ON THE CRITIQUE OF THE MEDICALIZATION OF EVERYDAY LIFE

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 96 - 122, 24.10.2023

Meryem Serdar

https://doi.org/10.53662/esamdergisi.1352713

Öz

GÜNDELİK HAYATIN TIBBİLEŞTİRİLMESİNİN ELEŞTİRİSİ ÜZERİNE

Öz

Günümüz toplumlarında sağlıklı yaşam söylemi hayatın her alanına dahil edilmiş, bireyler sağlıklı olma durumlarının sorumluları haline gelmiştir. Böylece sağlık bireyselleştirilirken hastalık tanım ve kapsamları da olabildiğine genişlemiştir. Tıbbileştirme süreci, daha önceden tıp alanının dışında olan durumların tıbbi terimlerle tanımlanarak tıbbın müdahale alanına dahil edilmesini ifade etmektedir. Bu çalışmanın amacı, tıbbileştirmenin kökenlerini inceleyerek günümüz toplumlarında tıbbileştirmenin nasıl işlediğini, gündelik hayatın hangi alanlarının nasıl tıbbi kategoriler haline getirildiğini veya getirilmediğini, bütüncül bir bakışla eleştirel perpektifle yeniden değerlendirmektir. Literatür taramasına dayanan çalışmadan elde edilen bulgular doğrultusunda tıbbileştirmenin kökenlerinin modern bilimlerin doğuşuna dayandığı, tıbbın sosyal kontrol sağlama işlevinin eleştirilerin çıkış noktası olduğu görülmüştür. Sağlık anlayışında meydana gelen neoliberal dönüşümün ilaç endüstrisi ve medya araçlarının katkısıyla tıbbileştirmeyi daha da yaygınlaştırdığı, hayatın birçok alanını kuşatacak şekilde gündelik hayata tıbbi terimlerin nüfuz etmesini sağladığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tıbbileştirme, Sağlığın Bireyselleşmesi, Sağlık Endüstrisi

Kaynakça

• Açıkgöz, R. (2021). Hastalık, Sağlık ve Toplum-Bir Sağlık Sosyolojisi İncelemesi. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Armstrong, D. (1995). The Rise of Survelliance Medicine. Sociology of Health&Illness, 17(3), 393-404.
• Atalay, S. (2020). Sosyolojik Perspektiften Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu: Tıbbileştirme Ve Farmasötikalizasyon Temelinde Kavramsal Bir Değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 65, 461-485.
• Barker, K. K. (2008). Electronic Support Groups, Patient-Consumers, and Medicalization: The Case of Contested Illness. Journal of Health and Social Behavior, 49(1), 20-36.
• Bauman, Z. (2012). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri. (N. Demirdöven, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck, U. (1992). Risk Society: Towards a New Modernity. London: SAGE Publications Ltd.
• Bell, S. E. (1990). Sociological Perspectives on the Medicalization of Menopause. Annals of the New York Academy of Sciences, 592(1), 173-178.
• Bilgiç, A., & Akyüz, S. S. (2020). Türkiye’de Covid-19 Pandemisi Döneminde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Sosyal Medya Kullanımı: Twitter Paylaşımları İçerik Analizi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (Covid-19 Özel Sayısı), 230-243.
• Busfield, J. (2017). The Consept of Medicalisation Reassessed. Sociology of Health & Illness, 39(5), 759-774.
• Conrad, P. (2007). The Medicalization of Society: On The Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders. Baltimore: John Hopkins University Press.
• Conrad, P., & Potter, D. (2000). From Hyperactive Children to ADHD Adults: Observations on the Expansion of Medical Categories. Social Problems, 47(4), 559-582.
• Conrad, P., & Schneider, J. (1992). Deviance and Medicalization: From Badness to Sickness. Philadelphia: Temple University Press.
• Demez, G. (2012). Medyada Yeni Sağlık Anlayışları ve Kadın Bedeninin Temsili. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 512-532.
• Dikmen Özarslan, A. (2017). Ölümün Tıbbileşmesi ve Heterotopya Olarak Yoğun Bakım Ünitesi. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(15), 30-44.
• Efil, Ş. (2020). Modern Tıpta Ölüm Algısı ve Eleştirisi Üzerine. Felsefe Dünyası Dergisi, 72, 172-197.
• Ersoy, T. (2001). Tıp ve Yabancılaşma. Toplumbilim, 13, 71-80.
• Ersoy, T. (1998). İatokrasi, Tıp ve Kültür. İstanbul: Sorun Yayınları.
• Ertin, H. (2020). Modern Tıp ve Etik I. İstanbul: BETİM .
• Fair, B. (2010). Morgellons: Contested Illness, Diagnostic Compromise and Medicalisation. Sociology of Health & Illness, 32(4), 597-612.
• Foucault, M. (2003). The Birth of the Clinic: an archaeology of medical perception. (A. M. Sheridan, Çev.) London and New York: Routledge Classics.
• Freidson, E. (1959). Specialties Without Roots: The Utilization of New Services. Human Organization, 18(3), 112-116.
• Furedi, F. (2014). Korku Kültürü: Risk Almamanın Riskleri. (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Gadamer, H.-G. (2013). Ağrı. (K. K. Keskin, & M. Keskin, Çev.) İstanbul: Avesta Basın Yayın.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (C. Güzel, Ed.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gillam, S. (2016). The Reappearance of the Sick Man: A Landmark Publication Revisited. British Journal of General Practice, 616-617.
• Göçoğlu, V. (2019). Türkiye’de Merkezi Yönetimin Sosyal Medya Kullanımı: Bakanlıkların Twitter Hesapları Üzerine Bir Analiz. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(2), 422-444.
• Gudarzi, S. S. (2008). Yaşamın Aşırı Tıbbileştirilmesi: İki Ucu Keskin Bıçak. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(3), 334-335.
• Han, B.-C. (2020). Şeffaflık Toplumu. (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Harrington, A. (2019). Mind Fixers: Psychiatry's Troubled Search for the Biology of Mental Illness. New York and London: W. W. Norton & Company.
• Helman, C. (1985). Culture, Health and Illness. Bristol: John Wright & Sons Ltd.
• Hollinger, R. (2005). Postmodernizm ve Sosyal Bilimler. (A. Cevizci, Çev.) İstanbul: Paradigma.
• Illıch, I. (2019). Sağlığın Gaspı. (S. Sertabiboğlu, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jewson, N. D. (2009). The Disappearance of the Sick-Man From Medical Cosmology, 1770-1870. International Journal of Epidemiology(38), 622-633.
• Kahraman Güloğlu, F. (2022). Türkiye’de Engelliliğe Dair Sorun Alanlarına Sistematik Bir Yaklaşım. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(32), 364-381.
• Kalçık, T., & Altan Bayraktar, Ü. (2020). Covid-19 Salgınının Yönetilmesinde Sosyal Medya Kullanımı: Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Resmi Twitter Hesabı Üzerine Bir Analiz. Turkish Studies, 15(6), 583-602.
• Kant, I. (2005). Aydınlanma Nedir Sorusuna Yanıt. N. Bozkurt (Ed.) içinde, Kant. İstanbul: Say Yayınları.
• Kasapoğlu, M. A. (1999). Sağlık Sosyolojisinde Yeni Gelişmeler. M. C. Ecevit (Ed.) içinde, Sağlık Sosyolojisi (s. 1-13). Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.
• Koçtürk, O. N. (2009). Yeni Sömürgecilik Açısından Gıda Emperyalizmi. Ankara: TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası.
• Kurtdaş, M. Ç. (2016). “Sağlıklı Yaşam!” Sloganı Etrafında Şekillenen Yeni Tüketim Biçimleri. Sosyolojik Düşün, 1(1), 1-10.
• Lowenberg, J. S., & Davis, F. (1994). Beyond Medicalisation-Demedicalisation: The Case of Holistic Health. Sociology of Health & Illness, 16(5), 579-599.
• Marshall, A., (2002). The Unity Of Nature: Wholeness and Disintegration ın Ecology and Science. London: Imperial College Press.
• McGann, P.J. ve Conrad, P. (2007). Deviance, Medicalization of. George Ritzer (Ed.) içinde, In The Blackwell Encyclopedia of Sociology (s. 110-113). New York: Blackwell Publishing.
• Navarro, V. (1980). Work, Ideology, and Scıence: The Case of Medıcıne. International Journal of Health Services, 10(4), 523-550.
• Nettleton, S. (2004). The Emergence of E-scaped Medicine? Sociology, 38(4), 661-679.
• Özbay, Ö. (2020). Kriz İletişimi ve Sosyal Medya: Covid-19 Salgınının Yönetilmesinde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Twitter Hesabının Analizi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(70), 996-1006.
• Parsons, T. (2012). The Social System. New Orleans: Quid Pro Books.
• Relman, A. S. (1980). The New Medical-Industrial Complex. The New England Journal of Medicine, 303(17), 963-970.
• Sarı, A., & Öztunç, M. (2021). Kriz İletişiminde Sosyal Medya: Koronavirüs Krizinde Fahrettin Koca’nın Twitter Kullanımı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (1), 801-818.
• Sarı, Ö., & Atılgan, K. G. (2012). Sağlık Sosyolojisi- Hastalık ve Sağlığa İlişkin Kavramsal Tartışmalar. Konya: Karatay Akademi Yayınları.
• Serdar, M. (2021). Dijital Sağlık ve Sosyolojik Yansımaları. A. Zinderen (Ed.) içinde, Dijital Sosyoloji Çalışmaları (s. 161-188). Ankara: Nobel.
• Sezgin, D. (2011). Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sezgin, D. (2015). Toplumsal Cinsiyet Perspektifinde Sağlık ve Tıbbileştirme. D. Alptekin (Ed.) içinde, Hasta Toplum: Cinsiyetçilik, Tıbbileştirme ve Tüketime Dair Sağlık Çözümlemeleri (s. 55-79). Ankara: Nobel.
• Szasz, T. (2013). Yalanlar Bilimi Psikiyatri. (N. Küçük, Çev.) İstanbul: Aylak Kitap.
• Szasz, T. S. (1997). The Manufacture of Madness: A Comparative Study of the Inquisition and the Mental Health Movement. New York: Syracuse University Press.
• Tarhan, N. (2011). Hiperaktivite tanısında büyük yanlış!. Nezvat Tarhan. https://www.nevzattarhan.com/hiperaktivite-tanisinda-buyuk-yanlis.html. Erişim tarihi: 21.11.2022.
• Taşçı, F. (2018). Sosyal Politikada Dezavantajlı Gruplar: Tarih, yaklaşım ve uygulama. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Timurturkan, M. (2016). Yeni Bir Tüketim Alanı Olarak Tıbbileştirme: Beslenme Rejimlerinin Tıbbileşmesi. N. Adak (Ed.) içinde, Sağlık Sosyolojisinde Güncel Tartışmalar (s. 85-102). Ankara: Nobel.
• Turner, B. S. (2001). Kapitalizm, Sınıf ve Hastalık. Toplumbilim, 13, 109-118.
• Turner, B. S. (2011). Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi. (Ü. Tatlıcan, Çev.) Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Williams, S. J., & Calnan, M. (1996). The ‘Limits' of Medicalization?: Modern Medicine and the Lay Populace in 'Late' Modernity. Social Science & Medicine, 42(12), 1609-1620.
• Yıldız, R., & Erdurak, Y. (2021). Sosyal Sağlık Bileşeni Olarak Sosyal Destek ve Ailenin Rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3), 593-600.
• Zola, I. K. (1975). In the Name of Health and Illness: On Some Socio-political Consequences of Medical Influence. Social Science & Medicine (1967), 9(2), 83-87.
• Zola, I. K. (1994). Sağlık ve Köreltici Tıp. I.Illich, vd. (Der.). Cevdet Cerit (Çev.) içinde, Profesyoneller İktidarı (s. 43-68). İstanbul: Pınar Yayınları.