Evli Kadının Soyadı

Yıl 2025, Sayı: 8 Mart Dünya Kadınlar Günü Özel Sayısı, 77 - 91, 08.03.2025

Neriman Ersin

Öz

Kadınlar, evlendikten sonra kocalarının soyadı olmaksızın yalnızca kendi soyadlarını kullanmak için uzun yıllardır hukuk mücadelesi vermişler; bu mücadelede ise epey yol katetmişlerdir. Kadınların hukuk mücadelesi sonucunda soyadı haklarını engelleyen Türk Medeni Kanununun “Kadının soyadı” başlıklı 187. maddesi Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edilmiştir. TMK m. 187 ’nin iptali ile teoride kadınların soyadı hakkını kullanmasının önünde bir engel kalmamışsa da uygulamada kadınlar bu haklarını koruyabilmek için dava yoluna başvurmak zorunda bırakılmaktadır.
Anayasa Mahkemesinin iptal kararının ardından geçen uzun zamana rağmen TMK m. 187 yerine yeni bir düzenleme yapılmamış, uygulamada kadınların evlendikten sonra münhasıran kendi soyadlarını kullanma haklarının önüne birtakım engeller çıkarılmıştır.
Bu çalışmada, kadının soyadına ilişkin Türkiye hukukundaki düzenlemelerin tarihsel geçmişi, iptal kararının ardından düzenleme yapılmayan TMK m. 187’nin bugünkü anlamı, evli kadının münhasıran kendi soyadını kullanması konusunda uluslararası metinlerdeki düzenlemeler, evlendikten sonra münhasıran kendi soyadını kullanmak için başvuru yapan kadınların yargı süreçlerine ilişkin örnekler ve TMK m. 187 yerine yapılacak olan yeni düzenlemeye ilişkin önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadının Soyadı, Ayrımcılık Yasağı, Eşitlik İlkesi, Hegemonik Erkeklik, Kişilik Hakları, Kadın Araştırmaları

Kaynakça

• AKSAKAL, İ. «Evli Kadında Soyadı Sorunu ve Kimlik Kaybı Üzerine Bir Değerlendirme,» OPUS International Journal of Society Researches, pp. 2883-2910, 31 Ekim 2020.
• ALTUNEL, M. «Evli Kadının Soyadı,» Adalet Dergisi, no. 51, pp. 177-200, 2015.
• BAŞOĞLU, B. «Adın Ne Değeri Var? - Evliliğin Kadının Soyadına Etkisi ('What's in a Name? Surname of Married Women'),» Legal Hukuk Dergisi, cilt 15, pp. 3881-3917, 2017.
• BOYAR, O. Anayasa’ da Kadın, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Hukuk ve Kadın Sempozyumu (06.03.2015), s.79. DE BEAUVOIR, S. Kadın - Evlilik Çağı, cilt 2, Payel Yayınları.
• DOĞANAY, G., TAŞ, L. Eril Yargıya Karşı Kadının Soyadı Mücadelesi Anayasa Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(2),s.46-107. 2015.
• EFEDAYIOĞLU, Kübra Kamelya. “Evli Kadının Soyadı Problemi”. Ankara Barosu Dergisi 77, sy. 4 (Ocak 2020): 1-36.
• GÖLCÜKLÜ, F. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Ankara: Turhan Kitabevi, 2013.
• HELVACI, S. Gerçek Kişiler, 2013, s.176;, İstanbul : Legal Kitabevi, 2023.
• KARAN, Yard. Doç. U. Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Anayasa hukuku Işığında Eşitlik İlkesi Ve Ayrımcılık Yasağı, İstanbul: Oniki Levha, 2017.
• KILIÇOĞLU YILMAZ, Arş. Gör. Dr. Kumru. “Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu”. Ankara Barosu Dergisi, sy. 4 (Temmuz 2014)
• MOROĞLU, N. Kadının Soyadı, İstanbul, 1999.
• MOROĞLU, N. «Kadının Kimlik Sorunu "Kadının Soyadı",» Türkiye Barolar Birliği Dergisi, pp. 245-268, 2012.
• ÖZDEMİR, N. Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Ankara: Seçkin Yayınları, 2018.
• ULUĞ, Ö. M. «Soyadım kimliğimdir: Hegemonik Erkeklik ile Medeni Kanun'un 187. Maddesi arasındaki ilişkiye eleştirel bir bakış,» Fe Dergi, pp. 47-58, Aralık 2015.
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/norm-denetimi-basin-duyurulari/kadinin-kocasinin-soyadini-almasini-ongoren-kuralin-iptali/
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/KadinlaraKarsiAyrimciliginOnlenmesiSozlesmesi.pdf
• https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2016/08/26/AIHS_7.protokol.pdf
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2011-49-nrm.pdf
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1998-59-nrm.pdf
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1998-59-nrm.pdf
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/1990-31-nrm.pdf
• https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22itemid%22:[%22001-158595%22]}
• https://www.anayasa.gov.tr/media/3542/aihs_tr.pdf
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-180463%22]}
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-180463%22]}
• https://www.lexpera.com.tr/ictihat/yargitay/hukuk-genel-kurulu-e-2014-889-k-2015-2011-t-30-9-2015 https://doi.org/10.30915/abd.700001.