Hucurât Sûresinin 6. Âyeti Bağlamında Sosyal Medyadaki Gerçekdışı Haberler

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 158 - 182, 23.09.2021

İbrahim Yıldız

https://doi.org/10.51702/esoguifd.944505

Cited By: 1

Öz

Günümüzde sosyal medya, kullanıcılarının iletişim ve haber alma ihtiyaçlarını önemli oranda karşılamaktadır. Fakat sosyal medyadaki sahte kullanıcı profillerinin varlığı, paylaşılan içeriklerin gerçek olup olmadığı konusunda şüpheler oluşturmaktadır. Hucurât sûresinin 6. âyetinde masum insanlara zarar vermemek için bir fâsığın getirdiği haberin iyice araştırılması emredilmektedir. Dinî ve ahlâkî durumları bilinmeyen sosyal medya kullanıcıları, doğrudan fâsık olarak nitelendirilemese de en azından bunların fâsık olma ihtimali bulunan meçhul kişiler oldukları kesindir. Bu nedenle onların aktardıkları haberler de ilgili âyetin kapsamına girmektedir. Müslümanların sosyal medya platformlarında gerçekdışı haberleri beğenerek, paylaşarak veya yorumlayarak masum insanların maddî veya manevî zarar görmelerine sebep olmaları, dinî açıdan sorumluluk gerektiren fiillerdendir. Bu çalışmada sosyal medya, sahte kullanıcı hesabı açma, gerçekdışı haber üretip yayma ve bunların dinî sorumluluğu konuları, Hucurât sûresinin 6. âyeti bağlamında derinlemesine araştırılmıştır. Çalışmamızda Kur’ân, tefsir, internet ve sosyal medya konularında literatür taraması metodu kullanılarak elde edilen veriler, sosyal medya platformlarının dijital ortamda incelenmesi ile desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Hucurât Sûresi, Sosyal Medya, Deepface, Manipülasyon, Sahte Hesap

Unreal News on Social Media in the Context of Verse 6 of Surah Hujurat

Öz

Today, social media significantly meets the communication and news needs of its users. However, the existence of fake user profiles in social media raises doubts about whether the shared content is real or not. In the 6th verse of the chapter of Hujurat, when a fasiq brings the news, it is ordered to investigate the news thoroughly in order not to harm people. Social media users whose religious and moral situations are unknown are not directly considered as a fasiq. However, it is certain that at least these people are anonymous people who are likely to a fasiq. For this reason, there is no doubt that the news they reported are also within the scope of the relevant verse. The fact that Muslims cause innocent people to suffer material and moral damage by liking, sharing or commenting on unreal news on social media platforms requires religious responsibility. In this study, social media, opening fake user accounts, producing, spreading false news and their religious responsibility were investigated in detail in the context of the 6th verse of the chapter of Hujurat. In our study, the data obtained by using the literature review method on the subjects of the Qur'an, commentary, internet and social media were supported by the digital examination of social media platforms.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Surah Hucurat, Social Media, Fake Account, Deepface, Manipulation

Kaynakça

• Adevî, Mustafa. et-Teshîl li te’vili’t-tenzîl Tefsîru sûreti’l-Hucurât. Cidde: Dâru Mâcid Asîrî, 2000.
• Akbaş, Bahattin. “Sanal Ortam ve Mahremiyet”. Diyanet Aylık Dergi 287 (2014), 48-50.
• Akpınar, M. Raşit. “İslam Hukuku Açısından Sosyal Medya”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28 (2017), 493-509.
• Âşıkkutlu, Emin. “Meçhul”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/286-288. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Ayten, Ali. Mutluluğun Peşinde. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2. Baskı, 2018.
• Babacan, Mehmet Emin. Sosyal Medya ve Gençlik. İstanbul: Bir Yayıncılık, 2017.
• Bayraktutan, Günseli - Binark, Mutlu. Ayın Karanlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2013.
• Beyânûnî, Abdülmecîd. el-Beyyinâtü fî tefsîri sûreti’l-Hucurât. Cidde: Dâru Nûri’l-Mektebât, 1997.
• Beyzâvî, Kâdî. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. thk. Subhî Hallâk - Mahmud Atraş. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’r-Reşîd, 2000.
• Bolat, Emrah - Macit, Yunus. “Postmodern Şiddet: Siber Zorbalık”. Sosyal Medya ve Etkileri. ed. Halil Özcan Özdemir. Ankara: Gece Akademi, 2019.
• Bostancı, Mustafa. Sosyal Medya -Dün Bugün Yarın-. Konya: Palet Yayınları, 2019.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 10 Cilt. İstanbul: Matbaa-i Osmâniyye, 1911.
• Cereci, Sedat. “İslam Ahlakı Bağlamında Müslümanların Modern Dünyada Teknolojiyle İlişkileri: Sosyal Medyanın Hükmü”. Modernleşme Sürecinde Müslümanlar. ed. Necmettin Çalışkan. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018.
• Cereci, Sedat. Sosyal Medya -Çağlar, Ağlar, Bağlar-. İstanbul: Onto Yayınları, 2019.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh. tah. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-melâyîn, 1990.
• Cevziyye, İbn Kayyım. Bedâi’ut-Tefsîr. thk. Seyyid Muhammed - Sâlih Ahmed. 3 Cilt. Riyad: Dâru İbn Cevzîyye, 1427.
• Deligöz, Eda. Sanal Dünya ve İnsan. İstanbul: KDY Yayıncılık, 2020.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân Tefsirinde Farklı Yorumlar. 3 Cilt. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
• Demirdaş, Burhan - Kurtulan, Ali Emrah. “Sosyal Medyanın Toplumsal ve İş Ahlakı Üzerine Etkileri”. Sosyal Medya ve Etkileri. ed. Halil Özcan Özdemir. Ankara: Gece Akademi, 2019.
• Dereli, Mustafa Derviş. Sanala Veda Sosyal Medya ve Dönüşen Dindarlık. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2020.
• Dikeçligil, Fatma Belgü. “Ailede Çözülme ve Sosyal Medya Etkisi”. Mahremiyet Bağlamında Sosyal Medya ve Aile. ed. Fatih Kurt. Ankara: DİB Yayınları, 4. Baskı, 2020.
• Duman, Mehmet Zeki. Beş Surenin Tefsiri. Ankara: Fecr Yayınları, 1999.
• Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Eren, Cüneyt. “Hucurât Suresindeki Ahlâkî İlkeler”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2016), 1-20.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-Ayn Müratteben alâ hurûfi’l-mu’cem. thk. Abdülhamid Hendâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Geçer, Ekmel. Sosyal Medya ve İletişim Psikolojisi. İzmir: DİB Yayınları, 2. Baskım, 2020.
• Gültekin, Mücahit. Algı Yönetimi ve Manipülasyon -Kanmanın ve Kandırmanın Psikolojisi-. İstanbul: Pınar Yayınları, 6. Baskı, 2018.
• Halebî, Ebü’l-Abbâs Semîn. Umdetü’l-huffâz fî tefsîri eşrefi’l-elfâz. thk. Muhammed Bâsıl. 4 Cilt. Beyrût: Mektebetü Dâri’l-İlmiyye, 1996.
• Işık, Emin. “Hucurât Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/279. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selîme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Baskı, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed. Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân. thk. Seyyid Ahmed Sakr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1978.
• İbn Manzûr, Cemâleddin. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Karaman, Hayrettin v.dğr. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 4. Baskı, 2012.
• Kesler, Muhammed Fatih. Kur’an-ı Kerim’e Göre Doğru Düşüncenin Engelleri. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• Kıranşal, Abdülaziz. Gençler İçin Sosyal Medya İlmihali. MGV Yayınları, 12. Baskı, 2020.
• Kırık, Ali Murat. “Gelişen Web Teknolojileri ve Sosyal Medya Bağımlılığı”. Sosyalleşen Birey & Sosyal Medya Araştırmaları-1. ed. Ali Büyükarslan - Ali Murat Kırık. Konya: Çizgi Kitabevi, 2013.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh. el-Câmi‘li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah et-Türkî. Beyrût: Müessesetü’l-Risâle, 2006.
• Küçük, Olgun - Koçak, Mevlüt Can. “İnternet ve Sosyal Medya Haberlerinde Ötekinin (Suriyeli Sığınmacılar) Konumlandırılışı: Konya Örneği”. Journal of Humanities and Tourism Research 10/2 (2020), 275-288.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdi Ba Sellum. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen. en-Nüket ve’l-uyûn. thk. es-Seyyid Abdülmaksûd. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Mavnacıoğlu, Korhan. “İnternette Kullanıcıların Oluşturduğu ve Dağıttığı İçeriklerin Etik Açıdan İncelenmesi: Sosyal Medya Örnekleri”. Medya ve Etik Sempozyumu. ed. Mustafa Yağbasan. Elazığ: Fırat Üniversitesi İletişim Fakültesi, 2009.
• Mukâtil b. Süleymân. et-Tefsîru’l-kebîr. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 4 Cilt. y.y.: Merkezu Tahkîki’t-Türâs, 1979.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedevî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Okur, Kâşif Hamdi. “Sosyal Medya ve Hak Bilinci”. Mahremiyet Bağlamında Sosyal Medya ve Aile. ed. Fatih Kurt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı, 2020.
• Özdemir, Vahit. “Yeni Medyada Etik Sorunsalı”. Sosyal Medya ve Etkileri. ed. Halil Özcan Özdemir. Ankara: Gece Akademi, 2019.
• Öztürk, Şerife. “Sosyal Medyada Etik Sorunu”. Selçuk İletişim 9/1 (2015), 287-311.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Ravâ’i‘u’l-Beyân fî Tefsîri Âyâti’l-Ahkâm. Dımeşk: Mektebetu’l-Gazzâlî, 3. Basım, 1980.
• Sayımer, İdil. Sanal Ortamda Halkla İlişkiler. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2008.
• Sirâcuddîn, Abdullah. Havle tefsîrü sûreti’l-Hucurât. Haleb: Mektebetü Dâri’l-Fellâh, 1992.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin. Lübâbü’n-nukûl fî esbâbi’n-nuzûl. Beyrût: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 2002.
• Şimşek, Mehmet Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Taberî, Ebû Ca‘fer. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdulmuhsîn et-Turkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Tarhan, Nevzat - Nurmedov, Serdar. Bağımlılık Sanal veya Gerçek Bağımlılıkla Başa Çıkma. İstanbul: Timaş Yayınları, 8. Baskı, 2020.
• Toktay, Yakup - Kırık, Ali Murat. “Sosyal Medyada Dezenformasyon, Manipülasyon ve Propaganda Etkisi: Zeytin Dalı Harekâtı Örneği”. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar-2. ed. Hasan Babacan. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
• Tuncer, A. Selim. “Sosyal Medyanın Gelişimi”. Sosyal Medya. ed. F. Zeynep Özata. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen. Esbâbü’n-nüzûl. thk. Kemal Besyûnî Zağlûl. Beyrût: Dâru’l-Kütüb’i-İlmiyye, 1991.
• Yağır, Mehmet Yusuf. “Günümüz Medyasının Hucurât Suresindeki Bazı Ahlaki İlkelere Göre Değerlendirilmesi”. Şarkiyat 10/2 (2018), 638-650.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 3. Baskı, 1979.
• Yıldız, İbrahim. Kur’ân İnsan ve Yanılgı -Psikososyal Bir Okuma-. Bursa: Emin Yayınları, 2019.
• Yıldız, İbrahim. “Kur’ân’da Hesap Günü Şahitleri”. Diyanet İlmi Dergi 53/4 (2017), 55-75.
• Yılmaz, Musa Kazım. “Hucurât Suresinin Öne Çıkardığı Âdâb-ı Muâşeret”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2017), 1-30.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım. el-Keşşâf an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Halil Me’mun Şeyha. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2005.