolarından elde edilen Cari Oran, Net İşletme Sermayesi Oranı, Net Kar Marjı, Öz Sermaye Karlılık Oranı, Aktif Devir Hızı, Dönen Varlık Devir Hızı, Borç Oranı ve Öz Sermaye Oranı üzerinden MSY ve WSM yöntemleri ile ÇKKV bakış açısıyla birlikte değerlendirilmiştir. WSM yaklaşımı için geliştirilen duyarlılık analizi ile ise işletmelerin üst sıralarında yer alan rakiplerini yakalamaları için hangi faktörde ne miktarda iyileştirilme yapılması gerektiği sorusuna cevap aranmıştır. Ortaya çıkan sonuçlara göre her bir işletmenin faktör bazında yapacağı iyileştirmeler ile hangi rakiplerini geçebileceğine dair çıkarımlar net sayısal değerlerle sağlanmıştır. Çalışmada faktörleri ağırlıklandırmada optimizasyon temelli MSY kullanılmıştır. WSM ile ise işletmeler finansal performansları sıralanmıştır. Maks-min normalizasyonuna ve WSM’ye uyacak biçimde tasarlanan duyarlılık analizi ile ise ileri düzey analizler gerçekleştirilmiştir. Bu sayede gelecekteki iyileşme alanları etkili biçim de işletmelere özgü keşfedilmiştir. Örneğin işletmelerin bazı finansal alanlarda yapacağı iyileştirmelerin gereksiz olduğu saptanırken, bazı alanlarda ise hedeflenmesi gereken iyileştirme miktarlarının kesin olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

MSY, WSM, BIST Perakende Ticaret, Duyarlılık Analizi, ÇKKV

Kaynakça

• AKGÜL, Y. (2019). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Türk Bankacilik Sisteminin 2010-2018 Yillari Arasindaki Performansinin Analizi. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 567-582.
• ALDALOU, E., & PERÇİN, S. (2020). Financial performance evaluation of food and drink index using fuzzy MCDM approach. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 6(1), 1-19.
• BAYDAŞ, M., & EREN, T. (2021). Finansal Performans Ölçümünde ÇKKV Yöntem Seçimi Problemine Objektif Bir Yaklaşım: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3), 664-687.
• CHEN, C. T., PAİ, P. F., & HUNG, W. Z. (2010). An integrated methodology using linguistic PROMETHEE and maximum deviation method for third-party logistics supplier selection. International journal of computational intelligence systems, 3(4), 438-451.
• DESTE, M., & HALİFEOĞLU, M. (2019). Perakende Ticaret Sektöründeki İşletmelerin Tedarik Zinciri Yönetimi Açısından Finansal Performans Kriterlerinin Belirlenmesi: Bıst’de Bir Uygulama. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 751-774.
• ERSOY, N. (2018). Entropy Tabanlı Bütünleşik ÇKKV Yaklaşımı ile Kurumsal Sürdürülebilirlik Performans Ölçümü. Ege Academic Review, 18(3), 367-385.
• İTİK, Ü. M., & SEL, A. (2021). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Perakende Ticaret Sektörü Şirketlerinin Finansal Performansının Cilos Ağırlıklandırma ve Topsis Yöntemiyle İncelenmesi: 2013-2019. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(3), 2769-2795.
• KAP (2022) https://www.kap.org.tr/tr/ (Erişim: 15.04.2022)
• KAR, A., ÖZER, Ö. VE AVCI, K. (2019). Türkiye’deki ağız ve diş sağlığı merkezlerinin finansal performans değerlendirmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (60), 87-99.
• ÖMÜRBEK, N., KARAATLI, M., & BALCI, H. F. (2016). Entropi temelli MAUT ve SAW yöntemleri ile otomotiv firmalarının performans değerlemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 227-255.
• ÖZAYDIN, G., & KARAKUL, A. K. (2021). Entropi Tabanlı Maut, Saw Ve Edas Yöntemleri İle Finansal Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 13-29.
• PALA, O. (2022). BIST Sigorta Endeksinde CRITIC Ve MULTIMOOSRAL Tekniklerine Dayalı Finansal Analiz. İzmir İktisat Dergisi, 37(1), 218-235.
• SARIAY, İ., & BAĞCİ, H. (2020). Varlık Tüketiminin İşletmelerin Finansal Performansına Etkisi: BİST’te İşlem Gören Perakende Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(1), 140-157.
• SATIR, H., KISAKÜREK, M., & YAŞAR, F. (2020). Likidite Ve Finansal Performans Arasındaki İlişkinin Topsis Analiz Yöntemi İle Değerlendirilmesi: Bist Perakende Ticaret Sektöründe Bir Uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-15.
• ŞENKAL, E., & ÖZTEL, A. (2020). Perakende Sektöründe Entropi Temelli Copras Yöntemi İle Finansal Başarı Ölçümü: Carrefoursa Örneği. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 5(1), 8-24.
• ŞİŞMAN, B., & DOĞAN, M. (2016). Türk Bankalarının Finansal Performanslarının Bulanık AHP ve Bulanık Moora Yöntemleri İle Değerlendirilmesi.Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 353-371.
• TEMÜR, A. S. (2021). Koronavirüs Covid-19’un Dünya Borsaları Üzerine Etkisi Ve Bist-Perakende Sektöründeki Hisse Senetlerinin Bu Süreçteki Davranışları. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(25), 773-797.
• TOPAL, A. (2021). Çok kriterli karar verme analizi ile elektrik üretim şirketlerinin finansal performans analizi: Entropi tabanlı Cocoso yöntemi. Business & Management Studies: An International Journal, 9(2), 532-546.
• WANG Y. (1997). Using the method of maximizing deviation to make decision for multiindices. Journal of Systems Engineering and Electronics, 8(3), 21-26.
• WANG, J., Wei, G. W., Wei, C., & Wu, J. (2020). Maximizing deviation method for multiple attribute decision making under q-rung orthopair fuzzy environment. Defence Technology, 16(5), 1073-1087.
• WEİ, G. W. (2008). Maximizing deviation method for multiple attribute decision making in intuitionistic fuzzy setting. Knowledge-Based Systems, 21(8), 833-836.
• WU, Z., & CHEN, Y. (2007). The maximizing deviation method for group multiple attribute decision making under linguistic environment. Fuzzy Sets and Systems, 158(14), 1608-1617.
• XU, Z., & ZHANG, X. (2013). Hesitant fuzzy multi-attribute decision making based on TOPSIS with incomplete weight information. Knowledge-Based Systems, 52, 53-64.
• YILDIRIM, B. F., & MEYDAN, C. (2021). Sezgisel Bulanık EDAS (SB-EDAS) Yöntemi İle Finansal Performans Değerlendirme: BİST Perakende Ticaret Sektöründe Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 235-251.