On Emanation and the Order of the Hypostasis System in the Philosophy of Plotinus

Yıl 2022, Sayı: 46, 115 - 144, 20.03.2022

Hüseyin Aydoğan

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1036417

Cited By: 1

Öz

The philosophy of Plotinus is essentially based on a process of emanation. This process, which has various names, creates an ontological hierarchy system by starting from a first principle. These can be summarized as One, Nous, and Soul. Each of them was conceived by Plotinus as a hypostasis and connected with being. Even in Turkish Plotinus research, this process, which is commonly known with the doctrine of overflowing from perfection, has been interpreted differently. The purpose of this study is to draw attention to other interpretations outside this well-known interpretation and to present them for discussion. Different interpretations of emanation, determined as two metaphorical and two philosophical explanations, form the core of the article. The first of the metaphorical explanations can be summarized as the Aristotelian biological principle. That is, anything that reaches fullness must give rise to something else that comes after it. This is both a biological and a logical necessity. In this explanation, it can be said that Plotinus is trying to establish a similarity between the process of production and generation in living beings and the process of emanation from the One. The second metaphorical explanation is that the One is compared to objects such as light, fire, or snow. In this account, the self-existence of fire, light, and, snow represent the ontological state of the One. Parallel to these objects, the heat, brightness, and cold emanating from them represent the Nous. Plotinus attempts to establish a metaphorical approximation between the elements that emanate from these objects and Nous that emanates from the One. The first of the philosophical explanations, on the other hand, is based on the necessary reflex of contemplation. According to this, the Nous is a product of the necessary and unconscious contemplation of the One and arises as an indeterminate level of being as a result of this contemplation. This level, which can be called pre-entity, gains determination by turning to the One for contemplation and reaching nous-being. We have tried to highlight the second philosophical explanation as to the two-acts theory. This explanation relies primarily on Plotinus' account of the One as dunamis panton. The One is the productive power of all things as dunamis panton. The One as such can be interpreted as two kinds of activity. The first is the state of activity in itself, in its essence, which is defined as energeia tes ousias. The second is the state of activity [energeia ek tes ousias] that comes from its essence and expresses what it is to the other. These doctrines will be analyzed using extensive quotations from Plotinus' Enneads. The difficulties Plotinus had in describing his doctrine of emanation are another focus of this article. In this context, Plotinus' presentation of the One as absolutely transcendent and indefinable poses a difficult problem. This question, of course, also complicates the describability of the emergence of Nous from the One. In this article, this emanation process will be reinterpreted from different perspectives. Finally, in view of the Pythagorean tetractys concept, another mathematical explanation for this emanation process is presented.

Anahtar Kelimeler

Metaphysics, Emanation, One, Nous, Being, History of Philosophy

Plotinos Felsefesinde Sudur ve Hipostaz Sisteminin Düzeni Üzerine

Öz

Plotinos felsefesi en temelde bir sudur, türüm sürecine dayanır. Farklı adlarla anılan bu süreç bir ilk ilkeden taşarak ontolojik bir hiyerarşi dizgesi oluşturur. Bunlar Bir, Nous ve Ruh olarak özetlenebilir. Bunların her biri Plotinos tarafından bir hipostaz olarak düşünülmüş ve varlıkla ilişkilendirilmiştir. Mevcut Türkçe literatürde genellikle mükemmelden taşma öğretisiyle bilindik olan bu süreç, farklı yorumlara da kaynaklık edebilir. Bu çalışmada özellikle mükemmelden taşma diye bilinen bu yorumun dışında kalan başka yorumların var olduğuna dikkat çekmeyi amaçlar. İki ayrı metaforla izah, iki de ayrı felsefi izah olarak tespit edilecek olan birbirinden farklı sudur yorumlamaları makalenin özünü oluşturur. Metaforik izahlardan ilki, Aristotelesçi biyolojik ilke olarak özetlenebilir. Yani kendi olgunluğuna erişen her şey, mutlaka kendinden sonra gelecek bir başka şeyi üretmeli, meydana getirmelidir. Bu biyolojik bir zorunluluk olduğu kadar aynı zamanda mantıki bir zorunluluktur da. Plotinos’un bu açıklamada, bir tür canlılara özgü üreme ve üretme süreciyle Bir’den ortaya çıkan sudur süreci arasında benzerlik kurmaya çalıştığı söylenebilir. İkinci metaforik izah ise Bir’in ışık, ateş yahut kar gibi nesnelere benzetilmeye çalışılmasıdır. Bu açıklamada, ateşin, ışığın ve karın kendi özündeki varlığı Bir’in ontolojik durumunu temsil etmektedir. Bu nesnelere paralel olarak onlardan yayılan sıcaklık, parlaklık ve soğukluk ise Nous’u temsil eder. Plotinos bu nesnelerden yayılan unsurlar ile Bir’den sudur eden Nous arasında metaforik yakınlaştırma tesis etmeye çalışır. Diğer tarafta felsefi izahlardan ilki, temaşanın zorunlu refleksi açıklamasına dayanır. Buna göre Nous, Bir’in zorunlu ve bilinçsiz temaşasının bir ürünüdür ve bu temaşanın sonucunda belirlenmemiş bir varlık düzeyi olarak ortaya çıkar. Pre-entite denilebilecek bu düzey, daha sonra Bir’i temaşa etmeye yönelerek belirlenim kazanır ve Nous olmayı elde eder. İkinci felsefi izahı, çifte etkinlik teorisi olarak öne çıkarmaya çalıştık. Bu izah, öncelikle Plotinos’un Bir’i dunamis panton olarak takdim edişine dayanır. Bir, dunamis panton olarak her şeyin var edici fail gücüdür. Bir, bu haliyle iki türlü etkinlik olarak yorumlanabilir. İlki kendinde, özünde barındırdığı etkinlik halidir ki energeia tes ousias olarak tanımlanır. İkincisi ise özünden sadır olan etkinlik halidir [energeia ek tes ousias] ve başkası için ne olmayı ifade eder. Bunların açıklanması esnasında Plotinos’un Enneadlar eserinden yer yer geniş alıntılara yer verilerek sudur öğretisi analiz edilecektir. Plotinos’un sudur öğretisini anlatırken karşılaştığı zorluklar makalenin bir başka odak noktasıdır. Bu bağlamda filozofun Bir’i varlığa aşkın olarak takdim etmesi, onu tanımlanamaz olarak sunması temel problematiktir. Bu mesele, doğal olarak aynı zamanda Bir’den, Nous’un ortaya çıkışının tarif edilebilirliğini de güçleştirmektedir. Makale söz konusu sudur sürecini farklı perspektiflerden yeniden yoruma açmayı planlamaktadır. Son olarak Pythagorasçılara özgü tetraktys kavramı ışığında, söz konusu sudur sürecine dair matematiksel başka bir açıklama daha sunmaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Plotinos, Metafizik, Sudur, Bir, Nous, Felsefe Tarihi, Varlık

Kaynakça

• Ahbel-Rappe, Sara. Damascius’ Problems and Solutions Concerning First Principles. New York: Oxford University Press, 2010.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. çev. Ömer Aygün - Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2016.
• Armstrong, Arthur Hilary. “Emanation in Plotinus”. Mind 46/181 (1937), 61-66. https:// doi.org/10.1093/mind/XLVI.181.61
• Aybakan Salıya, Derya. “Plotinos’un Hayatı, Kişiliği ve Felsefi Üslubu Üzerine Kısa Bir Deneme”. Kaygı Felsefe Dergisi 26 (2016), 144-157. https://doi.org/10.20981/ kuufefd.30589
• Aydoğan, Hüseyin. Plotinos Felsefesine Giriş. Adapazarı: Değişim Yayınları, 2021.
• Aydoğan, Hüseyin. “Aklın Yolu Birdir: Yaygın Bir Sözün Plotinosçu Temaşa İçerimleri Üzerine”. Temaşa Felsefe Dergisi 16 (2021), 78-93.
• Bal, Metin. “Roma’da Yeni-Platonculuğun Kurucusu Plotinos ve Öğretisi”. Doğu Batı 50 (2009), 87-97.
• Dillon, John. “Plotinus at Work on Platonism”. Greece & Rome 39/2 (1992), 189-204. https://doi.org/10.1017/S0017383500024177
• Drews, Arthur. Plotin und der Untergang der antiken Weltanschauung. Jena: Eugen Diederichs, 1907.
• Dürüşken, Çiğdem. Antikçağ Felsefesi. İstanbul: Alfa Kitap, 2016.
• Guthrie, W. K. C. Yunan Felsefe Tarihi - Sokrates Öncesi İlk Filozoflar ve Pythagorasçılar. çev. E. Akça. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
• Heinemann, Fritz. Plotin: Forschungen über die plotinische Frage, Plotins Entwicklung und sein System. Leipzig: Felix Meiner Verlag, 1921.
• Hubbard, Lynn Vivien. Bergson Plotinus and the Harmonics of Evolution. Bristol: University of the West of England, The Faculty of Health and Applied Sciences, Doktora Tezi, 2017.
• Karakaya, Mehmet Murat. “Yunanlı Şeyh’e Göre Bir, Akıl ve Nefs”. Eskiyeni 33 (Güz/2016), 79-89.
• Kılıç, Cevdet. “Plotinos’ta Sudurla İnen Aşkla Yükselen Çift Kutuplu Hakikat Anlayışı”. Kelam Araştırmaları 7/1 (2009), 39-56.
• Kirchner, Carl Hermann. Die Philosophie des Plotin. Halle: H. W. Schmidt, 1854.
• Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. çev. Candan Şentuna. İstanbul: YKY, 2007.
• Plotin. Schriften in deutscher Übersetzung–Schriften 1-54. 2 Cilt. çev. Richard Harder. haz. Richard Harder vd. Hamburg: Felix Meiner Verlag, 2020.
• Plotinus. The Enneads. çev. Arthur Hilary Armstrong. 7 Cilt. Cambridge MA: Harvard University Press, 1989.
• Plotinus. The Enneads. ed. Lloyd P. Gerson. çev. George B. Stones vd. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• Porphyrios. “Plotinus’un Hayatı ve Çalışmalarının Düzenlenmesi Hakkında”. çev. Mehmet Murat Karakaya. Eskiyeni 35 (Güz/2017), 115-150.
• Reçber, Mehmet Sait. “Plotinus: Tanrı’nın Birliği ve Basitliği Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1 (2010), 59-78. https://doi.org/10.1501/ Ilhfak_ 0000001014
• Rist, John Michael. Plotinus: The Road to Reality. London: Cambridge University Press: 1967.
• Üçer, İbrahim Halil. “Aristotelesçi Dunamisin Dönüşümü: ‘İbn Sînâcı Doğal İsti‘dâd ve Teheyyu’ Anlayışı Üzerine”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 2/3 (Ekim 2015), 35-74. https://dx.doi.org/10.15808/Nazariyat.2.3.M0016.