Ürdün Hikâyeciliği ve İlyâs Ferkûh’un ‘Denizi Kim Sürüyor?’ İsimli Hikâyesi

Yıl 2021, Sayı: 43, 337 - 350, 20.03.2021

İsmail Ekinci

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.836405

Cited By: 1

Öz

Dünya Edebiyatı’nda kısa hikâyenin çok yakın bir dönemde ortaya çıktığı bilinmektedir. 19. yüzyılın ikinci yarısında Amerikalı yazarlar tarafından ortaya konulan bu edebi tür, Rus yazarlar tarafından dünya çapında yayılmaya başlamıştır. Kısa hikâye türünün Arap ülkelerinde ilk örneği, 1917 yılında Muhammed Teymûr tarafından neşredilen Trende (fi’l-Kıtâr) isimli eserdir. Birçok Arap ülkesinde olduğu gibi Ürdün’de de kısa hikâye türünde eserler yazan edebiyatçılar 1940’lı yıllardan itibaren görülmeye başlamıştır. Gazete ve dergi gibi yayın organlarında yayımlanan kısa hikâyeler, Ürdün edebiyatında kısa hikâyenin ilk nüvelerini oluşturmaktadır. Abdurrahman Yâġî, Nebil Haddâd, Hüsnü Ferîz, Îsâ en-Nâûrî, Mahmûd Seyfeddin el-Îrânî, Mahmûd Teymûr, Cemâl Ebû Hemdân, Mu’nis er-Rezzâz, Subhî Şahrûr, Gâlib Helesâ, Fahrî Kı‘vâr, İbrahîm Nasrallah, Meryem Cebir Ferîha ve İbrâhim el-Absî gibi hikâye yazarlarının hikâyelerini, çeşitli dergi ve gazetelerde yayımladıkları görülmektedir.

Ürdünlü bu kısa hikâye yazarlarından birisi de İlyâs Ferkûh’tur. 1948 yılında Amman’da doğan ve 15 Temmuz 2020’de aynı yerde vefat eden Ferkûh, başarılı kısa hikâyeleri ile bütün dünyada tanınmış bir edebiyatçıdır. Yazdığı hikâye ve romanları, dönemin önde gelen kurumları tarafından birçok ödüle layık görülmüştür. Ferkûh Filistin halkı üzerindeki Yahudi istilasının psikolojik yıkımını toplumcu gerçekçilik ekseninde dile getiren en meşhur yazarlardan birisidir. Eserlerinde artık yenilmekten yorgun düşmüş Arap aydını üzerindeki Yahudi işgalinin etkisini çarpıcı bir tasvir ile sunmaktadır. Yazarın hikâyelerindeki kahramanların çoğu, mücadele etmekten veyahut toplum gerçeğiyle yüzleşmekten kaçan aciz kişiler olarak betimlenmiştir. Ferkûh’un birçok hikâyesini bir arada neşrettiği hikâye koleksiyonlarında yüze yakın kısa hikâyesi bulunmaktadır. Bu hikâyelerinden birisi de aynı isimle yayımlanan hikâye koleksiyonunda birinci sırada yer alan ‘Denizi Kim Sürüyor?’ isimli hikâyesidir.

Yazarın bu hikâyesinde dönemin kargaşa, sıkıyönetim, Yahudi istilası ortamlarında psikolojisi bozulan ve denize atlayarak intihar eden bir kadının sıra dışı hikâyesi anlatılmaktadır. Nerede ve ne zaman geçtiği bilinmeyen olaylar örgüsündeki kahramanların ismi de belli değildir. Hikâyenin anlatım dili ve üslubu oldukça sadedir. Hikâyede fasih ve akıcı şiirsel bir dil kullanılmıştır. Olay örgüsü, olayın kahramanı olan kadının psikolojik durumu gibi karmaşık bir şekilde verilmiştir. Yazar hikâyede bizzat anlatıcıdır. Anlatıcı doğrudanlıktan kaçınmaktadır. Hikâye oldukça sürükleyici ve sonuna kadar merakı celbeden bir özelliğe sahiptir. Hikâyenin ikinci kahramanı, baş kahraman olan kadının şizofren bir boyutta görüp konuştuğu, gerçekte var olmayan ve yine ismi zikredilmeyen erkek bir kişidir. Bu iki ana kahraman dışında garson, sahildeki kişiler belli belirsiz kahramanlar olarak verilmiştir. Sahil kenarında bir ev ve bir kafede cereyan ettiği anlaşılan olay örgüsü, denizin dibinde son bulmaktadır. Hikâyenin yazılma tarihinin 1985 olduğu ve o dönemde Ürdün’de özgürlükler açısından sıkıntıların olması, sıkıyönetimin yaygın olması, Filistin direnişi ve Yahudi istilası göz önüne alınırsa, olayın bu tarihlerde ve bu karmaşa ortamında geçtiğini söylemek mümkündür. Hikâyede olay anlatımı ve hikâye tekniklerinden betimleme, diyalog, monolog gibi teknikler yerli yerinde kullanılmıştır. Hikâyedeki kadının psikolojik sorunlarının, diğer roman ve hikâyelerindeki aciz kahramanlarda olduğu gibi, Yahudi istilasının Filistin halkı üzerinde bıraktığı psikolojik yıkım, artık yenilmekten yorgun düşmüş Arap aydını üzerindeki psikolojik olumsuz etki, mücadele etmekten veyahut toplum gerçeğiyle yüzleşmekten kaçan kişilerin psikolojik sorunlarına benzer bir sorun olduğu düşünülmektedir. Anlatım dili, şiirsel üslubu, betimlemelerdeki başarısı, olay örgüsünün verilişi gibi bütün durumlar göz önünde bulundurulduğunda, hikâyenin usta bir hikâyecinin kaleminden çıktığı açık bir şekilde görülmektedir. ‘Denizi Kim Sürüyor?’ isimli bu hikâye, Ürdün hikâyeciliği ve İlyâs Ferkûh’un hayatı, edebi kişiliği, eserleri bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı,, Hikâye,, Ürdün Hikâyeciliği, İlyâs Ferkûh, Edebiyat

Jordan Storytelling and Elias Farkouh’s ‘Who Ploughs the Sea?’ Named Story

Öz

It is known that the short story emerged very recently in World Literature. This literary genre, which was put forward by American authors in the second half of the 19. Century, began to spread worldwide by Russian writers. The first example of the short story genre in Arab countries is the work named On the Train (fi al-Qitar) published by Muhammad Taymūr in 1917. As in many Arab countries, short story authors have started to be seen in Jordan since the 1940’s. Short stories published in publications such as newspapers and magazines constitute the first cores of the short story in Jordanian literature. It is seen that story authors such as Abd al-Rahman Yagī, Nabil Haddad, Husnu Fariz, Isa an-Nauri, Mahmud Sayf al-Din al-Iranī, Mahmud Taymūr, Jamal Abu Hamdan, Munis Arrazzaz, Subhi Shahrur, Ghalib Halasa, Fakhri Kivar, Abraham Nasrallah, Maryam Jabir Fariha ve Abraham al-Absi have published their stories in various magazines and newspapers.

One of the Jordanian short story outhors is Elias Farkouh. Farkouh, who was born in Amman in 1948 and died on July 15, 2020 in the same place, is a world-renowned writer with his successful short stories. The stories and novels he wrote were deemed worthy of many awards by the leading institutions of the period. Farkouh is one of the most famous writers to express the psychological destruction of the Jewish invasion on the Palestinian people in the axis of social realism. In his works, he presents with a striking depiction of the effect of the Jewish occupation on Arab intellectuals who are tired of defeat. Many of the protagonists in the author’s stories are depicted as helpless people who avoid fighting or confronting the reality of society. There are nearly a hundred short stories in the story collections in which Farkouh published many of his stories together. One of these stories is ‘Who Ploughs the Sea?’, which ranks first place in the story collection published under the same name.

In this story of the author tells the extraordinary story of a woman whose psychology deteriorated in the period of chaos, martial law, and Jewish invasion, and committed suicide by jumping into the sea. The names of the heroes in the plot of unknown whereabouts and time are also unknown. The narrative language and style of the story is quite simple. A clear and fluent poetic language is used in the story. The plot is given as complex as the psychological state of the woman who was the protagonist of the event. The author is the narrator in the story. The narrator avoids directness. The story is highly engaging and enthralling to the end. The second protagonist of the story is a male person who is the protagonist, whom the main protagonist woman sees and speaks in a schizophrenic dimension, does not actually exist and is also unnamed. Apart from these two main protagonists, the waiter, the people on the beach are given as vaguely characters. The plot, which seems to have taken place in a house and a cafe by the beach, ends at the bottom of the sea. Considering that the story was written in 1985 and that there were problems in terms of freedoms in Jordan, the prevalence of martial law, the Palestinian resistance and the Jewish invasion, it is possible to say that the incident took place at this time and in this chaotic environment. In the story, storytelling, storytelling techniques such as description, dialogue and monologue have been used appropriately. The psychological problems of the woman in the story, like the helpless heroes in other novels and stories, are thought to be the psychological devastation of the Jewish invasion on the Palestinian people, the psychological negative impact on the Arab intellectual who is tired of being defeated, the psychological problems of those who escape from struggling or facing the reality of society. Considering all the situations such as the narrative language, poetic style, success in depictions, and the giving of the plot, it is clearly seen that the story comes from the pen of a master storyteller. This story called ‘Who Ploughs the Sea?’, the storytelling of Jordan and the life, literary personality and works of Elias Farkouh are the subject of this study.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Story, Jordan Storytelling, Elias Farkouh, Literature

Kaynakça

• Ferkûh, İlyâs. Denizi Kim Sürüyor. Amman: Dâru Menârât, 1986.
• Ferkûh, İlyâs. Eşhedu ʽAlâ Eşhedu ʽAleynâ. Ürdün: Dâru Ezmine, 2004.
• Fukahâ, Şebîb Abdullah. İlyâs Ferkûh: Kâssen. Ürdün: Cami’atu Mutah, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Nuaymi, Ahmed Hâmed. “Teyyâru’l-Va’yi fî Kıssati’l-Kasîrati fi’l-Ürdün: Kısasu İnsaf Kala-cı Nemûzecen-Ürdün Kısa Öyküsünde Bilinç Akışı: İnsaf Kalacı Örneği”. İslami İlimler Dergisi 13/1 (2018), 195-209.
• Şensoy, Sedat. “Suriye Öykücülerinden Züheyr eş-Şelebî’nin Hamidiye’deki Çığlık İsimli Öyküsü”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/ (2019), 119-132.
• Tasa, Muhammet. “Suriye Öykücülerinden Mâcid Reşîd el-Uveyyid’in “Sıcak Bir Yaz’ı”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 6/2 (2006), 133-134. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343731
• Toruloğlu, Yasemen. “Erken Dönem Ürdün Hikâyeciliğine Etki Eden Edebi Akımlar”. Istan-bul Journal of Arabic Studies 2/2 (2019), 247-297.
• Ubeydullah, Muhammed. el-Kıssatu’l-Kasîra fî Filistin ve’l-Ürdün. Ürdün: Vizâretu’s-Sekâfe, 2001.
• Yâġî, Hâşim Abdulvahhâb. el-Kıssatu’l-Kasîra fî Filistîn ve’l-Ürdün: 1850-1965. Beyrut: Müessese-tu’l-'Arabiyye, 1981.
• Yazıcı, Hüseyin. “Hikâye”. TDV İslam Ansiklopedisi. 17, 479–485. İstanbul: TDV İslâm Araş-tırmaları Merkezi, 1998.
• Yıldız, Musa. “Arap Edebiyatında İlk Modern Kısa Öykü Muhammed Teymûr’un Fi’l-Kitâr’ı”. Nüsha Dergisi 4 (2006), 45-46.
• Arap Dili ve Edebiyatı. “En İyi 100 Arap Romanı”. Erişim 03 Aralık 2020. https://arapdiliveedebiyati.wordpress.com/2008/10/19/en-iyi-100-arap-romani/
• Culture. “İlyâs Ferkûh-إلياس فركوح”. Erişim 03 Aralık 2020. https://www.culture.gov.jo/node/24890
• Alaraby. “Rehîlu İlyâs Ferkûh-” رحيل إلياس فركوح حياة من الكتابة والترجمة والنشر. Erişim 03 Aralık 2020. https://www.alaraby.co.uk/رحيل-إلياس-فركوح-حياة-من-الكتابة-والترجمة-والنشر