Hilafet Tartışmalarının Siyasi Mezheplerin Oluşumuna Etkisi

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 5, 149 - 176, 15.12.2016

Abdylkader Durguti

Öz

Even though Islam and the Sunnah
strictly forbids the controversy, it is a fact that with the impact of certain
events and occasions, it emerged on the subsequent Muslims. Since the ancient
times, Muslims fell in conflicts and fractions appeared throughout history. As
a result of these splittings, even today Muslims are divided into enemy’s
camps. These conflicts were manifested more in the sphere of religion than the
sphere of worship and jurisprudence. Even though the conflict in worship and
jurisprudence had a great impact, the main role for the Muslim’s polarization
is due to the conflicts in the sphere of faith and creed. Hence, the basic and
main aim in this work will be the study of how and when the conflicts started
in the first period of Islam. In addition, the purpose of this project will be
the transformation of political conflicts to Islamic fractions. The thing that
makes the topic important is the appearance of the conflict between the Muslims
and their confrontation to each other based on political reasons.

Anahtar Kelimeler

Caliphate, Sect, Ahl al-Bayt, Abu Bakr, Ali

Hilafet Tartışmalarının Siyasi Mezheplerin Oluşumuna Etkisi

Öz

Kur’an ve Sünnet’in
şiddetle yasakladığı ihtilâfın, Müslümanlar arasında sonradan birtakım sebepler
ve olayların etkisiyle ortaya çıktığı bir gerçektir. İslam’ın ilk dönemlerinden
itibaren Müslümanların ihtilafa düşerek fırkalara ayrıldığı, tarihte ve
günümüzde birbirlerine düşman kamplarda yer aldıkları bilinen bir gerçektir. Bu
ihtilaflar fıkhi/ameli ihtilaflardan ziyade daha çok itikâdî konularda
olmuştur. Fıkhî ihtilâfların Müslümanların böylesine bir konuma düşmelerinde
payı varsa da, bu konuda itikâdî ihtilâfların başrolü üstlendiklerinde şüphe
yoktur. O halde bu çalışmanın temel ve öncelikli amacı İslam’ın ilk döneminde
ihtilafların nasıl ve ne zaman başladığını ve Müslümanlar arasında ortaya çıkan
siyasi ihtilafların itikâdî mezheplere ne gibi tesirleri olduğunu
doğru bir biçimde tespit etmek olacaktır. Konuyu önemli hale getiren ise
Müslümanlar arasında siyasi nedenlerden dolayı ihtilâfın ortaya çıkması ve
birbirleriyle siyasi amaçlı karşı karşıya gelmeleridir.

Anahtar Kelimeler

Hilafet, Mezhep, Ehl-i Beyt, Ebû Bekir, Ali

Kaynakça

• Azimli, Mehmet “Hulefa-i Raşidin Dönemi Halife Seçimleri”, DAAD, VII, 2007, sy.1
• Bağdadi, Ebû Mansûr Abdulkâhir, El-Fark Beyn’el-Fırak, Mektebe’tü t-Tevfikiyye, Kahire tsz.
• -------, Mezhepler Arasındaki Farklar, (çev. Ethem Ruhî Fığlalı) TDV, Anka-ra 2007.
• Bulut, Halil İbrahim, İslam Mezhepleri Tarihi, Ankara Okulu, Ankara 2011.
• Ebû Zehra, Muhammed, İslâm’da İtikâdî, Siyasî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi, (çev. Sıbğatullah Kaya), Anka Yayıncılık, Yeni Şafak Gazetesinin Ara-mağını, İstanbul tsz
• Eş’arî, Ebû’l-Hasen, İlk Dönem İslam Mezhepleri (çev. Mehmet Dalkılıç & Ömer Aydın) Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
• Fığlalı, Ethem Ruhî, Çağımızda Îtîkâdi İslâm Mezhepleri, İzmir İlahiyat Vakfı, İzmir 2004.
• ------, İbadiye’nin Doğuşu ve Görüşleri, AÜİFY, Ankara 1983
• Gazali, İmam, Bâtıniliğin İçyüzü, TDV, Ankara 1993.
• Gölpınarlı, Abdülbakıy, Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik, Der Ya-yınları, İstanbul 2003.
• Gümüşoğlu, Hasan, İslâm Akaid Sisteminde İmamet, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Konya 1991.
• Hamidullah, Muhammed, İlk İslâm Devleti, (çev. İhsan Süreyya Sırma), Beyan Yayınları, İstanbul 1992.
• Hatiboğlu, M Sait, Hilafetin Kureyşliliği İslâm’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik, Kitabiyat Yayınları, Ankara 2005.
• -------, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in vefatından Emeviler’in sonuna kadar siya-si içtimai hâdiselerde hadis münasebeti, (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi), AÜİF 1967.
• Hizmetli, Sabri, İslam Tarihi İlk Dönem, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006.
• -------, “Genel Olarak Raşid Halifeler Dönemi Olaylar: Sonuçları ve Etkiler, AÜİFD, XXXIX, s. 27-54
• İbn Hazm, Zâhiri Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-Fasl fi’milel ve’l-ehvai ve’n-Nihal, Mektebetu’l-Tevfikiyye, Kahire 2003.
• İbn Kesir, İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve n-Nihâye, Mektebetü’l-Maarif, Bey-rut 1966.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim ed-Dineverî, el-İmâme ve’s-Siyâse, Dâru’l Kutub’l-İlmiyye Beyrut 1997, I, 47.
• -------, Hadis Müdâfaası, (trc. M. Hayri Kırbaşoğlu), Kayıhan Yayınları, İstanbul 1989.
• İbn Sa’d, Muhammed, Tabâkâtu’l-Kubrâ, Dâr sâdr, Beyrut tsz.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddin, (728/1328), Minhacü’s-Sünneti’n-Nebeviyye Fî Nakzi Kelâmi’ş-Şîa ve’l-Kaderiyye, (thk. Muhammed Reşad Sâlim), Câmiati’l-İslam Muhammed b. Suud İslamiyye, 1986.
• İbnu’l-Esir, Muhammed b. Abdulkerim b. Abdulvahid eş-Şeybanî el-Cezerî, el-Kamil Fi’Tarih, Daru’l-Mektebet’ul İlmiyye, Beyrut 1987.
• İsferâyînî, Ebu’l-Muzaffer, et-Tabsîr fi’d-Dîn, (nşr. Muhammed Zâhid Kev-serî), Mektebet’u-l Ezheriye Li Turath, Kahire tsz.
• Kâtib, Ahmed, Şiada Siyasal Düşüncenin Gelişimi, (çev. Mehmet Yolcu) Kitabiyat Yayınevi, Ankara 2005.
• Kuleyni, Muhammed b. Yâkup b. İshak, Al-Kâfi, Dar al-Kutub el-İslamiyyah, Qom-İran 1985.
• Kummî/Nevbhati, Şiî Fırkalar, (çev. Komisyon), Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004.
• Malatî, Ebu’l-Hüseyn b. Muhammed b. Abdurrahman, Et-Tenbîh ve Red alâ ehli’l-ehvâ ve’l-Bidâ, (nşr. Muhammed Zâhid el-Kevserî), Mekte-bet’u-l Ezheriye li Turath, Kahire tsz.
• Onat, Hasan, “Şii İmamet Nazariyesi”, AÜİFD, Ankara 1992, XIX, s. 89-110.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve’n-Nihal, Mektebetu’l Asriyye, Beyrut 2008.
• Taberi, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Tarîh’r-Rusu’l ve’l-Mulûk, Dâru’l-Ma’rife.
• Wat, Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, (çev. Ethem Ruhî Fığlalı), Umran Yayınları, Ankara 1981.
• Yörükân, Yusuf Ziya, Ebû’l-Feth Şehristânî ve Mezheplerin Tetkikinde Usûlu, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002.
• Zorlu, Cem, İslâm’da İlk İktidar Mücadelesi, Yediveren Kitap, Konya 2002.