Yazının İcadı ve Kur’ân’da Yazı ile İlgili Kelimelerin Tahlili

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 11 - 36, 15.03.2021

Ferruh Kahraman

https://doi.org/10.51702/esoguifd.791085

Öz

Bu çalışma yazının icadı ile Kur’ân’da yazı anlamına gelen kelimelerden oluşmaktadır. Yazının icadı konusunda modern bilimler ile İslâmî ilimler ihtilaf halindedir. Bu ihtilafın en önemli sebebi paradigma farklılığıdır. Modern bilimler bilimsel bilgi olarak sadece akıl ve ampirik delilleri kabul etmekte, dinî metinleri göz ardı etmektedir. İslâmî ilimler ise yazı konusuna kendi bağlamında tevkīfî/ilâhî ve beşerî açıdan yaklaşıp modern bilimin ürettiği ilmî verilerden yeterince istifade edememektedir. Bu çalışmada, yazı konusunda hem modern bilimlerin hem de İslâmî ilimlerin verilerinin kullanılması amaçlanmaktadır. İslâmî ve modern bilim verilerinin beraber kullanılmasının yazı konusunda daha isabetli sonuçlara ulaştıracağı düşünülmektedir. Kur’ân’da yazı ile ilgili olarak suhuf, kitap, levha, zübür ve sifr olmak üzere başlıca beş kelime geçmektedir. Mezkûr kelimelerin tahlilinde, sözlük ve terim anlamlarıyla birlikte modern bilimlerin verilerinden istifade edilmiştir. Çalışmada yazı, yazının icadı ve Kur’ân’da yazıyı çağrıştıran başlıca kelimeler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Yazı, Kur’ân, Alfabe, Harfler

The Invention of Writing and Analysis of Words Related to Writing in the Qur’ān

Öz

The subject of the present study is the invention of writing and the words that mean writing in the Qur’ān. Writing is one of the most important inventions of mankind. However, the modern sciences and Islāmic sciences are in conflict over the invention of writing. The main reason for this conflict is the paradigm difference. Modern sciences accept only reason and empirical evidence as scientific knowledge, while ignoring religious texts. The Islāmic Sciences, on the other hand, approach the subject of writing in its own context from the point of view of tavkīfī/divine and humanities and cannot adequately exploit the scientific data of modern science. The aim of the present study is to use both modern and Islāmic science data on writing. It is thought that the use of Modern and Islāmic science data together will lead to more accurate results in writing. In the Qur’ān, there are five main words related to writing: ṣuḥuf, kitāb, lawha, zubur and ṣifr. In the analysis of the mentioned words, the dictionary and literal meaning of the words together with the data of modern sciences was utilized. The study focused on writing, the invention of writing and the main words that evoke writing in the Qur’ān.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur’ān, Writing, Alphabet, Letters

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâîl b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1351/1932.
• Adam, Baki. “Kur’ân’ın Anlaşılmasında Tevrât’ın Rolü”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, özel sayı, 9/1-2-3-4 (1996).
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. Beyrût: Dâru Sadr, ts.
• Aktan, Ali. “Arap Yazısının Doğuşu Gelişmesi ve İslâm Yazısı Haline Gelmesi”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 2 (1988), 61-67.
• Akurgal, Ekrem. Ancient Civilizations And Ruins of Turkey. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1978.
• Alanyalı, Hüseyin Sabri. Kültür Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Aliyyü’l-Kârî. Şerhu’ş-şifâ li Kâdî Iyâz. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Altındaş, Mücteba. Kur’ân’da Kitap Kavramı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Altuntaş, Mehmet. “Kur’ân’da Peygamberlere Gönderilen Suhuf/Kitaplar Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, 11-12 (2016), 1-24.
• Âlûsî, Mahmud. Rûhu’l-meânî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1995.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1409/1989.
• Aydar, Hidayet. “Kur’ân’da Kitap Kavramı ve Bir Kitap Olarak Levhi Mahfuz”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2000), 63-141.
• Aydın, Mustafa. “Arap Yazı Sistemi”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 10/IV (2018), 1-8.
• Aydın, Süavi - Erdal, Yılmaz Selim. Antropoloji. Eskişehir; Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Belazûrî. Ahmed b. Yahya. Kitâbu fütûhı’l-buldân. nşr. Selahaddin el-Müneccid, Kahire: Şeriketü Tab‘ı kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Bilgiç, Emin. “Sümerler” Türk Ansiklopedisi. Ankara: Milli Eğitim Yayınları, 1981.
• Cehşiyârî, Muhammed el-Vüzerâ ve’l-küttâb. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1980.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayını, 1971.
• Cevâd Ali, el-Mufaṣṣal fî târîḫi’l-‘Arab ḳable’l-İslâm. Beyrût: Dâru İḥyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1413/1993.
• Chiera, Edward. Kilden Kitaplar Çivi Yazılı Belgelerin Anlattıkları, Çev. Ali M. Dinçol, İstanbul: Çantay Kitabevi, 1996.
• Çağatay, Neşet. İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayını, 1971.
• Çetin, Nihat M. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çubuk, Hasan. Hüseyin “Kur’ân’da Kitap Kavramı”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1996.
• Dartman, Bahattin. “Yazının Keşfi Konusunda Dinî Metin ve Arkeolojik Bulgular Çerçevesinde Yeni Bir Yaklaşım”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 41 (2009), 1-15.
• Durmuş, İsmail. “Harf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Ergun, Ali. Kültürün Önemi, “Bölüm 1” Kültür Sosyolojisi. Eskişehir; Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn. el-Kāmûṣu’l-muḥîṭ. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1987.
• Grawford, Harriet. Sumer and The Sumerians, Cambiridge: Cambiridge University Press, 2002.
• Halebî, Ali b. Burhâneddîn. es-Sîretü’l-Halebiyye. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1405/1985.
• İbn Haldûn, Abdurrahman, Muḳaddime, nşr. Abdüsselam eş-Şeddâdî (Dâru’l-Beydâ: Beytü’l-Fünûn ve’l-Ulûm ve’l-‘Adab, 1426/2005).
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh el-Kazvinî. Zühd, 33, Sünenü İbn Mâce, Ys: Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Arabiyye, 1372/1952.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-‘Arab, Beyrût: Dâru Sâdır, 1414/1994.
• İbn Nedîm, Ebu’l-Ferec, Fihrist. nşr. İbrâhîm Ramadân, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994).
• İsmail Hami Danişmend. İzahlı İslâm Tarihi Kronolojisi. İstanbul: Bâb-ı Âli Yayınevi, 1960.
• Jean, Jeorges. Yazı İnsanlığın Belleği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Kâdî Iyâz, Ebu’l-Fadl. eş-Şifâ bi ta‘rîfi hukûki’l-Mustafâ. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1408/1988.
• Kahraman, Ferruh. “Kur’ân’da Muarreb/Arapçalaşmış Kelimelerin İlgili Toplumlar Bağlamında Tahlili”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37/I (2013), 119-152.
• Kahraman, Ferruh. “Alfabenin İcadı ve Harflerin Kökeni”, Marife, 20/2 (Kış 2020), 763-785.
• Kalkaşendî, Ebu’l-Abbâs. Ṣubḥu’l-A‘şâ fî ṣınaati’l-inşâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1407/1987.
• Kastalânî, Ebu’l-Abbas. İrşâdü’s-sârî, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1410/1990.
• Kılıç, Halide. Kur’ân-ı Kerîm’de “Suhuf” Adı Verilen Vahiy Mecmuaları, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
• Kırca, Celal. “Âd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Kırca, Celal. “Semûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Kinânî, Ali b. Muhammed b. Arrak. Tenzîhu’ş-Şerîati’l-merfûa. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1981.
• Koçak, Gülbin. “Sümer Silindir Mühürleri”. Bilim ve Teknik, 403 (2001).
• Kramer, Samuel Noah. Tarih Sümerde Başlar. Çev., Hamide Kayukan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Kramer, Samuel Noah: Sümerler. Çev., Özcan Buze. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2002.
• Mahmud Esad. Tarihu Din-i İslâm. İstanbul: Matbaatü Hayriyye, 1327/1911.
• Masrif, N. Z. Muṣavver el-haṭṭu’l-‘Arabî. Bağdat: Dâru’n-Nehda, 1980.
• Mâverdî, Ali b. Muhamed. Tefsîru Mâverdî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Mehmed Fehmi. Tarih-i Edebiyyât-ı Arabiyye. İstanbul: Matbaa-ı Âmire, 1335/1917.
• Muhammed Hamidullah. Hz. Peygamber ve Sahabe Devrinde Kitabet Sanatı. Çev., Yusuf Ziya Kavakçı, İstanbul: İslâm Medeniyeti, 1972.
• Nebhânî, Yusuf b. İsmâîl. Huccetullahi ale’l-âlemîn. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
• Nefeszade İbrahim. Gülzarı Savab. İstanbul: GSA Yayını, 1939.
• Özkaral, Tuğba Cevriye. “Eskiçağda Yazı, Kitap ve Kütüphanenin Oluşum Süreci; Günümüz Eğitimine Katkıları”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 34 (2015), 371-384.
• Öznurhan, Halim. “Kur’ân’da Kitap”. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 1998.
• Râgıb el-İsfehânî. Müfredât. Dımeşk-Beyrût: Dâru’l-Kalem-Dâru’ş-Şâmiyye, 1412/1992.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420/2000.
• Sayılı, Aydın. Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik Astronomi ve Tıp. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1982.
• Süyûtî, Celaleddin. ed-Dürrü'l¬-mensûr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Fevâidü’l-Mecmûa fi’l-ehâdîsi’l-mevdûa. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî, Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1392/1972.
• Tansuğ Kadriye - İnanlı, Özel. “Sümerlerin Dünya Görüşü ve Babil Edebiyatına Toplu Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih/Coğrafya Fakültesi Dergisi 7/4 (Ankara 1949), 551-581.
• Taşköprüzade Mehmed Efendi. Mevzûatü’l-ulûm. İstanbul: İkdam Matbaası, 1313/1897.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Kıyamet, 4, Sünen’üt-Tirmizî, İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Tuzcu, Kemal. “İslâmiyetten Önce Arap Yazısı”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmalar Merkezi (2009), 207-227.
• Türk, Nurdoğan, “Kur’ân’da Kitap Kavramı”. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2001.
• Türkmen, Kerim. “Arap Yazısının Kaynağı ve Çeşitleri”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8 (1999), 221.
• Yıldız, Nuray. Eskiçağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın Oluşumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mizânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1995.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Keşşâf. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1430/2009.