Dijital Ebeveynlikte Dini Tutumlar Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2023, Sayı: 49, 393 - 416, 30.06.2023

Nimet Ferah

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1275504

Öz

Günümüz dünyasında teknoloji kullanımı ebeveynler için yeni bir sorumluluk alanı ortaya çıkarmıştır. Teknolojinin gelişimiyle birlikte hayatımıza giren dijital medya pek çok alanda olduğu gibi dijital dünyaya doğan çocukları da etkisi altına almıştır. Dijital medya kontrolsüz ve bilinçsiz bir şekilde kullanıldığında bir takım zararlı sonuçlar ortaya çıktığı bilinmektedir. Dijital ebeveynlik, internet ve dijital medya kullanımı konusunda anne babaların çocuklarını korumak, onların gelişimlerini sekteye uğratacak durumlara karşı bilinçli davranmak ve gerekli ebeveyn rollerini üstlenmek şeklinde özetlenebilecek yeni bir kavramsallaştırmadır. Dijital medya kullanımı, yol açtığı sorunlar nedeniyle özellikle ebeveynler ve çocuklar için eğitime ve disipline edilmeye açık bir konudur. Dijital ebeveynlik ile ilgili ülkemizde ve dünyada farklı alanlarda çalışmalar yürütülmektedir. Ancak konunun dini tutum ve davranış yönü din bilimleri pratikleri ile pek irdelenmemiştir. Bu noktada çocukların internet ve dijital medya kullanımı konusunda ebeveynlerin dini tutumlarının araştırılmasına ihtiyaç vardır. Din, özellikle birey ve aile yaşantısına yön verme, biçimlendirme ve anlamlandırma açısından hayattaki en önemli öğelerden birisidir. Çalışma, çocuklarının dijital medya kullanımıyla ilgili anne-babaların dini tutum ve değerlendirmelerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Dijital ebeveynlikte dini tutumları incelemeyi hedefleyen bu çalışmada nitel araştırma desenine uygun bir şekilde amaçlı örneklem metodu ile Aralık 2020- Ocak 2023 tarihleri arasında ulaşılan ve Türkiye’nin farklı şehirlerinde yaşayan 12 erkek, 10 kadın, toplam 22 katılımcıya yarı yapılandırılmış sorular yöneltilmiştir. Elde edilen veriler içerik analiz yöntemi ile temalara ayrılarak betimlenmiştir. Sonuçta dijital ebeveynlikte dini açıdan kaygılı, kaderci, bilinçli-kontrollü ve reaksiyoner-yasaklayıcı tarzda davranışların ortaya çıktığı bulgularla ortaya konmuştur. Ayrıca ebeveynlerin özellikle dini hassasiyete sahip olanların çocuklarının internet ve sosyal medya kullanımı konusunda dini endişelere sahip olabildikleri ve buna bağlı olarak davranış ve tutumlarının farklılaşabildiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dijital Ebeveynlik, Dini Tutum, Dijital Medya, Aile

A Qualitative Study on Religious Attitudes in Digital Parenting

Öz

In today's world, the use of technology has created a new area of responsibility for parents. Digital media, which has entered our lives with the development of technology, has also influenced children born into the digital world, as in many areas. It is known that some harmful results occur when digital media is used in an uncontrolled and unconscious way. Digital parenting is a new conceptualization that can be summarized as parents protecting their children in the use of the internet and digital media, acting consciously against situations that may hinder their development and assuming the necessary parental roles. Digital madia use is open to education and discipline, especially for parent and children, due to the problems it causes. Studies on digital parenting are carried out in different areas in our country and the world. However, the subject’s religious attitude and behavior aspect has not been examined much with the practices of religious sciences. At this point, parents' religious attitudes about children's use of the internet and digital media is a problem that needs to be investigated. Religion is one of the most essential elements in life, especially in terms of directing, shaping and giving meaning to individual and family life. The study aims to determine parents’ religious attitudes and evaluations regarding their children's use of digital media. In this study, which aims to examine religious attitudes in digital parenting, semi-structured questions were asked to a total of 22 participants, 12 men, 10 women, living in different cities of Turkey, who were reached between December 2020 and January 2023 by purposive sampling method in accordance with the qualitative research design. The data obtained were divided into themes and described by content analysis method. As a result, it has been revealed by the findings that religiously anxious, fatalistic, conscious-controlled and reactionary-prohibitive behaviors occur in digital parenting. In addition, it has been determined that parents, especially those with religious sensitivities, may have religious concerns about their children's internet and social media use, and accordingly their behaviors and attitudes may differ.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Digital Parenting, Religious Attitude, Digital Media, Family

Kaynakça

• Arastaman, Gökhan vd. “Nitel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik: Kuramsal Bir İncele-me”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 15/1 (2018), 37-75. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.61
• Ayan, Sezer. Aile ve Şiddet. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2010.
• Bakan, Uğur - Salman, Fikri. “Öğrencilerin Popüler Dijital Oyun Karakterlerinin Seçiminde Görsel Unsurların Etkileri”. Akademik Sanat Dergisi 5/9 (2020), 110-130.
• Barbarasoğlu, Fatma - Şişman, Nazife. Adı Konmamış Çağda Yeni Anne Babalar. İstanbul: İn-san Yayınları, 2021.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Temel Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma Yöntemle-ri. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2013.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 22. Baskı, 2011.
• Göka, Erol. “Dijital Medya ve Bireyin Psikolojisi”. TRT Akademi Dergisi 1/2 (2016), 682-701.
• Gürsu, Orhan - Özçelik, Murat Faruk. “Ergenlik Döneminde Dijital Oyun Bağımlılığı ve Din-darlık İlişkisi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1, 199-216. https://doi.org/10.30627/cuilah.1092685
• Hacıkeleşoğlu, Hızır. Ebeveyn Tutumları ve Kişilik Özelliklerinin Tanrı Tasavvuru İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Hacıkeleşoğlu, Hızır. “Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığı, Dindarlık ve Ahlaki Kayıtsızlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/2 (2021), 877-907. https://doi.org/10.33415/daad.954334
• Hacıkeleşoğlu, Hızır - Karaca, Faruk. “Ebeveyn Tutumlarının Tanrı Tasavvuru İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (2021), 195-236. https://doi.org/10.21054/deuifd.895310
• Hazar, Zekihan. Dijital Oyunlarda Kaybolan Çocukluk. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Işıkoğlu Erdoğan, Nesrin. “Dijital Oyun Popüler mi? Ebeveynlerin Çocukları İçin Oyun Ter-cihlerinin İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 46 (2019), 1-17. https://doi.org/10.9779/pauefd.446654
• İşçibaşı, Yaprak. “Bilgisayar, İnternet ve Video Oyunları Arasında Çocuklar”. Selçuk İletişim 7/1 (2013), 122-130.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. Günümüzde İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayı-nevi, 12. Baskı, 2010.
• Karataş, Zeki. “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 1/1 (2015), 62-80.
• Kaya, Gamze vd. “Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Meh-met Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. https://doi.org/10.21764/maeuefd.390626
• Kılınçer, Hatice. “Aile Danışmanlığında Maneviyat Boyutunun Önemi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2021), 263-273.
• Kılınçer, Hatice. Aileye Tutunmak. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Baskı, 2022.
• Kımter, Nurten. “İlgili-Seven Anne-Baba Tutumları İle Din ve Dindarlık Arasındaki İlişki Üzerine”. Dini Araştırmalar 18 (Kasım 2015), 9-44. https://doi.org/10.15745/da.69845
• Mahoney, Annette. “Religion in Families 1999 to 2009: A Relational Spirituality Fra-mework” 72/4 (2010), 805-827.
• Mahoney, Annette - Tarakeshwar, Nalini. “Evlilikte ve Gündelik Hayat ve Aile Krizlerin-deki Ebeveynlik”. çev. Fatma Zeynep Belen. Din Psikolojisi ve Maneviyat Psikolojisi Te-mel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Drl.
• Raymond F. Paloutzian – Drl. Crystal L. Park. thk. çeviri ed. İhsan Çapçıoğlu - çeviri ed. Ali Ayten. 361-401. Ankara: Phoenix Ya-yınevi, 2013.
• Manap, Abdullah - Durmuş, Emine. “Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeğinin Geliştirilme-si”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 21/2 (2020), 978-993. https://doi.org/10.17679/inuefd.711101
• Nazlı, Serap. Aile Danışmanlığı. Ankara: Anı Yayıncılık, 12. Baskı, 2016.
• Neuman, W. Lawrance. Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar I. çev. Sedef Özge. Ankara: Yayınodası Yayıncılık, 6. Baskı, 2013.
• Nichols, Michael P. Aile Terapisi Kavramlar ve Yöntemler. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kak-nüs Yayınları, 2013.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bi-limleri Dergisi 8/2 (2011), 528-549.
• Özden, Betül. “Dijital Çağ ve Ahlaki Değerler Üzerine Bir İnceleme”. Sosyal Medya ve Mahre-miyet Z kuşağı. ed. Abdullah Pakoğlu - Rukiye Gögen. 97-109. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Özkan, Abdurrahman - Hira, İsmail. “Dijital Medya ve Sosyalleşme: 6-12 Yaş Çocukların Sosyalleşmesine Dair Ebeveyn”. Kesit Akademi 9 (Ocak 2017), 245-270. https://doi.org/10.18020/kesit.1214
• Prensky, Marc. “Digital Natives, Digital Immigrants”. MCB University Press 9/5 (2001), 1-6.
• Purnama, Sigit vd. “Do Parenting Styles and Religious Beliefs Matter for Child Behavioral Problem? The Mediating Role of Digital Literacy”. Heliyon 8 (Haziran 2022), 2-9. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2022.e09788
• Şimşek, Hasan - Yıldırım, Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Taşdemir, Nagihan. The Relationships Between Vertical And Horizontal İndividualism-Collectivism, Religiosity, And Parenting Styles From Perspective Of Parents And Their Child-ren. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• TÜİK. “Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2021”. Erişim 15 Kasım 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132
• TÜİK. “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2022”. Erişim 15 Kasım 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587
• Whitehead, Carrie Rogers. Becoming a Digital Parent. Newyork: Routledge, 2021.
• Yaman, Fatih vd. “Dijital Ebeveynlik ve Değişen Roller”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12 (Aralık 2013), 883-896.
• Yapıcı, Asım - Kayıklık, Hasan. “Dinsel Eğilimle Ön Yargı ve Hoşgörüsüzlük Arasındaki İliş-kiler Üzerine Psikolojik Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/1 (2005), 413-426.
• Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 8. Baskı, 1992.