An Unnoticed Figure in the Republican Era Regarding the Translation and Interpretation of the Qur'an: Kamil Miras, the Translator and Commentator of al-Tajrid al-Sarih

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 13, 321 - 371, 15.09.2020

Şükrü Maden

Öz

One of the figures who escaped public attention with regard to the translation and interpretation of the Qur'an in the Republican era is Kamil Miras, known as the translator and commentator of al-Tajrīd al-Ṣarīḥ. It may be said that since he is not the author of a tafsir or translation of the Qur’an, his contribution in these fields escaped people’s notice. While translating and interpreting Tajrid, out of a deep insight into the Qur'an, he offers translation and interpretation for numerous verses. This study aims to determine the basic features of Miras's understanding of tafsir and translation of the Qur'an, within the context of the work titled Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi (i.e. the Translation and Commentary of al-Tajrīd al-Ṣarīḥ). Preferring the Prophet's tafsir where available, Miras emphasizes that the reasons for the revelation (asbāb al-nuzūl) should be examined in order to understand the verses thoroughly. He specified the rules inferred from the verses concerning fiqh, and made statements based on linguistics. In the said book, one can find some original interpretations by Miras, which he associates the verses with current events. In addition, the influence of national feelings to his statements is visible. In our opinion, his most original aspect is his translationism. He presented the translations of the verses in an exegetical manner. Prioritizing a clear understanding of the meaning in his translations, he generally mentioned the omitted expressions in the sentences.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Translation, Sharḥ, Republic of Turkey, Kamil Miras, al-Tajrīd al-Ṣarīḥ

Kur’ân’ın Tercüme ve Tefsiri Konusunda Cumhuriyet Döneminin Dikkatten Kaçan Bir Siması: Tecrîd-i Sarîh Mütercim ve Şârihi Kâmil Miras

Öz

Kur’ân’ın tefsir ve tercümesi konusunda Cumhuriyet döneminin gözden kaçan simalarından biri Tecrîd-i Sarîh mütercim ve şârihi olarak tanınan Kâmil Miras’tır. Miras’ın bir tefsir ve meâl çalışmasının olmaması onun bu alanlardaki katkılarının üzerinde durulmamasına neden olmuştur. Miras Tecrîd-i-Sarîh’in tercüme ve şerhinde ilmî bir vukûfiyetle çok sayıda âyetin meâl ve tefsirine yer vermiştir. Bu münasebetle çalışmada Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi adlı eser bağlamında Miras’ın tefsir ve meâl anlayışının temel hususiyetlerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Kur’ân bütünlüğünü ve Resûlullâh’ın tefsirini esas alan Miras, âyetlerin iyice anlaşılması için nüzûl sebeplerinin incelenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Fıkıh âyetlerinden istihrâc edilen hükümleri sıralamış, dilbilime dayalı açıklamalar yapmıştır. Miras’ın âyetleri güncel hadiselerle ilişkilendirdiği orijinal yorumları yanında açıklamalarında millî duygularının etkisi de görülmektedir. Onun en orijinal tarafı âyet meâllerindeki özentisidir. Âyetlerin meâllerini tefsirî bir üslup ile kaleme alması, tercümelerinde mananın sahih bir şekilde anlaşılmasını öncelemesi, cümlelerden hazfedilen ibareleri tercümede göstermesi, tercihlerinin sebeplerini açıklaması bazı orijinal özelikleridir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Meal, Tercüme, Şerh, Türkiye Cumhuriyeti, Kamil Miras, Tecrid-i Sarih

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1416/1995.
• Akseki, Ahmed Hamdi. “Türkçe Kur’ân Nâmındaki Kitâbın Sâhibi Cemîl Saîd Bey’e”. Sebîlür’r-Reşâd, 24/624 (6 Teşrîn-i Sânî 1340), 403-406.
• Albayrak, Hâlis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine: Kur’ân’ın Kur’ân’la Tesiri. İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• Altuntaş, Halil. Kur’an’ın Tercümesi ve Tercüme ile Namaz Meselesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Aydar, Hidayet. Kur’ân-ı Kerîm’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık, 1996.
• Babanzâde, Ahmed Naim & Miras, Kâmil. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl. Riyad: Dâru Tayyibe, 1411.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Nşr. Mustafa Dîb el-Buğa. Dımeşk: Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye, 1413/1993.
• Bulut, Mehmet. I. ve II. Dönem TBMM’de Din Eğitimi, Din Hizmetleri ve Dini Yayın Konularında Yapılan Müzakereler Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1991.
• Cündioğlu, Dücane. Bir Kur’an Şâiri Mehmed Âkif ve Kur’an Meâli. İstanbul: Birun Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2000.
• Cündioğlu, Dücane. Bir Siyasî Proje Olarak Türkçe İbadet I. İstanbul: Kitabevi, 1999.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Hâşiye ale’l-Keşşâf. İstanbul Süleymaniye Ktp., Carullah, 207.
• Çantay, Hasan Basri. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. Haz. M. A. Yekta Saraç. İstanbul: Bilimevi Basın Yayın, 2005.
• Çinar, Hüseyin. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercüme ve Şerhi Üzerine İnceleme. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Doğru, Erdinç & İşler, Emrullah. “Kur’an Deyimlerinin Semantik Analizi”. Eskiyeni 27 (2013), 79-102.
• Durmuş, Zülfikar. “Muhammed Hamîdullah’ın Aziz Kur’an Adlı Meâli Üzerine Tetkikler”. Kur’an Mealleri Sempozyumu -Eleştiriler ve Öneriler-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007, 2/69-86.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelûsî. el-Bahru’l-muhît. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd & Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Ebussuûd b. Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-kitâbi’l-kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Ersoy, Mehmed Âkif. Kur’an Meali. Haz. Recep Şentürk & Âsım Cüneyd Köksal. İstanbul: Mahya Yayınları, 2012.
• Ertan, Veli. “Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Mütercimi Prof. Kâmil Miras”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 10/106-107 (1971), 122-125.
• Eşref Edip. “Kur’ân-ı Kerîm Tercümesi”. Sebîlür’r-Reşâd 23/596 (10 Nisan 1340), 377-378.
• Eşref Edip. “Merhum Kâmil Miras”. Sebîlü’r-Reşâd 10/244 (1957), 291-292.
• Eşref Edip. “Yeni Kur’ân Tercümesi”. Sebîlür’r-Reşâd 24/617 (18 Eylül 1340), 289-290.
• Fahreddîn er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. et-Tefsîru’l-kebîr: Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• İbn Kemâl Paşa, Şemseddîn Ahmed b. Süleymân. Tefsîru İbn Kemâl Paşa. Thk. Mâhir Edîb Habbûş. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 1439/2018.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl ed-Dımeşkî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. Thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed v.dğr. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1421/2000.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Celâleddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Kuraşî el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Beyrut-Dımeşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 1404/1984.
• İltaş, Davut. Klasik Nesih Teorisi ve Çağdaş Tefsirciler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Kaçar, Halil İbrahim. “Türkçe Meallerin Eksiltili Kullanımlar (Hazif Üslubu) Açısından Değerlendirilmesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2006/1), 169-189.
• Kâfiyeci, Muhyiddin Ebû Abdillah Muhammed b. Süleymân. Kitâbü’t-teysîr fî kavâidi ilmi’t-tefsîr. Thk. İsmail Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• Kahraman, Ferruh. Ulûmu’l-Kur’ân Özelinde Tefsîrde İhtilâflar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Karaman, Hayrettin - Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İbrahim Kâfi - Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Karslı, İbrahim Hilmi. “Çeviri Kuramları Açısından M. Hamdi Yazır’ın Çeviri Yöntemi”. Kur’an Mealleri Sempozyumu -Eleştiriler ve Öneriler-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007, 2/41-68.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Haz. Özek, Ali - Karaman, Hayreddin - Dönmez, İbrahim Kâfi - Çağrıcı, Mustafa - Gümüş, Sadrettin - Turgut, Ali. Ankara: TDV, 2000.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Türkî v.dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Maden, Şükrü. “Sadreddinzâde Şirvânî’ye Göre Bir İlim Olarak Tefsir ve Değeri”. Osmanlı’da İlm-i Tefsir. Ed. M. Taha Boyalık & Harun Abacı. İstanbul, İsar Yayınları, 2019.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Boynukalın vd., mürâcaa: Bekir Topaloğlu. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2005-2007.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-uyûn. Nşr. es-Seyyid Abdülmaksûd b. Abdirrahîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Miras, Kâmil. “Cem‘-i Kur’ân”, Sebîlü’r-Reşâd 21/528-529 (1341), 60-61.
• Miras, Kâmil. “Cem‘-i Kur’ân 2”, Sebîlü’r-Reşâd 21/532-533 (1341), 93-95.
• Miras, Kâmil. “Cem‘-i Kur’ân 3”, Sebîlü’r-Reşâd 21/534-535 (1341), 107-109.
• Miras, Kâmil. “Cem‘-i Kur’ân 4”, Sebîlü’r-Reşâd 21/536-537 (1341), 124-125.
• Miras, Kâmil. “Cem‘-i Kur’ân 5”, Sebîlü’r-Reşâd 21/538-539 (1341), 146-147.
• Miras, Kâmil. “Kur’an Tercümesi Hakkında: Din, Dil, Millet, Milliyet Mefhumları ve İçtimaî Faaliyetlerimizde Tezahürleri”. Sebîlü’r-Reşâd 2/42 (1949), 259-260.
• Miras, Kâmil. “Kur’an Tercümesi Hakkında: Tarihî Hatıralar İlmî Hakikatler”. Sebîlü’r-Reşâd 2/38 (1949), 194-196, 208.
• Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Abdurrahmân Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1423/2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. b.y: ts.
• Nahcuvânî, Nimetullâh b. Mahmûd. el-Fevâtihu’l-ilâhiyye ve’l-mefâtihu’l-gaybiyye. İstanbul: Matbaatü Osmaniyye, 1326.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998.
• Öztürk, Mustafa. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Meal ve Tefsirin Serencamı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Pak, Zekeriya. “Meâllerde Parantez Kullanımının Gerekçeleri ve Anlam ve Dil Estetiği Açısından Yol Açtığı Problemler”. Kur’an Mealleri Sempozyumu -Eleştiriler ve Öneriler-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007, 2/439-456.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürrul-mesûn fî ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. Thk. Ahmed Muhammed Harrâd. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1406/1986.
• Şirvânî, Sadreddinzâde Mehmed Emîn. Ta‘lîkât ale’l-Beyzâvî. Murad Molla Ktp., nr. 232.
• Şirvânî, Sadreddinzâde Mehmed Emîn. el-Fevâidü’l-hâkâniyye. Süleymaniye Ktp., Amcazade Hüseyin, nr. 321.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi. Devre II, Altmış Birinci İctima, 21.02.1925 Cumartesi, İkinci Celse, 14/210-227. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c014/tbmm02014061.pdf (erişim 5 Ağustos 2020).
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Türkî. Kahire: Hecr, 1422/2001.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed el-Ezdî. Ahkâmu’l-Kur’âni’l-kerîm. Thk. Sadeddin Önal. İstanbul: İSAM Yayınları, 1416/1995.
• Teftâzânî, Sa‘düddin Mes‘ûd b. Ömer. Hâşiye ale’l-Keşşâf. İstanbul Süleymaniye Ktp., Damad İbrâhim, 166.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Mevsûatü keşşâfi ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. Thk. Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1398/1978.
• Türk, Recep. Kâmil Miras’ın Hayatı, Eserleri ve Hadisçiliği. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd v.dğr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali. et-Tefsîru’l-basît. Riyad: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1430.
• Yazıcı, Nesimi. “Miras, Kâmil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/145-146. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Yazıcı, Nesimi. Kâmil Miras’ın Hayatı ve Eserleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Yıldız, Alim. “Prof. Dr. Nusret Çam’ın ‘Şiir Diliyle Kur’an-ı Kerim Meâli’ Münasebetiyle Kur’an’ın Şiirle Meâli Üzerine”. Kur’an Mealleri Sempozyumu -Eleştiriler ve Öneriler-. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Yurdakök, İsmail. “Kâmil Miras: Cumhuriyetin Duasını Yapan Adam”. Erişim 08.07.2020. https://www.academia.edu/3635985/Kamil_Miras_Cumhuriyetin_Duasini_Yapan_Adam.
• Zemahşerî, Cârullâh Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı’t-tenzîl ve uyûnu’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd & Ali Muhammed Muavvaz. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1418/1998.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdillâh. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1988.