Cinlerin Beşer Peygambere İman Etmelerinin Kelâmî Mahiyeti

Yıl 2023, Sayı: 50, 659 - 681, 30.09.2023

Nezir Maviş

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1225923

Öz

Varlığı naslarla sabit olan cinler, akıl ve irade sahibi varlıklardır. Zâriyâtsûresinin 56. âyetinde cinleri ve insanları yalnızca kendisine kulluk etmeleri için yarattığını belirten Allah, En‘âmsûresinin 130. âyetinde de “Ey cin ve insan topluluğu; size, içinizden, âyetlerimi anlatan ve şu (korkunç haşr) gününüzün geleceğini haber verip sizi korkutan peygamberler gelmedi mi?” buyurarak cin ve insin ilahi vahyin muhatabı olup ahirette hesaba çekileceklerini beyân etmektedir. İsrâsûresinin 95. âyetinde ise “Eğer yeryüzünde (insanlar yerine) yerleşip dolaşan melekler olsaydı, elbette onlara gökten bir melek peygamber indirirdik.” buyuran Allah, bu husustaki sünnetullah’a dikkat çekmiştir. Bu açık ilâhî beyana rağmen, yeryüzünde beşerin yaratılmasıyla birlikte,cinlerin dinde beşer elçilere tabi olduğunu belirten ve bunusadece Hz. Muhammed’ehas kılan iki görüş ortaya çıkmıştır. Bu görüşlerin şekillenmesinde Kur’ân’ın konuyla ilgili âyetlerinin etkisi büyüktür. Ahkâf ve Cin sûrelerinde, Hz. Peygamber’in Kur’ân okuyuşunu dinleyip ona iman eden bir grup cinin, kendi kavimlerine giderek onları da imana çağırdığı belirtilmektedir.Bu durum, sekaleyn’denher birine kendi cinsinden elçiler gönderildiğini ifade eden Kur’ânî naslar ile cinlerin dinde beşer elçilere tabi olduğunu belirten görüş arasında zahirî bir uyuşmazlığa yol açmaktadır. Zira beşerdenfarklı bir tür olan cinlerin, beşer fıtratı ve yaşamını merkeze alan Kur’ân’ın amelî hükümlerinin muhatabı kılınması, onların ontolojik açıdan beşerle özdeşleştirilmesi anlamına gelmektedir ki bunu naslarla bağdaştırmanın imkânı bulunmamaktadır. Öyleyse cinlerin beşer elçilere ya da Hz. Muhammed’e iman etmesi, bu husustaki yaygın söylemin aksine, insanın insan elçiye tabiiyetinden farklı bir anlam taşıyor olmalıdır. Çalışmamızın amacı bu farklılığı ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Cin, İman, Beşer, Hz. Peygamber

Theological Nature of the Jinn’s Belief in Human Prophet

Öz

Jinns, whose existence is established by the scriptures, are beings of intelligence and will. In the verses, Allah states that he created jinn and humans only to serve Him (al-Dhāriyāt, 56) and says, “O jinn and human community; Didn't there come to you prophets from among yourselves who told you about My signs and warned you that this (terrible resurrection) day would come?”(al-An‘ām, 130), declaring that jinn and human bot are responsible so they will be held accountable in the hereafter. In another verse Allah draws attention to the sunnahtullah (natural/social law) in this regard by saying,, “If there were angels residing on the earth (instead of people), we would certainly have sent down an angelic prophet from the sky to them.” (al-Isrā, 95). Despite this clear divine statement, with the creation of human beings on earth, two views have emerged, one held that the jinn are subordinate to human prophets in religion and the other exclusive this to the Prophet Muhammad. The Qur’ān's verses about jinn have a great role in shaping these views. In sūrahs al-Ahqāf, and Jinn, it is stated that a group of jinn, who listened to the Prophet's recitation of the Qur’ān and believed in him, went to their own people and called them to faith. An apparent inconsistency arises between the Qur’ānic verses, which state that prophets were sent to each of the thaqalayn from their own kind, and the view that jinn are subject to human prophets in religion. Because making jinn, who are a different species from human beings, the subject of the practical provisions of the Qur’ān, which focuses on human nature and life, means that they are ontologically identified with humans, which is inconsistent with the scriptures. So, contrary to the widespread discourse on this matter, fact that the faith of the jinns in Prophet Muhammad, must have a different meaning than the subordination of humans to human prophet. The aim of this study is to reveal this difference.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Jinn, Belief, Prophet Muhammad

Kaynakça

• Aşkar, Ömer Süleyman. ‘Âlemü’l-cin ve’ş-şeyâṭîn. Kuveyt: Kasrü’l-Kitab, 1973.
• Aydın, Hayati. “Dinî Kaynaklar ve Kültür Bağlamında Cinleri Anlamak”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (Eylül 2017), 1623-1670.https://doi.org/10.18505/cuid.328752
• Aydın, Şükrü. “Kur’ân Âyetleri Bağlamında ‘Cin’ Algısı Hususunda Farklı Yaklaşımlar”. İhya Uluslararası İslâm Araştırmaları Dergisi 7/1 (Bahar 2021), 289-320.
• Bağdâdî, Abdülkāhir b. Tâhir. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Dârü’l-Fünûn, 1346/1928.
• Çağlayan, Hârûn. “Ruhlarla ve Cinlerle İletişim”. Buhrandan Burhana Günümüz Kelam Problemleri. ed. Recep Ardoğan. İstanbul: Ekin Yayınları, 2017, 320–334.
• Düzgün, Şaban Ali. “Dinsel ve Mitolojik Yönleriyle Cin ve Şeytan Algımız”. Kelâm Araştırmaları 10/2 (2012), 11-30.
• Ebû Hayyan. Alî b. Muhammed et-Tevhîdî. el-Baḥrü’l-muḥit. 11 Cilt.Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1432/2010.
• Erdoğan, İbrahim Halil. “Metafizik Âlemden Cinlerle İrtibatın İmkânı/İmkansızlığı: Etimolojik ve Epistemolojik Bir Analiz”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18/72 (Ekim 2019), 1953- 1969.https://doi.org/10.17755/esosder.579008
• Esed, Muhammed. Kur’ân Tefsîri. Erişim Tarihi 14 Ekim 2022.
• https://kuran.gen.tr/-suresi-turkce-muhammed-esed-kuran-tefsiri?x=s_ main&y=s_middle&kid=31&sid=
• Gürbüz, Ahmet. Mâtürîdî’nin Melek, Cin ve Şeytan Anlayışı. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Hakîm, Mustafa Fehmî. Esrârü’l-cin. Mısır: yy., 1935.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîrü’t-Taḥrîrve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dârü’t-Tunisiyye, 1984.
• İbn Ebî Dünyâ. Abdullah b. Muhammed. Mekâidü’ş-şeytân. thk. Mecdî Seyyid İbrahim. Kahire: Mektebetü’l-Kur’ân, 1991.
• İbn Hazm, Alî b. Ahmed. el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-niḥal. 5 Cilt.b.y.: Mektebetü’s-Selâm el-Âlemiyye, ts.
• İbn Hazm, Alî b. Ahmed. el-Uṣûl ve’l-füru‘. thk. Muhammed Atıf el-Irâkî vd. Kahire: DârüNahdeti’l-Arabiyye, 1978.
• İbn Kesîr, İsmâîl b. Şihâbiddîn. Tefsîrü’l-Ḳur’âni’l-‘azîm, thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dârü Taybe, 2. Basım, 1420/1999.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, ts.
• Kahraman, Kemal. “Muhammed Esed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30/523-524. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Kılıç, Mustafa. Kur’ân-ı Kerîm’in Cinlere Hitap Oluşu Açısından Değerlendirilmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2910.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1335/1935.
• Lahorî, Muhammed Ali. TheHolyQorān. Ohio: AhmadiyyaAnjumanIsha‘atIslāmLahoreInc. U.S.A., 2. Edition, 2002.
• Mâtürîdî, Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtüEhli’s-sünne. thk. Fâtıma Yûsuf el-Haymî. 5 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 1425/2004.
• Merdin, Saadettin. Geleneksel İslâm İnancında Mitolojik Unsurların Kritiği: Cinlerle İlgili İnanışlar Bağlamında Bir İnceleme. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc. Ṣaḥîḥ, thk. Nazar Muhammed el-Faryâbî. Riyad: Dârü Taybe, 1426/2005.
• Nablûsî, Muhammed Râtıb. el-‘Aḳîdetü’l-İslâmiyye -el-Cin ve’s-siḥr-.b.y.: y.y., 2004.
• Pezdevî, Muhammed b. Muhammed. Uṣûlü’d-dîn. thk.Hanz Peter Lens. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 1424/2003.
• Polat, Emanullah. “Cin Sûresi Perspektifinde Cinlerin Varlığı”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 14/55 (Bahar 2015), 337-365.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsîrü’l-Kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1401/1981.
• Rızâ, Muhammed Reşid. Tefsîrü’l-Menâr. 12 Cilt. Kahire: Dârü’l-Menâr, 2. Basım, 1366/1947.
• Sa‘lebî, Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-beyân.thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dârüİhyâi’t-Türâs el-Arabî, 1422/2002.
• Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Laḳaṭü’l-mercân fî aḥkâmi’l-cân. Kahire: Mektebetü’l-Kur’ân, ts.
• Süheylî, Abdurrahmân b. Abdillâh. er-Ravżü’l-ünüf fî şerḥi’s-Sîreti’n-nebeviyyeli’bni Hişâm. 4 Cilt.Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şiblî, Muhammed b. Abdillâh. Âkâmü’l-mercân fî aḥkâmi’l-cân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Ṭaberî -minKitâbihiCâmi‘ü’l-beyân ‘an te’vîliâyi’l-Ḳur’ân-. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezü’l-Buhûsve’d-Dirâsâti’l- Arabiyye, 1422/2001.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. el-Câmi‘ü’l-kebîr. thk.BeşârAvâdMarûf. Beyrut: Dârü’l-Ġarb el-İslâmî, 1996.
• Yazıcı, Mahmut. “Hz. Peygamber’in Cinlerle Görüşmesine Dair İhtilaflı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi 4/2 (Aralık 2018), 784-825.
• Yeşil, Veysel Olkan. İslâm İnancında Cinler.Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf. Beyrut: Dârü’l-Mârife, 3. Basım. 1430/2009.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. Esâsü’l-belâġa. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.